حل آسیب‌های اجتماعی در گرو بازیابی کرامت انسانی آسیب‌دیدگان است

به گزارش خبرگزاری برنا در اصفهان؛ حجت‌الاسلام والمسلمین محمد قطبی در گفت‌وگویی با بیان اینکه، دنیای امروز گرفتار مقوله‌هایی شده است که اصطلاحاً به آنها آسیب‌های اجتماعی گفته می‌شود، اظهار داشت: با ورود به عصر جدید و پیچیده‌تر شدن ارتباطات و تعاملات، نمی‌توان صرفاً با منطق خدمات اجتماعی، مسائل و مشکلات پیچیده جامعه را رفع کرد. 

وی با بیان اینکه تا سال ۷۵ و ۷۶، واژه آسیب‌های اجتماعی در کشور ما استفاده نمی‌شد تا اینکه از این تاریخ به بعد، سه دوره کلان را در ارتباط با رسیدگی به آسیب‌های اجتماعی طی کرده‌ایم، تاکید کرد: دوره اول پذیرش این مسئله بود که در جامعه آسیب‌هایی مانند اعتیاد، خشونت خانگی، روابط پرخطر جنسی، سوءمصرف مشروبات الکلی، طلاق و غیره وجود دارد، در واقع رئیس وقت سازمان بهزیستی تلاش کرد تا این دوره در عرف رسانه‌ای و رسمی کشور نهادینه شود.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان اضافه کرد: در دوره دوم وارد این مرحله شدیم که از شبکه‌های اجتماعی یا سازمان‌های مردمی (سمن‌ها) برای رفع آسیب‌ها کمک بگیریم؛ در واقع نظام و نهادهای رسمی به این نتیجه رسیدند که با سیستم‌های اداری نمی‌توان با این آسیب‌های اجتماعی پیچیده و دارای ابعاد مختلف مقابله کرد.

آسیب‌های اجتماعی حالت شبکه‌ای و درهم‌تنیده دارند

حجت‌الاسلام قطبی تاکید کرد: امروزه درباره آسیب‌های اجتماعی در تمام دنیا به مدل جدیدی رسیده‌ایم و آن این است که رفع مسائل و آسیب‌های اجتماعی نه مقوله‌ای تک‌بعدی بلکه داری ابعاد گوناگون است.

وی بیان داشت: یکی اینکه آسیب‌ها حالت شبکه‌ای و تأثیر و تأثر دوطرفه دارند، یعنی این‌طور نیست که بگوییم در مسیری خطی پیش می‌روند، بلکه لحظه به لحظه در سطوح و گونه‌های مختلف بر هم تأثیر و تأثر دارند و نمی‌توان آنها را از هم جدا کرد، بر این اساس کارشناس مسائل اجتماعی باید قوت و قدرت تحلیل همه این مسائل را داشته و توان شناخت، ارائه راهکار و امداد به همه آنها با نگاه کلان‌موضوعی و بینارشته‌ای را داشته باشد.

در حال حاضر به طور میانگین، حدود ۷۰ درصد کسانی که به زندان می‌روند، سابقه اعتیاد دارند و معنای آن این است که این دو آسیب دوشادوش یکدیگر پیش می‌روند. یا افرادی که رفتارهای پرخطر جنسی دارند، با اعتیاد و طلاق و خشونت خانگی مرتبط هستند.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان بیان داشت: نکته دوم این است که رفع این مسائل و آسیب‌های شبکه‌ای به‌صورت تک‌رشته‌ای امکان‌پذیر نیست بلکه نیازمند تعاملی چندجانبه میان دانش‌ها و مهارت‌هاست، یعنی این‌ها باید به شکل تعاملی کنار هم قرار گیرند تا مشکل یک نفر حل شود.

وی ادامه داد: نکته سومی که از باب تأکید باید به آن اشاره کرد، این است که ما با سه مقوله آسیب، فرد آسیب‌دیده یا آسیب‌پذیر و عوامل به وجودآورنده آسیب مواجهیم؛ اگرچه باید آسیب و عوامل به وجودآورنده آن را بشناسیم، ولی کار ما در ارتباط با فرد آسیب‌پذیر است.

