وحشت از حیات

به گزارش برنا از اراک ، طی سال های گذشته اذهان عمومی بارها شاهد بروز انتقاداتی از نحوه نگهداری حیوانان در باغ وحش اراک بودند که منجر به آن شد تا اخرین روند تغییرات در این مجموعه آغاز شود. سال 1387 مدیریت باغ وحش اراک تغییر کرد و به دنبال آن نیز تغییراتی در شیوه های نگهداری حیوانات انجام شد به طوری که قفس حیوانات بر اساس کارشناسی های وقت، اصلاح شده و گونه‌های جدیدی نیز به باغ وحش اضافه شد اما چندی پیش برخی منتقدین به وضعیت فعلی باغ وحش اراک انتقاد کردند که این انتقادات در حال حاضر رو به افزایش است چرا که آن ها اعتقاد دارند که حیوانات درگیر گرسنگی و کوچکی قفس‌ها هستند، امری که  برای بررسی صحت آن با کارشناسان مربوطه به گفت و گو نشسته ایم  که در ادامه خواهد آمد.

حیوانات مبتلا به بیماری زُژُسیس هستند

دکتر یاشار حیدری دامپزشک در خصوص مشکلات امروز حیوانات در باغ وحش اراک گفت: (Zoochosis) “زُژُسیس” اصطلاحی است که برای توضیح الگوی رفتاری تکراری و بدون هدف آشکار «حیوانات در اسارت» استفاده می شود. علائم این وضعیت در حیوانات گام و گشت و گذار تکراری، بی اشتهایی، جرعه خوردن آب به صورت تکراری، آسیب به خود، مالیدن سر به اجسام و قفس در بسیاری از حیوانات و به طور ویژه مدفوع خواری در سگ های خانگی نیز مشاهده می شود. علت چنین وضعیتی جدا شدن از زیستگاه طبیعی و خانواده است. البته این وضعیت در خصوص حیواناتی که از بدو تولد در اسارت، بزرگ شده اند، صدق نمی کند. درمان این وضعیت در استفاده از اسباب بازی برای سرگرمی و حواس پرتی، حضور مربی ویژه برای حیوانات، تغییر دکوراسیون داخلی قفس ها و حتی تغییر مکان قفس می باشد.

دکتر حیدری افزود: هدف از شکل گیری باغ وحش ها و ایجاد استانداردهای لازم در آنها، این است که باغ وحش ها محل ذخیره ژنی و همچنین محلی برای مطالعه علم حیوانات از جمله تکنیک های مراقبت و پرورش و … آموزش های لازم برای اقشار در صورت برخورد و مشاهده حیوانات در طبیعت می باشد. همچنین حفاظت از گونه های در حال انقراض و توسعه مطالعاتی، مشاهده گونه های غیرقابل دسترسی، مطالعات و داده های موجود در خصوص بیش از 50 گونه پستانداران نشان می دهد که در بیش از 80 درصد موارد حیوانات باغ وحش عمر طولانی تری از همتایان وحشی خود دارند از دیگر اهداف تأسیس و شکل گیری باغ وحش ها است.

وی ادامه داد: باغ وحش هرگز نمی تواند به طور کامل محیط طبیعی حیوانات را جایگزین کند، اما بر این اساس استانداردهای لازم جهت نگهداری گونه ها در نظر گرفته شده است که متأسفانه فقط تعداد محدودی از باغ وحش های کشور این استانداردها را رعایت می کنند و مابقی جزئی ترین استانداردها را نیز ندارند و تنها تبدیل به محل کسب درآمد و حیوانات نیز ابزار درآمد شده اند.

از جمله این اندازه مناسب قفس، وجود مربی و ابزار سرگرمی حیوانات، میزان نورگیری قفس ها، برخورد و رفتار مسئولین باغ وحش با حیوانات است. البته ناگفته نماند که باغ وحش در نگهداری و بازپروری حیواناتی که ضعیف و آسیب دیده هستند و مهارت کافی برای زنده ماندن در طبیعت را ندارند، نیز نقش دارند. در مجموع فعالیت های باغ وحش ها در سطح کشور و مشاهداتی که در آنها صورت گرفته است، از جمله باغ وحش هایی که واجد شرایط و استانداردهای لازم برای نگهداری حیوانات می باشد، تنها باغ وحش صفادشت کرج است. در این باغ وحش فضای قفس ها بزرگ در نظر گرفته شده، دکوراسیون مناسب برای هر قفس ایجاد شده، مربی ویژه برای هر حیوان حضور دارد و مسئولین نیز برخورد مناسب با حیوانات دارند.

