آلودگی هوا و صدا مهمترین معضل کلانشهرهاست

به گزارش برنا؛ علی سلاجقه در سخنرانی ویدئوکنفرانسی خود در نهمین همایش ملی مدیریت آلودگی هوا و صدا که صبح امروز (اول اسفند) در دانشگاه تهران آغاز به کارکرد، آلودگی هوا و صدا را از مهم‌ترین مشکلات زیست‌محیطی برای شهروندان در کلان‌شهرها دانست و اظهار کرد: در سال‌های اخیر به سبب توسعه روزافزون شهرها، افزایش بی‌رویه خودروهای سواری، تغییر محسوس الگوی تردد از «خودروها و سرویس‌های عمومی» به «خودروی شخصی»، گسترش صنایع در اطراف شهرها به چالشی جدی تبدیل‌شده است. 

وی افزود: علاوه بر عوامل انسان‌ساخت، تغییر اقلیم و رژیم مفرط خشکسالی و طبیعت بیابانی اطراف بسیاری از شهرها و مناطق مسکونی کشور، باعث افزایش محسوس ذرات با منبع گردوغبار و درنهایت تشدید آلودگی هوا شده است. 

رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست بابیان اینکه در دهه‌های اخیر، اقدامات متعدد مدیریتی و اجرایی درزمینهٔ کاهش آلودگی هوا اتفاق افتاده است، تصریح کرد: راه‌اندازی و توسعه خطوط مترو به‌عنوان پاک‌ترین وسیله حمل‌ونقل عمومی، ایجاد و توسعه خطوط BRT، حذف خودروهای سواری کاربراتوری با جانشینی خودروهای انژکتوری و با رعایت استاندارهای آلودگی در خطوط تولید، حذف سرب و گوگرد از بنزین و گازوییل اقدامات ارزشمندی است که می‌توان نام برد. 

سلاجقه خاطرنشان کرد: بسیاری از خدمات عمومی همچون بانک‌ها، برخی از سرویس‌های خدمات دولتی و خریدها اینترنتی شده و توسعه قابل‌ملاحظه‌ای در فضای مجازی یافته که در عین اثربخشی، کافی نیست و متأسفانه هنوز معضل آلودگی باعث رنجش شهروندان می‌شود.

وی در ادامه گفت: در چند سال اخیر سازمان حفاظت محیط‌زیست به‌منظور برخورد علمی با این معضل، کلان پروژه‌ای را تحت عنوان «سیاهه انتشار» برای شهرهای بزرگ کشور تعریف نموده که تحت نظر کنسرسیوم دانشگاه‌های برتر به اجرا گذاشته شد. این پروژه از این نظر که توسط جمع قابل‌ملاحظه‌ای از پژوهشگران دانشگاهی به انجام رسید، یک تجربه موفق علمی-گروهی نیز قلمداد می‌شود. نتایج این پروژه منابع اصلی آلودگی‌ها در کلان‌شهرها را مشخص کرد و اولویت اقدامات اجرایی به‌منظور کاهش آلودگی هوا را نشان داد.

معاون رئیس‌جمهور با اشاره به نتایج این پروژه، اظهار کرد: مهم‌ترین عامل آلاینده هوا در بیشتر شهرهای کشور، ذرات معلق، به‌ویژه ذرات معلق کوچک‌تر از 2.5 میکرون است. بخشی از این ذرات، دارای منبع طبیعی بوده که بخصوص در شرایط وارونگی، سبب تشدید آلودگی محیط می‌شود و بخش‌های دیگر آن به خودروها و منابع ساکن مرتبط است. 