بازیابی کرامت انسانی؛ نقطه ثقل حل آسیب‌های اجتماعی

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان تصریح کرد: زمانی که ما با شبکه‌ای از آسیب‌های درهم‌تنیده مواجهیم که رفع آنها نیازمند دانش‌ها و مهارت‌های مختلفی است و از سویی، مخاطب ما انسان‌های آسیب‌دیده هستند، باید منطق خاصی بر رفتارهای ما حاکم باشد که ستون اصلی و گرانیگاه این منطق، کرامت انسانی است.

وی اضافه کرد: ما هنوز حاضر نیستیم بعضی از آسیب‌ها را بپذیریم و در شیب تمدنی غربی که امروز در دنیا اتفاق افتاده، کرامت انسانی و شأنیت انسان تحت‌الشعاع قرار گرفته است؛ بر این اساس هر چقدر بتوانیم این کرامت انسانی را بازیابی کنیم، آن نقطه ثقل و گرانیگاه را به دست آورده‌ایم که البته کار سخت و پیچیده‌ای است.

قطبی با اشاره به راهکارهای صیانت از کرامت انسانی تاکید کرد: نکته اول در این ارتباط پایگاه اجتماعی است بدین معنا که هر کس در هر موقعیتی که قرار دارد، شعاع تأثیرش در یک بعد نسبت به دیگران یک تأثیر منطقی باشد، مثلاً اگر عضو گروهی است، تأثیرگذاری‌اش مشخص باشد و اگر این اتفاق نیفتد، یک جای کار لنگ می‌ماند.

وی با اشاره به اینکه پایگاه اجتماعی لزوماً به معنای مدیریت و رهبری و جایگاه فرادستی نیست، بلکه به‌معنای شکل‌گیری منطقی تعامل هر فرد با دیگران است، هرچند عضوی از گروه باشد، تاکید کرد: در این پایگاه اجتماعی گاهی فرد خودش می‌تواند شأنیت و نقش و جایگاه خود را به دست آورد و گاهی مواقع خودش از عهده این کار برنمی‌آید و دیگران نقشی به او می‌دهند که به آن پایگاه اجتماعی مُحَوِّل گفته می‌شود.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان بیان داشت: یکی از مهم‌ترین ضعف‌های ما که بنیاد پیدایش آسیب‌های اجتماعی را شکل می‌دهد، این است که نسبت انسان‌ها با یکدیگر دچار خدشه شده است، در نتیجه تفکر و اندیشه آنها نسبت به یکدیگر به سمت نوعی حالت تخیلی و انحرافی پیش می‌رود؛ بنابراین باید به سمت بازتولید، بازتعریف و صیانت از ارتباطات اجتماعی حرکت کنیم که تعبیر علمی آن، پایگاه اجتماعی است و به‌طور معمول، افراد آسیب‌دیده و کسانی که در معرض آسیب قرار دارند، پیوند اجتماعی آنها خراب شده است و باید با ورود و مداخله‌گری، پایگاه اجتماعی مُحَوِّل به آنها بدهیم.

حجت‌الاسلام قطبی با بیان اینکه راهکار دوم، تمسک و توسل به عادت‌واره‌های اجتماعی است، گفت: نسل امروز در فضای مجازی زیست می‌کند، ولی واقعیت این است که نمی‌توان تمام نیازهای اجتماعی انسان را در فضای مجازی تأمین کرد، چون این فضا قابلیت اعطای حیات اجتماعی به انسان را ندارد و بر این اساس بسیاری از کشورهای پیشرفته به‌لحاظ فناوری به فعالیت‌های فیزیکال و میدانی رو آورده‌اند.

وی اضافه کرد: بسیاری از عادت‌واره‌های اجتماعی را می‌توان احیا کرد و بخشی از آنها نیز باید متناسب با هر منطقه جغرافیایی باید تولید شوند، شاخص این عادت‌واره‌ها این است که اگر به تولید و احیای آنها کمک کردیم و بعد از مدتی، دیگر در جریان کار حضور نداشتیم، آن عادت‌واره‌ها تعطیل نشوند.

وی اظهار کرد: ما باید به زیست‌بوم پایگاه اجتماعی نوجوان برسیم که اگر این اتفاق نیفتد، قافیه را باخته‌ایم. منظور از این زیست‌بوم، مدل‌هایی است که اگر در یک منطقه اجرا شده و وارد زندگی مردم شود و به‌صورت پایدار پیش برود، نوجوانان آن منطقه پایگاه اجتماعی و کرامت خودشان را به دست می‌آورند.