احتمال وقوع زلزله مهیب در تهران چقدر است؟

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا؛ فرخ توکلی متخصص نقشه‌برداری و ژئودزی در سازمان نقشه‌برداری کشور در گزارشی از اندازه‌گیری‌های تعیین موقعیت ماهواره‌ایی GPS و زمین لرزه‌های دماوند اظهار داشت: با توجه به زمین لرزه با بزرگاری 5.1 نوزدهم اردیبهشت ماه به نظر می‌رسد که زمین‌لرزه امروز هم از پس لرزه‌های زمین لرزه 19 اردیبهشت باشد که گسل مشاء عامل آن بود.

 توکلی افزود: «رشته کوه البرز از شمال و جنوب با گسل‌های مهم و  بزرگی محدود شده است. در البرز مرکزی گسل‌های خزر قرار دارد و البرز شمالی در شمال با گسل مشاء و در جنوب رشته کوه قرار دارد».

او در ادامه بیان کرد: «داده‌های لرزه‌نگاری تاریخی نشان می‌دهد که در منطقه البرز مرکزی اطراف شهر تهران حدودا هر ۱۵۸ سال یکبار، زمین لرزه اتفاق افتاده است. آخرین زمین‌لرزه برجسته در تهران مربوط به سال ۱۸۳۰ میلادی و به بزرگی 7.2 بوده است. به نظر تعدادی از کارشناسان علوم زمین و  همچنین بر اساس آمار لرزه‌خیزی و تاریخی موجود انتظار می‌رود در دایره‌ای به مرکزیت تهران با شعاع ۱۰۰ کیلومتر هر ۲۰۰ سال یکبار زمین‌لرزه‌ای با بزرگای ۷ ، هر ۲۰ سال یکبار زمین‌لرزه‌ای با بزرگای ۶ ، هر ۲ سال یکبار زمین‌لرزه‌ای با بزرگای ۵ رخ بدهد».

توکلی تصریح کرد: «از سال 1378 سازمان نقشه برداری کشور شبکه‌ای از ایستگاه‌های موردی و دائمی GPS  و شبکه ثقل‌سنجی را در البرز ایجاد کرده است. نتیجه اندازه گیری‌ها نشان می‌دهد که البرز شاهد کوتاه شدگی حدود  7 میلیمتر در سال است که به صورت بالاآمدگی (کوه‌زایی) و حرکت های مسطحاتی گسل‌ها خود را نشان می‌دهند. اندازه گیری‌های GPS و ثقل سنجی میزان کوه‌زایی را 3.5 میلی متر در سال  و میزان حرکت مسطحاتی در گسل مشاء حدود 2 میلیمیتر در سال  جابجایی راستا لغز چپگرد برآورد می‌شود (Djamour et. Al., 2010). چون زمین به صورت یک ماده ویسکو الاستیک عمل می‌کند عمده این حرکت‌ها و جابجایی‌ها در فواصلی دورتر از گسل اتفاق می‌افتند و در بازه‌های زمانی مختلف نقاط نزدیک به گسل با زمین لرزه‌هایی جابجایی خود را با جابجایی نقاط دورتر هماهنگ می‌کنند».

شکل 1: نرخ جابجایی‌های بدست آمده از اندازه گیری‌های GPS  و مدل بندی بلوکی  (Djamour et. Al., 2010.) اعداد داخل پرانتز نرخ کوتاه شدگی گسل‌ها و اعداد روی آنها نرخ جابجایی راستا لغز گسل‌ها و علامت + برای حرکت راستگرد و علامت – برای حرکت چپگرد منظور شده است.

این متخصص نقشه‌برداری و ژئودزی در ادامه ابراز کرد: «گسل مشا در نوزدهم اردیبهشت ماه زمین لرزه ای با بزرگای 5.1 را ثبت کرد و پس از آن چندین پس لرزه نیز به وقوع پیوست که بعضی آنها در محل وقوع قبلی اتفاق افتاده است. زمین لرزه ساعت 13:41 هفتم خرداد ماه 1399 با بزرگای 4 نیز در امامزاده هاشم نزدیک محل وقوع زمین‌لرزه با بزرگای 3.9 که در 19 اردیبهشت اتفاق افتاده، بوقوع پیوسته است. عمق این زمین لرزه 12 کیلومتر گزارش شده است. با توجه به زمین لرزه با بزرگاری 5.1 نوزدهم اردیبهشت ماه به نظر می‌رسد که زمین‌لرزه امروز هم از پس لرزه‌های زمین لرزه 19 اردیبهشت باشد که گسل مشاء عامل آن بود. با وقوع هر زمین لرزه بزرگ در عمق زمین جابجایی در گسل صورت می‌گیرد و حرکت زمین با پس لرزه‌های مختلف به شرایط طبیعی (بین لرزه‌ای) خود بر می‌گردد. پنجم خرداد ماه نیز در امتداد گسل البرز شمالی زمین لرزه ای به بزرگای 3.7 اتفاق افتاد».

شکل 2: زمین لرزه های رویداده اطراف شمال شهر دماوند با بزرگای بیش از 5/3 از 19 اردیبهشت تا 7  خردادماه 1399.

قله دماوند در فاصله 20 کیلومتری مرکز زمین لرزه‌های اخیر قرار دارد. برای بررسی تاثیر این زمین لرزه‌ها بروی فعالیت آتشفشان دماوند، لازم است نقاط ثقل و ایستگاه‌های GPS موجود در اطراف قله دماوند مجددا" اندازه‌گیری شوند و  باتوجه به اینکه چندین میلیون نفر اطراف این قله آتشفشانی زندگی می‌کنند لازم است با ایجاد رصدخانه دائمی قله و با ایجاد حداقل دو  دستگاه گیرنده تعیین موقعیت ماهواره‌ایی GNSS بر روی قله نسبت به اندازه‌گیری جابحایی‌ها اقدام نمود.