ساخت و نصب مجسمه‌های شهری قانون دارد/ سفارش‌دهندگان مشورت بگیرند

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا،  هادی مظفری مدیرکل هنرهای تجسمی پاسداشت مقام و منزلت بزرگان، متفکران، قهرمانان حماسی و ملی و بزرگان عرصه فرهنگ و تمدن و سایر مفاخر یک ملت را از مهمترین مبانی و معیارهای رشد یافتگی فرهنگی و اجتماعی آن ملت دانست.

وی ضمن بیان پاسداشت مقام بزرگان گفت: آثار یادمانی هنری برای بزرگان، می‌تواند ترجیع بند محتشم کاشانی برای حماسه کربلا، اثری موسیقایی و حماسی همانند سمفونی خرمشهر و مجسمه ای همانند اثر ابوالحسن خان صدیقی برای ادای احترام به فردوسی و یا آثار معماری و مجسمه ها و دیوارنگارها باشند که همگی از مهمترین گونه های آثار فرهنگی و هنری هستند.

مدیرکل هنرهای تجسمی ادامه داد: این یادمان ها به عنوان مدرک و شاهدی برای قدرشناسی و بزرگداشت خاطره مفاخر و بزرگان یک کشور است که با قرار گرفتن در معرض دید شهروندان، هم خاطره ذهنی و ادای احترام آنها را در نزد مردم نشان می دهد و هم باعث افتخار و بالیدن آن ملت به ارزش ها، گذشته و بزرگان خویش می شود.

مظفری در ادامه با بیان اینکه ضرورت دارد تمامی ارگان های سفارش دهنده آثار هنری و مجسمه های شهری از مشورت یک شورای متخصص بهره مند شوند، گفت: از حدود ۶۰ سال پیش تاکنون ۴ آیین نامه مبنی بر نحوه نظارت بر انتخاب، ساخت و نصب مجسمه ها و یادمان ها در میدان ها و اماکن عمومی داشته ایم که همگی به عنوان قانون الزام آور است .

وی گفت: براساس نخستین «تصویب نامه هیات وزیران وقت مورخ ۲۹/۳/۱۳۳۸» طبق پیشنهاد وزارت فرهنگ (هنرهای زیبای کشور) تصویب کردند که سازمان های دولتی و ملی که درصدد تهیه مجسمه مشاهیر تاریخی – ادبی – هنری برای نصب در میادین و غیره هستند باید قبلا طرح و نام سازنده مجسمه را به هنرهای زیبای کشور ارسال کرده تا در کمیسیون مربوطه مورد مطالعه و پس از تصویب اقدام به تهیه آن شود. در تعیین محل نصب مجسمه کمیسیون فوق، نظر اداره کل باستان شناسی را رعایت خواهد کرد. وزارتخانه‌های فرهنگ و کشور مامور اجرای این تصویب نامه هستند. بر طبق دومین قانون که عبارت است از «آیین نامه نحوه نظارت بر انتخاب، ساخت و نصب مجسمه ها و یادمان ها در میادین و اماکن عمومی و درجلسه ۴۴۲ مورخ  ۴ خرداد ۱۳۷۸ به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسیده است »، کلیه وزارتخانه ها، مراکز و سازمان ها و نهادهای دولتی و شهرداری ها موظف به اجرای سیاست های مصوب شورای نظارت در موضوع این آیین نامه هستند .همچنین بر اساس «دستورالعمل اجرایی نحوه نظارت بر انتخاب، ساخت و نصب مجسمه و یادمان در میادین و اماکن عمومی مصوب جلسه ۳۴۱ مورخ  ۱۸/۸/۱۳۷۹شورای فرهنگی عمومی»، اماکن عمومی شامل میادین، مبادی ورودی شهرها، بوستان ها، معابر، محوطه و فضاهای عمومی تعریف شده است .

مدیرکل هنرهای تجسمی خاطرنشان کرد: انتخاب دغدغه فرهنگی و ایده مناسب بسیار حائز اهمیت است اما نبود طراحی مناسب و اجرای غلط توسط افراد فاقد صلاحیت ساخت مجسمه های شهری،  نتایج سنگینی به همراه خواهد داشت. طبق این مهم، ساخت، اجرا و نصب هرگونه مجسمه، دیوارنگاره و نقش برجسته در فضای شهری می بایست با مجوز شورای نظارت بر نصب مجسمه ها صورت بگیرد بنابراین ما تمامی ظرفیت های قانونی مبتنی بر رعایت دستگاه ها از این آیین نامه را دارا هستیم. هدف اصلی از تدوین این سه آیین نامه، حمایت از ایده ساخت و نصب مجسمه های شهری و پاسداشت مشاهیر و بزرگان است و در این روند، مشورت گرفتن و سپردن کار به خبرگان مجسمه سازی و هنرمندان صاحب نام و صاحب امضاء مهمترین بخش کار است.