وی افزود: این تحقیق ضمن اعمال استانداردی عمومی برای تعیین میزان آلاینده در کلان‌شهرها، مکانیسم مهم دیگری از آلایندگی، تحت عنوان منابع سایشی را در منظر محققین پررنگ کرد. به‌عنوان‌مثال بیش از نیمی از ذرات تولیدی PM2.5 از خودروهای بنزینی در شهر تهران از چنین منبعی تولید و نشر می‌شود. این واقعیت نشان می‌دهد که توجه به منابع مختلف نشر خودروها کافی نبوده و باید به کاهش تردد آن‌ها به‌خصوص در شرایط وارونگی، توجه بیشتری شود. این منابع به لحاظ درگیری با عوامل متعدد فنی و اجرایی (به لحاظ تعدد منابع تولیدکننده و یا دست‌کم مؤثر بر تولید آن) و ارتباط تنگاتنگ زیرساخت و مدیریت شهری، کیفیت و تنوع سبد سوخت کشور و مناطق شهری، فناوری‌های موجود در وسایل منابع متحرک و ثابت، سبک زندگی، و البته شرایط آب و هوایی از پیچیدگی و تنوع خاص برخوردار است که تسلط بر این منابع آلاینده را دشوار نموده و هرگونه چاره‌اندیشی مؤثر در این خصوص را در دامنه برنامه‌ریزی میان‌مدت قرار می‌دهد.

سلاجقه تصریح کرد: اگرچه طبق قانون توسعه حمل‌ونقل عمومی و مدیریت سوخت، قرار بوده سهم خودروهای عمومی در مدت 5 سال (از سال1386 تا سال 1390) از 41 درصد به 75 درصد برسد، اما متأسفانه دلایل متعددی ازجمله سیاست‌های قیمتی سوخت و خودرو، همواره در جهت تشویق استفاده از خودروی سواری در مقابل عمومی بوده و نه‌تنها سهم 75 درصدی حمل‌ونقل عمومی محقق نشده، بلکه سهم خودروهای سواری بیش از گذشته رو به افزایش است. در حمل‌ونقل بین‌شهری هم قرار بوده در همین 5 سال سهم حمل‌ونقل عمومی از 53 درصد افزوده شود ولی متأسفانه سهم حمل‌ونقل عمومی بین‌شهری به 21 درصد کاهش‌یافته است. 

رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، خاطرنشان کرد: اگرچه به لحاظ جنبه‌های اجتماعی و اقتصادی در کشور، سیاست دولت همچنان مبتنی بر ارائه یارانه‌های سنگین به خودروهای شخصی (بخصوص در بخش تولید و سوخت) است، انتظار می‌رود که در کنار آن اعتباری عملیاتی نیز به‌منظور توسعه حمل‌ونقل عمومی و به‌خصوص مترو لحاظ شود. چراکه فقط با 10 درصد یارانه یک سال خودروهای سواری، می‌توان تمام طرح‌های در حال اجرای مترو تهران را تکمیل نمود و اثر این اقدام ارزشمند در کنترل و مهار تردد شخصی و درنهایت آلودگی هوا، محسوس خواهد بود. 

وی، یادآور شد: موتورسیکلت‌ها نیز سهم قابل‌توجهی در انتشار ذرات معلق دارند، اما خوشبختانه ممنوعیت تولید موتورسیکلت کاربراتوری می‌تواند در سال‌های آینده، معضل آلودگی موتورسیکلت‌ها را کاهش و در این بخش همانند خودروهای بنزینی، تحولی محیط زیستی را رقم بزند.

سلاجقه در ادامه گفت: با توجه به اهمیت خودروهای دیزلی به‌عنوان منابع اصلی انتشار ذرات، توسعه اتوبوس‌های جدید برقی (و یا حداقل گازسوز) و کاستن تردد اتوبوس‌های موجود دیزیلی از جنبه‌های دیگری است که لاجرم کاهش آلودگی هوا را به دنبال دارد. تقید جدی به عمر و معاینه فنی کامیون‌ها و کامیونت‌های دیزلی که به‌ناچار در شهر تردد می‌کنند، نیز جنبه‌های عملیاتی باید داشته باشد.

رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست تصریح کرد: در حال حاضر با در دست داشتن سیاهه انتشار در کلان‌شهرها و شناسایی اقدامات کلان و راهبری در بهبود شرایط هر منطقه، می‌توان امیدوار بود که برنامه‌ریزی در مجلس محترم شورای اسلامی، دستگاه‌های اجرایی و بخصوص سازمان برنامه‌وبودجه کشور، شوراهای اسلامی شهرها (و بخصوص کلان‌شهرها) به نحوی هدفمند گره‌ها و نقاط مسأله دار در مدیریت آلودگی هوا را مدنظر قرار دهند.

وی بابیان اینکه نگاه سنتی و مدیریت لحظه وقوع آلودگی هوا باید با نگاهی آینده محور، دانش‌محور و مبتنی بر برنامه‌ای چندلایه و چندمرحله‌ای جایگزین شود، تأکید کرد: در روش‌های موردبررسی در اقدامات پیشنهادی، مخرج مشترک عمده راهکارها، توسعه فناوری و سرمایه‌گذاری بر به خدمت گیری دانش انباشته مراکز تحقیقاتی اعم از توسعه صنایع کاتالیست، تولید و بهینه‌سازی وسایل نقلیه برقی، بهبود فناوری محیط زیستی بکار رفته در وسایل نقلیه (در هر سطحی) و درنهایت و در سطحی کلان بهبود کیفیت سوخت و بازنگری در سبد سوخت و بازار آن در کشور است.

سلاجقه تصریح کرد: دنیای امروز با رشد پلکانی فناوری‌های نرم و فضای مجازی به سبب درگیری با معضل جهانی سلامتی به نام کرونا، اهمیت بخشی صدچندان به زیرساخت نرم و فضای مجازی و توسعه خدمات غیرحضوری را الزامی کرده و با توجه به پوست‌اندازی سبک زندگی، بازگشت به عقب در این زمینه غیرممکن شده است. گرچه لزوم احتیاط به دوری از تجمعات و استفاده از وسایل نقلیه شخصی، امکان بروز و تظاهر این توسعه در کاهش آلودگی هوا را فراهم نکرد، اما اثربخشی مثبت آن وضوح صد درصد داشته و طبعاً در شرایط نرمال با لحاظ تمهیدات مدیریتی اثر خویش را باز‌نمایی خواهد کرد.

وی با تأکید بر لزوم برخورد آینده‌نگر دستگاه‌های ذی‌ربط با معضل آلودگی هوا، ضرورت رویکرد فناورانه و استفاده از تجربیات مدیریتی نوین در این خصوص را یادآوری کرد و از مراکز تحقیقاتی و بنیادهای سرمایه‌گذار و معاونت علمی ریاست جمهوری خواست به بعد مؤثر و تحول‌آفرین توسعه فناوری در این خصوص توجهی ویژه داشته باشند.

رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به مصوبات دولت برای کاهش آلودگی کلان‌شهرها، خاطرنشان کرد: خوشبختانه با حضور وزرای مربوطه و دستگاه‌های نظارتی کشور، 62 مصوبه برای مدیریت آلودگی کلان‌شهرهای کشور داشتیم که مبتنی برداده های عملیاتی بوده است و در آن تکالیف دستگاه‌های مختلف، میزان پیشرفت هریک از این تکالیف و منابع اعتباری لازم مشخص‌شده است.

وی مدیریت آلودگی صدا و امواج را از دیگر وظایف دستگاه‌های دولتی توصیف کرد و گفت: حتماً در بحث مدیریت آلودگی صدا و امواج نیز وظایف خود را انجام خواهیم داد و برای موفقیت در انجام این مأموریت دست همکاری به‌سوی همه مراکز علمی و اندیشمندان کشور دراز خواهیم کرد.  
 
رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در پایان اظهار امیدواری کرد که در این همایش دوروزه  بتوان نتایج و کلیدهای درخوری در بازشناسی، راهگشایی و بهبود شرایط آلودگی هوا در میان مقالات شناسایی کرد تا چراغ راهی برای ادامه مسیر باشد. 

انتهای پیام/