حیوانات باغ وحش دچار بیماری رفتارهای کلیشه ای و بیمارگونه هستند

فلورا خواجوی فعال حقوق حیوانات و جانوران نیز در این باره گفت: بیشتر مردم با قدم زدن در باغ وحش و تماشای حیوانات، تمام صداها و رفتارهای آنها را «طبیعی» تلقی و فکر می کنند یک بابون، فیل، ببر، خرس، گوزن، عقاب و بقیه حیوانات همانی است که از پشت میله ها و شیشه ها می بینند. تحقیقات نشان داده که حتی مردم به دلیل عجله در دیدن حیوان بعدی، از جلوی قفس ها سریع می گذرند و این به آن معنی است که به طور کلی دقتی در رفتارها و حرکات حیوانات ندارند. چه بسا شاید نام حیوان را ندانند و تابلوی احتمالی که برای معرفیِ آن گونه ی خاص نصب شده را مطالعه نکنند. اگر بازدیدکنندگان از باغ وحش برای چند دقیقه به اطلاعاتی که روی این تابلوهای راهنما نوشته شده توجه کنند شاید بتوانند به این واقعیت فکر کنند که اگر به طور مثال زیستگاه یک شیر در بیشه و جنگل و دشت و علفزار است پس چرا او را به این مکان منتقل کرده اند؟

خواجوی افزود: حقیقت این است که اکثر حیوانات گرفتار شده در اسارت رفتارهای بیمارگونه، تکراری و ثابتی دارند که در اصطلاح به آنها رفتارهای کلیشه ای (Stereotypic behavior) گفته می شود. این حرکت در فیل ها و ببرهای اسیر در باغ وحش ارم تهران به طور آشکار و مستند قابل مشاهده است. به این صورت که آنها به طور مداوم و تکراری دورتادور محوطه ای که در آن قرار دارند قدم می زنند و نسبت به بازدیدکنندگان بی تفاوت هستند. این به آن دلیل رخ می دهد که وقتی تعداد و شدت این رفتارهای کلیشه ای مثل قدم زدن بیشتر می شود حیوان ممکن است نسبت به صداها و مناظر دچار نوعی حواس پرتی و سردرگمی شده و بعد از مدتی دچار «خلسه» شده و به طور کلی دیگر نمی توانند قدم زدن را ترک کنند. بسیاری از حیوانات به محض ورود به باغ وحش، فقط به این دلیل که زیستگاه آنها تغییر کرده است دچار اضطراب و افسردگی می شوند. برخی از آنها به نوعی ترس یا فوبیا مبتلا شده و آثار آن به صورت پرخاش یا تمایل به حمله به مردم نمایان می شود. به طور مثال یکی از زرافه هایی که از ماسایی به باغ وحش منتقل شده بود از افرادی که دوربین های بزرگ در دست داشتند به شدت مضطرب می شد.

وی ادامه داد: به نظر می آید دورانی که مردم فکر کنند حیوانات موجوداتی «پوست کلفت» هستند که فقط خوردن و خوابیدن بلدند و هیچ چیز را «نمی فهمند» باید با آگاهی مردم نسبت به این موضوعات به پایان برسد. این آگاهی می تواند با مقاومت ها و مخالفت های زیاد و چه بسا درگیری های جدی از سوی مسوولین باغ وحش و تمام انواع مراکز اسارت روبرو شود ولی از یک سو، این حق مردم که از حقایق آگاه شوند و از سوی دیگر، حق حیوانات است تا آزادی خودشان را با مردم فریبی از دست ندهند، از زیستگاه اصلی خودشان جدا نشوند و سفرهای سخت را تحمل نکنند و گاهی جانشان را در این نقل و انتقال از دست ندهند و اسیر نشوند تا بعد دور تازه ای از تحقیقات و آزمایش ها و نمایش ها و سودجویی هایی از این دست آغاز شود.

این فعال حقوق حیوانات و جانوران اظهار داشت: وضعیت باغ وحش ها در ایران، چه آنها که از سوی سازمان حفاظت محیط زیست دارای مجوز هستند و چه غیر از این، زیر خطوط فقر و قرمز بدون استثنا می باشند.

از باغ وحش ارم تهران گرفته تا وکیل آباد مشهد تا بابلسر و دزفول و ارومیه و خرم آباد و دهکده ی باراجین در قزوین و پارک ملی چمران در کرج و راز هستی در منطقه 22 تهران و ده ها باغ وحش دیگر در سرتاسر ایران. یک به یک بهانه هایی که مسوولین و متولیانِ دولتی و خصوصی این مراکز برای اسارت و چرایی نگهداری از حیوانات وحش مطرح می کنند قابل نقد و بررسی است. یکی از تضادهای آشکار در این رابطه اشاره و پافشاری دوستداران حیات وحش بر تعارض بین سگ و حیوانات وحشی است. طوری که برخی دامپزشکان و به اصطلاح فعالان این عرصه به حذف کامل سگ ها باور دارند! این در حالی است که در خیلی از باغ های وحش از جمله اراک، مشهد، بابلسر، سمنان، دزفول و چندین جای دیگر سگ های زیادی از نژادهای بزرگ و خانگی داخل قفس ها و در چند قدمی حیات وحش نگهداری می شوند. دهکده باراجین در قزوین و چمران در کرج با توسل به نوعی مردم فریبی و بر خلاف رویه ای جاری به نمایش «دوستی بین حیوانات وحشی و اهلی» مشغول است که همین نیز جای بررسی دارد. امید آن که بتوانیم به فریادِ بی صدای حیواناتی که در این باغ های وحش قربانی خودخواهی های نوع بشر می شوند، برسیم.

