ساختاربخشی به یک اندیشه در فیلم کوتاه تجربی

به گزارش برنا، نشست پژوهش برخط سومین همایش مطالعات فیلم کوتاه تهران با حضور امیررضا نوری‌پرتو، پژوهشگر و فیلمنامه‌نویس و رامتین شهبازی دبیر علمی نشست، درباره «روایت در فیلم تجربی» با تمرکز بر محوریت فیلمنامه در اینستاگرام معاونت فرهنگی و آموزش انجمن سینمای جوانان ایران برگزار شد.

نوری‌پرتو در ابتدای این نشست درباره نقش فیلمنامه در فیلم تجربی گفت: قاعده‌سازی در فیلمنامه برای فیلم کوتاه داستانی خیلی سرراست نیست چون در این حوزه نگاه تماتیک جاری در فیلمنامه اثر مهم‌تر از ساختار فیلم‌نامه‌اش است. در آثار تجربی در مدیوم فیلم کوتاه حتی تعریف مشخصی هم برایشان وجود ندارد و این آثار خیلی وقت‌ها ساختارگریز هستند. وقتی ساختار مشخصی وجود داشته باشد می‌تواند در آن چارچوب آلترناتیوهایی را معین کرد.

او ادامه داد: در فیلم کوتاه داستانی می‌توان از میان ساختارهای موجود ساختاری پیشنهادی داشت و کشمکش‌های درونی و بیرونی وجود دارد و ساختار روایی و دراماتیک دیده می‌شود. اما در فیلم کوتاه تجربی می‌توان همه این موارد را حذف کرد و تنها اندیشه بر اثر حکم فرمایی کند و درواقع می‌تواند خط روایی نداشته باشد اما حتما روایت دارد که پشت آن اندیشه‌ای مستتر است. یعنی فیلم‌های کوتاه تجربی در خدمت مفهوم قرار می‌گیرند که می‌تواند فیلمنامه داشته باشد و یا تنها مبنی بر یک روایت و اندیشه و بدون فیلمنامه نوشته شود.

نوری پرتو گفت: به عنوان یک فیلمنامه‌نویس اعتقاد دارم که در فیلم کوتاه تجربی فیلم‌نامه خیلی اهمیتی پیدا نمی‌کند. چون این قبیل فیلم‌ها، بستر اجرایی کردن ایده‌های دراماتیک به صورت اکسپریمنتال و آوانگارد‌تر هستند.

شیوه روایت در سینمای کوتاه تجربی

این فیلم‌نامه نویس در بخش دیگری از سخنانش درباره نحوه مواجهه کارگردان با موضوع اثر برای شیوه روایتش گفت: پیشنهاد من این است که درباره سینمای آوانگارد تجربی، خیلی نباید درگیر فرمول‌ها و قانون‌ها شویم. در مرحله طراحی ایده باید از خودمان بپرسیم که چرا چنین داستانی را نمی‌توان در فیلم کوتاه داستانی ساخت . اگر بازی‌های بصری و فرمی‌ما در جایگاه سینمای کوتاه داستانی جای نداشت، باید به ساخت اثر در سینمای کوتاه تجربی فکر کنیم تا اندیشه‌مان را با تکنیک‌های سینمایی و ابزارهای بصری به تصویر بکشیم.

نوری‌پرتو بیان کرد: دیالوگ نداشتن، پی‌او وی اشیا یا حیوانات، بازیگوشی‌ها و ساختارشکنی‌ها و... همه می‌تواند نشانه‌هایی از اندیشه فیلم کوتاه تجربی باشد. اما باید بدانیم همواره متفاوت بودن نشان از ایده‌های نوگرایانه و تجربی ندارد. می‌توان در راستای چارچوب‌های سینما دست به ساختارشکنی زد و مرزهای منعطف سینما را گسترش داد و تجربه کسب کرد.

اندیشه «دادائیسم» در فیلم کوتاه تجربی

این فیلم‌نامه نویس گفت: در فیلم کوتاه تجربه‌ای، المان‌های بصری بدون تن دادن به پیرنگ‌های داستانی اتفاق می‌افتد. درواقع دیالکتیکی از منظر تفکر و کشمکش با مخاطب پدید می‌آید و جز زبان تصویر هیچ مرزی میان فیلم و مخاطب وجود نداشته باشد. به‌نظرم فیلم کوتاه تجربی به اندیشه «دادائیسم» نزدیک است که فقط تصویر در آن جریان پیدا می‌کند. درواقع داستان را کنار گذاشته و به صورت رو در رو با مخاطب، یک اندیشه را در قالب تصویر، نور و دیگر المان‌هایی که به بیان تفکر فیلمساز کمک می‌کند، به تصویر می‌کشد.

او در بخش پایان سخنانش گفت: باید بدانیم که مطالعه و پژوهش در زمینه هنر جدا از مسائل پیرامونش نیست. اغلب مکتب‌ها با الهام از رویدادهای سیاسی و اجتماعی پدید آمده است که چنین جریانی در یک جامعه ملتهب به لحاظ اندیشه رخ می‌دهد. در آثار سینمای کوتاه تجربی جهان هم در پشت پرده اثر شاهد چنین نگاهی هستیم که برای بیان رشته تفکرات خود دست به ساختارشکنی در فرم و ساختار می‌زند تا روایتش را به نوعی که بیانگر دغدغه‌هایش است بیان کند.

نوری پرتو بیان کرد: اما ما اغلب در سینمای کوتاه تجربی ایران، از نمونه‌های موفق سینمایی آن‌ها در جهان گرته‌برداری می‌کنیم. فیلم‌هایمان از دل ایده‌های فیلم‌های خلاقانه خارجی برگرفته و ساخته می‌شوند و ما به یک نسخه رونوشت فارسی آن آثار می‌رسیم در ادامه هم یک موج ستایشگر از آن گرته‌برداری دوباره آن تجربه را با اثری جدید تکرار می‌کند.

سومین همایش مطالعات فیلم کوتاه تهران به دبیری سعید پوراسماعیلی و دبیری علمی احمد الستی ۲۴ آذر ۱۴۰۰ در بخش‌های مقالات پژوهشی، جستارهای آزاد و ترجمه با محوریت سینمای تجربی برگزار می‌شود.