مظفری با اشاره به ماده ۲ این آیین نامه که اعضای شورای نظارت بر ساخت و نصب مجسمه های شهری را معرفی می‌کند، گفت: شورای نظارت بر انتخاب، ساخت و نصب مجسمه های شهری متشکل از معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مدیرکل هنرهای تجسمی، نماینده وزارت کشور، نماینده وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، نماینده انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، نماینده فرهنگستان هنر، یک نفر از استادان برجسته هنرهای تجسمی با معرفی وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری، شهردار شهری که نصب مجسمه در آن پیشنهاد شده است، ۲ نفر از صاحب نظران عرصه فرهنگ، نماینده بنیاد شهید و نماینده وزارت مسکن و شهرسازی است. احکام این اعضا براساس دستورالعمل اجرایی توسط وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی صادر می شود.

وی افزود: طبیعی است که نمایندگان و کارشناسان این شورا باید به حوزه مجسمه سازی آشنایی داشته باشند چراکه درباره مجسمه های شهری از ایده، تا طراحی و اجرا، مواد اولیه و همچنین مکان نصب اثر بسیار حائز اهمیت است. در همین راستا و بر اساس آسیب شناسی صورت گرفته  به این باور رسیدیم که نباید یک شورای واحد  برای تمامی مجسمه های شهری در همه استان های کشور تصمیم گیری کنند. هر شهر ایران اقلیم و آب و هوای خاص و خرده فرهنگ های بومی و محلی وساختار  شهرسازی و معماری خود را داراست که این خصوصیات برای خلق و نصب یک اثر هنری شهری بسیار حائز اهمیت ودر عین حال متفاوت است.

مدیرکل هنرهای تجسمی بیان کرد: چهارمین و آخرین مصوبه قانونی مربوط به «دستورالعمل صدور مجوز ساخت و نصب مجسمه و یادمان در میدان ها و اماکن عمومی مصوب ۱۳۹۹» است که علاوه بر آیین نامه های مصوب گذشته، طی پیگیری و جلسات متمادی ۸ ماهه گذشته در شورای ساماندهی مجوزهای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی این دستورالعمل تنظیم شده و در آن امکان تفویض اختیار این مهم را به استان های توانمند سپرده است .در این دستورالعمل با توجه به قوانین بالا دستی موجود  به این نتیجه رسیدیم که شهرسازها، استادان دانشگاه، جامعه شناسان و هنرمندان هر شهر و استان بهتر می توانند با توجه به شرایط هر بوم و منطقه در مورد زیباسازی شهری و ساخت مجسمه بزرگان و مشاهیرو اینکه چه اثری در چه فضا و جایگاهی باید نصب شود، تصمیم بگیرند و این دستورالعمل طی روزهای آتی به تمامی استان های کشور ابلاغ خواهد شد.

مظفری ادامه داد: متاسفانه آثاری را که در این چند وقت در فضای برخی شهرهای ایران شاهدش بودیم از منظر هنری، آثار درخورو شایسته ای نبوده اند و تنها تعداد اندکی از آثار قابل دفاع بودند و الباقی از ساختار تکنیکی و جذابیت بصری و توانمندی سازنده برای خلق و اجرای یک اثر هنری برخودار نبودند. بهتر است تمامی نهادها که برای پاسداشت نام و یاد قهرمانان و بزرگان این سرزمین قدم بر می دارند  از ظرفیت صحیح هنر و هنرمندان در این راه بهره گیرند.

وی گفت: در بسیاری اوقات سفارش دهندگان نیت خیری دارند و بناست مجسمه یکی از مفاخر، مشاهیر، و سربازان و قهرمان کشور، خلق و در فضای شهری نصب شود اما چون به هنرمند صاحب امضا و دارای تجربه کافی مراجعه نمی شود و از نهادهای مرتبط و دارای صلاحیت کسب مشورت نمی  شود، نتیجه آن چیزی است که ما امروز در فضای شهری با آن مواجهیم.

مدیرکل هنرهای تجسمی در پایان خاطرنشان کرد: داشتن دغدغه فرهنگی و ایده مناسب بسیار حائز اهمیت است اما نبود طراحی مناسب و اجرای غلط توسط افراد فاقد صلاحیت ساخت مجسمه های شهری، نتایج سنگینی به همراه خواهد داشت. البته ذهن دور داشت که طی سال های گذشته آثار باارزش هنری و درخور توجه نیز در کشور خلق و در فضای شهری نصب شده اند. شهرداری تهران، مشهد، اصفهان، شیراز ، تبریز و برخی دیگر از شهرها از جمله شهرداری هایی هستند که با برگزاری سمپوزیوم مجسمه و دوسالانه های تخصصی در حوزه مجسمه سازی، توانستند آثار هنری ارزشمندی خلق، نمایش داده و در سطح شهرهای ایران نصب کنند. مشکل ما دقیقا در جایی است که متولیان از مشورت های لازم بهره مند نمی شوند و از هنرمندان صاحب نام در این حوزه اعم از دانشگاه های هنر، انجمن مجسمه سازان، انجمن های هنرهای تجسمی کشور و از ظرفیت و مشورت شوراهای قانونی استفاده نمی کنند و نتیجه ای که با آن مواجهیم، خارج از توقع و انتظار همه است.  امیدوارم باتفویض اختیار به شوراهای نظارت بر نصب مجسمه های شهری در استان ها و استفاده نهادهای سفارش دهنده از ظرفیت هنرمندان مجسمه سازی و فارغ التحصیلان دانشگاه و اساتید این رشته در آینده شاهد خلق و نصب آثار هنری بی کیفیت در سطح شهرهای ایران نباشیم.