هیچ یک از استاندارهای لازم در باغ وحش رعایت نمی شود

گیتا لک فعال زیست محیطی و حامی حقوق حیوانات و جانوران نیز گفت: قفس بدون درخت خرس های وحشی که هیچ شباهتی به خرس وحشی دیگه ندارند، بیشتر به موجودات منتظر مرگ در گوشه ایی افتاده شبیه هستند تا اینکه در واقع خرس وحشی باشند. کدام درختی در قفس این خرس ها وجود دارد که بتوانند کمر خود را بخارانند. یکی از بدترین قسمت های باغ وحش قفس عقاب های غمگین و ناراحت پارک می باشد. تمامی انسان ها عقاب را نمادی از اوج، شکوه و جلال بر فراز آسمان می دانند نه درون قفسی که سقف آن ارتفاع بسیار پایینی دارد.

یک مقدار جلوتر اگر سراغ قفس خرگوش ها برویم آیا زمین این قفس دست کمی از زندان برای این موجود پر از هیجان و فعالیت دارد؟ آیا فکری برای بالشتک های کف پای خرگوش ها شده است؟ چندی پیش اعلام کردند کف پای خرگوش ها پر از تاول شده بود.

لک افزود: قفس ورودی باغ وحش قفس سگ هایی هست که توسط نیروی انتظامی از دست صاحبان آنها گرفته شده است. تعداد زیادی سگ با نژادهای مختلف در یک قفس جمع شده اند. سگ ها موجوداتی بسیار اجتماعی هستند که زندگی آنها وابسته به انسان ها است و بسیار قلمرو طلب هستند و همین خصلت باعث میشود مرتب با هم درگیر شوند. برای کوتاه کردن موهای کنفی شده این سگ ها چه اقداماتی انجام می شود، برای جلوگیری از بارور نشدن همین سگ ها که هر کدام از یک نژاد مختلف می باشند و همچنین برای تشکیل نشدن نژاد جدید چه اقداماتی صورت گرفته است؟

وی ادامه داد: در باغ وحش های ایران کدامین استانداردها رعایت می شود؟! از نظر بنده مهمترین قسمت باغ وحش، حضور مسئول یا شخصی که بتواند به بازدیدکنندگان آموزش بدهد که به خرس، میمون و بز کوهی، پفک و پاستیل ندهند. تغییر نام باغ وحش اراک به پارک وحش، یک چالش جدید به تمام چالش های موجود اضافه کرده است. پارک محل بازی و شیطنت می باشد و به طور قطع محل زندگی جانواران در چنین مکانی نیست. به شخصه با باغ وحشی که حق طبیعی حیوانات در آن رعایت می شود، موافق هستم و بسیار استقبال می کنم، چرا که فرزندان ما با حضور در این باغ وحش ها مشاهده می کنند و می آموزند که هر گونه از حیوانات و جانوران حق حیات دارند و با نحو زندگی آنها آشنا شوند، اما با باغ وحشی که شرایط آن به هیچ وجه استاندارد نیست، مخالفت شدید دارم.

عدم رسیدگی به وضعیت حیوانات در باغ وحش اراک را تکذیب می کنم

در سوی دیگر نیز علی نجفی معاون فضای سبز سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری اراک درباره اقدامات این سازمان برای بهبود وضعیت رفاهی حیوانات اظهار کرد: بنده عدم رسیدگی به وضعیت باغ وحش اراک را به شدت تکذیب می کنم، چرا که در چند سال گذشته با جدیت به وضعیت این مجموعه رسیدگی شده و تا آنجایی که امکان داشته است، سعی کرده ایم که باغ وحش با شرایط مناسبی ساماندهی شود تا نگهداری حیوانات و جانوران در این مجموعه با وضعیت مناسب تری انجام شود.

نجفی افزود: اقدامات بسیاری در باغ وحش اراک انجام شده تا محیط زندگی حیوانات و جانوران این باغ وحش به زیستگاه طبیعی آنها در حیات وحش نزدیک باشد. این اقدامات شامل ایجاد قفس های جدید در این مجموعه، رسیدگی به وضعیت درمانی حیوانات و جانوران، رسیدگی به وضعیت تغذیه ای و سلامتی این جانداران، مطلوب شدن فضای مراقبتی آنها، ایجاد شرایط مناسب برای باروری و تولید مثل این موجودات و چندین اقدام دیگر می باشد.

وی ادامه داد: این موضوع که عنوان می شود وضعیت مجموعه باغ وحش اراک و قفس ها و زیستگاه حیوانات و جانوران به گونه ای است که با روحیه حیوانات و جانوران این مجموعه متناسب نیست و باعث می شود که جانداران باغ وحش به بیماری های افسردگی و رفتارگونه مبتلا شوند، صحت ندارد. تاکنون در مجموعه باغ وحش اراک هیچگونه موردی از اینگونه بیماری ها مشاهده نشده و این جانداران در صحت و سلامت هستند.

خبرنگار: شایسته سلامی