بررسی ظرفیت‌های دانش‌بنیان در مقابله با کرونا

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری برنا، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات آموزش و فرهنگ این مرکز روز چهارشنبه در گزارشی با عنوان «درباره مقابله با شیوع کرونا (۴۶) ظرفیت‌ها و چالش‌های ایجاد شده در حوزه فعالیت‌های دانش بنیان و کسب وکارهای فناور» آورده است؛ در پی شیوع گسترده ویروس کووید ۱۹ در کشور و لزوم افزایش ظرفیت‌های تشخیص بیماری و تأمین نیاز به اقلام بهداشتی نظیر ماسک، دستکش، ژل ضدعفونی و سایر موارد مرتبط، شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه سلامت اقدامات مؤثر و امیدآفرینی را آغاز کردند.

این گزارش افزود: هرچند برخی از این فعالیت‌ها به بار نشسته و برخی در آغاز یا میانه راه قرار دارد، اما تجربه مواجهه با کووید ۱۹، انگیزه‌ها و توانمندی‌های محققان کشور و شرکت‌های فناور را برای حل مشکلات اساسی و رفع بحران‌ها آشکار ساخت. تأثیرگذاری و تأثیرپذیری زیست‌بوم نوآوری کشور در مواجهه با کرونا، لزوم توجه و حمایت به فعالیت‌های نوآورانه را بیش از پیش آشکار ساخت.

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس بیان داشت: پژوهش‌ها و گزارش‌های منتشر شده نشان می‌دهد در سایر کشورها نیز آسیب‌پذیری و لزوم حمایت از کسب وکارهای نوپا (استارت آپی) مورد تأکید قرار گرفته است.

یافته‌های این گزارش نشان می‌دهد: مهمترین اقدام اکثر کشورها ارائه وام‌های کم‌بهره یا کاهش نرخ بهره، امهال بازپرداخت وام‌ها و تخفیف‌های مالیاتی بوده است. همچنین در برخی دیگر از کشورها نیز برای کاهش هزینه‌های ثابت شرکت‌ها، سیاست کوچک‌سازی موقتی شرکت را با ارائه کمک هزینه‌های معیشتی یا دستمزد دنبال می‌کنند.

در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس راهکارهای مواجهه با شیوع کرونا در حوزه فعالیت‌های دانش‌بنیان از دو جنبه مورد بررسی قرار گرفته است.

این گزارش اضافه کرد: دسته اول راهکارها، بهره‌گیری از توانمندی‌های دانشی و فنی موجود در شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌ها و حمایت از ایجاد ظرفیت‌های جدید است که به‌طور کلی در قالب تأمین اعتبار طرح‌های تحقیقاتی و تولیدی، تسهیل فرایندهای صدور مجوز تولید و مذاکراتی برای پیش‌خرید محصولات دنبال می‌شود.

مرکز پژوهش‌های مجلس افزود: اقدامات مرتبط با ظرفیت‌سازی، ‌ غالباً توسط وزارتخانه‌های مرتبط و معاونت علمی و فناوری رییس‌جمهوری صورت گرفته است. گزارش عملکرد از خروجی طرح‌های پژوهشی دانشگاهی بیش از آنکه برمبنای تأثیرگذاری و روند پیشرفت آنها در دستیابی به نتایج عملی برای مقابله با کرونا باشد در قالب آمار تعداد مقالات چاپ شده ارائه شده است.

این گزارش خاطرنشان کرد: برخی طرح‌های تولیدی در دست انجام پژوهشگاه‌ها متناسب با زیرساخت‌های از پیش موجود، در ارتباط با تأمین اقلام بهداشتی (ماسک، ژل و محلول ضدعفونی‌کننده) هستند و طرح‌های نو یا فناور درحال گذراندن مراحل اولیه یا توسعه نیمه‌صنعتی (پایلوت) هستند که با توجه به راه نسبتاً طولانی برای تولید انبوه و اخذ مجوزهای لازم، مشخص نیست بازه تأثیر آنها به دوران مواجهه با بحران‌های ناشی از ویروس کرونا برسد یا خیر.

مرکز پژوهش‌های مجلس افزود: با وجود اهمیت و ارزش فعالیت‌هایی که درحال انجام است، اما از بعد اجتماعی و اقتصادی نیز انتظارها از بخش دانشگاهی و پژوهشی در ارائه راهکارهای علمی در مدیریت مسائل مواجهه با کرونا تاکنون محقق نشده و هنوز جای کار بیشتری باقی است.

این گزارش افزود: دسته دوم راهکارها که بر پایه کاهش آسیب‌های وارده به شرکت‌های فناور و کمک به تاب‌آوری این نوع کسب‌ وکارها است بیشتر مبتنی‌بر ارائه تسهیلات کم‌بهره است و به‌طور خاص توسط صندوق نوآوری و شکوفایی تأمین اعتبار می‌شود.

مرکز پژوهش‌های مجلس بیان داشت: اقدامات صندوق نوآوری و شکوفایی با توجه به دامنه اختیارات و منابع مالی در دسترس آن، در گام اول بر حمایت از طرح‌های‌تولیدی شرکت‌های دانش‌بنیان و در گام‌های بعدی بر کمک به برخی استارت‌آپ‌های بزرگ برای جلوگیری از تعدیل نیروی پرسنلی استوار شد.

این گزارش یادآور شد: توجه به شرکت‌های دانش‌بنیان کوچک و ‌شتاب‌دهنده‌ها در مراحل بعدی قرار گرفتند و هنوز اقدامات عملی برای حمایت از سایر کسب ‌وکارهای خلاق، فناور و کارآفرین که شاید بیش از سایران در معرض آسیب و خروج دائم از بازار کار روبه‌رو هستند صورت نگرفته است.

مرکز پژوهش‌های مجلس تصریح کرد: پرداخت تسهیلات به شرکت‌های مورد حمایت صندوق درحال حاضر مشروط بر حفظ اشتغال ۹۰ درصدی شرکت مطابق با لیست بیمه است و سقف آن براساس هزینه‌ها، فروش و حقوق و دستمزد پرداختی شرکت تعیین می‌شود.

این گزارش افزود: این رویه، ارزیابی، تأیید و پرداخت تسهیلات به کسب‌ وکارهای فناور و کارآفرینی که هنوز به‌طور رسمی به شکل شرکت ثبت نشده‌ و کارمند بیمه شده ندارند را باز هم با تأخیر مواجه خواهد کرد و آسیب‌ها را افزایش خواهد داد.

این گزارش خاطرنشان کرد: گزارش سازمان فناوری اطلاعات ایران در رابطه با تأثیر شیوع کرونا بر شرکت‌های نوآفرین نیز نشان می‌دهد بیشترین تعدیل نیرو و تأثیرپذیری منفی در شرکت‌های حوزه نرم‌افزار رخ داده است که اغلب شرایطی مشابه با آنچه در بالا گفته شد دارند.

مرکز پژوهش‌های مجلس تصریح کرد: حمایت صندوق نوآوری وشکوفایی از برخی پلتفرم‌های نامدار، معطوف به پرسنل بیمه شده این شرکت‌ها بوده و سایر نیروهای انسانی از قبیل رانندگان، فنی‌کاران و سایر افرادی به‌طور غیرمستقیم با آنها کار می‌کنند و در این شرایط با بیکاری مواجه شدند را در نظر نگرفته است.

این گزارش افزود: هر چند باید این نکته را یادآور شد که این نقص ریشه در مشکلات زمینه‌ای کسب‌ وکارهای نوپا و عدم تطابق یا انعطاف کافی قوانین بیمه تأمین اجتماعی با انواع جدید اشتغال ناشی از فناوری دارد. توسعه کسب ‌وکار به شیوه آزادکاری، دورکاری یا فعالیت‌های پاره‌وقت در نظام تأمین اجتماعی به رسمیت شناخته نمی‌شوند و درنتیجه سابقه بیمه برای این افراد در نظر گرفته نمی‌شود (مگر به‌صورت خویش‌فرما) و درنتیجه از دریافت حق بیمه بیکاری در شرایط کنونی محروم هستند.

مرکز پژوهش‌های مجلس خاطرنشان کرد: در این میان به‌نظر می‌رسد نقش معاونت علمی و فناوری در کمک به کاهش آسیب به کسب‌ وکارها تنها به معرفی آنها به صندوق نوآوری و شکوفایی ختم شده و انتظار می‌رود حضور فعال‌تری در تعامل با سازمان‌هایی همچون بیمه تأمین اجتماعی و امور مالیاتی جهت بررسی راهکارهای حمایت از کسب‌ وکارهای نوپا و فناور و یا ترغیب سرمایه‌گذاران خطرپذیر در این شرایط داشته باشد.