آیین و رسوم ماه رمضان در فارس

به گزارش برنا؛ در ماه مبارک رمضان امسال نیز شیوع کرونا در بسیاری از حوزه‌های زندگی فردی و اجتماعی تاثیر گذاشته است همچنانکه اماکن و زیارتگاه‌های مقدس همچون حرم حضرت احمد بن موسی شاهچراغ (ع) برای پیشگیری از شیوع کرونا قوانین و محدوویت های خاصی دارند و البته ادامه یا توقف این روند در ماه رمضان، متاثر از تصمیم‌گیری‌های مسوولان است. 

اجرای رسوم شیرازی‌ها در ماه رمضان نیز بی تاثیر از شیوع کرونا نبوده است و برخی از این رسوم همانند زیارت بارگاه‌های مقدس، به زمان دیگری موکول شده است. آنچه در این گزارش به آن اشاره می‌شود، یادآوری این آیین‌ها است که لزوما امسال اجرا نمی‌شوند اما مروری بر آنها و بازخوانی خاطرات آنها برای اهالی شیراز ، یادآوری خاطرات زیبا است. 

رفتن به پیشواز رمضان چند روز پیش از آغاز ماه و پخت نذری و افطاری در قالب مهمانی‌ها از دیگر رسوم شیرازی‌هاست؛ گاهی مردم پس از افطار تا سحر بیدار می‌مانند.  

علاوه بر زولبیا و بامیه، خوردن رنگینک و ترحلوا که نوعی حلوای تهیه شده از نشاسته است، در شیراز مرسوم است.

امسال به خاطر شیوع کرونا، شمار افرادی که این اقلام  و نیز شیرینی را در خانه تهیه می‌کنند بیشتر شده است. صف‌های طولانی مقابل فروشگاه‌های لوازم قنادی در شیراز گویای این مساله است. 

کلوخ‌اندازان، آمادگی برای یک‌ماه روزه‌داری

به گفته ابوالقاسم فقیری پژوهشگر فرهنگ فارس، مردم شیراز بنا بر رسم‌های دیرین، در آخرین جمعه از ماه شعبان، به تفریح در تفرجگاه‌ها می‌گذرانند و به آن "کلوخ‌اندازان" می‌گویند؛ زیرا بر این باورند که ماه رمضان فقط ماه عبادت است و بدین ترتیب خود را برای یک ماه روزه‌داری آماده می‌کنند.

مراسم کلوخ‌اندازان بدین‌صورت در فارس برگزار می‌شده است که هنگام غروب، تمام مردم کلوخی در دست می‌گرفتند و رو به قبله می‌ایستادند و می‌گفتند: خدایا گناهان و کارهای بد گذشته را شکستیم و خود را برای عبادت و روزه ماه رمضان آماده کردیم؛ آنگاه کلوخ را محکم به زمین می‌زدند تا خرد شود و عقیده داشتند با شکستن کلوخ، تمام اعمال بد آنها نابود می‌شود.

روز والون، هدیه اولین رمضان نوعروس‌ها

شیرازی ها در تمامی مناسبت‌های عیدانه و به‌ویژه اعیاد مذهبی برای نوعروسان، آیینی دارند. این آیین در اولین رمضان پس از عروسی با عنوان "روز والون" شناخته می‌شود.

در این مراسم، خانواده‌ عروس افطاری کاملی تهیه می‌کنند و همراه با گل برای عروس می‌فرستند.

خوراکی‌های رمضانی

مصرف عرقیجات در سحری و افطاری در شیراز مرسوم است. معمولا برای افطار عرق گل گاوزبان را به‌صورت گرم می‌خورند؛ زیرا طبع این عرق گرم است و سردی و رطوبتی را که بر اثر روزه‌داری در بدن ایجاد می‌شود از بین می‌برد.

یکی دیگر از خوراک‌های مورد علاقه شیرازی‌ها که به ویژه در سحرهای ماه رمضان استفاده می‌شود، "قنبرپلو" است. این غذا از گوشت، ‌نخودچی، مغزگردو، کشمش، شیره انگور، رب انار، پیاز، زردچوبه، ‌نمک، برنج و روغن تهیه می‌شود؛ بدین‌صورت که با گوشت کوفته‌ریزه دست می‌کنند و آن را با گردو و پیاز و کشمش سرخ می‌کنند و لای برنج می‌گذارند، بعد از آنکه برنج برای دم‌کردن آماده شد، روی آن شیره و رب انار می‌ریزند و می‌گذارند تا دم بکشد.

در دیگر نقاط فارس نیز غذاهای مخصوصی در رمضان تهیه و طبخ می‌شود؛ مثلا در شهرستان استهبان رسم است که غذایی با عنوان "چنگال لوره" را برای افطار درست می‌کنند. این غذا را از زیره سبز، مغز بادام کوهی، پوست نارنج و لور یا همان کشک تازه درست می‌کنند؛‌ همچنین "حلوای بکری" که از آرد برنج تهیه می‌شود، از دیگر خوراکی‌های رمضانی در استهبان است.

مردم کازرون در ماه رمضان انواع نان‌های خانگی را طبخ می‌کنند که نان تنک، نان مشتک، نهان جلتی، گرده ماه رجبی، نان شل شلکاد از جمله آن‌هاست.

همچنین می‌توان بر سفره مردم جهرم، نان روغنی، نان فتیر خانگی و نان بازاری دید. جهرمی‌ها معمولا در شب دهم ماه رمضان، عدس پلو می‌خورند و روز هفدهم را با کله پاچه و شب نوزدهم را با نان خشک و گل‌آبشن افطار می‌کنند.

در لارستان، تهیه انواع حلوای محلی رواج دارد که عبارت‌اند از مقراضی، یغدر، حلوای آرد برنج و نان‌های محلی مثل پختن نان تَپ تَپی، شُل شُلو، بالاتُوه، لیتَک و گَپُک که به‌عنوان خیرات نیز در شب‌های جمعه و شب‌های قدر مرسوم است.

همانگونه که شیرازی‌ها برای آغاز ماه رمضان، جشن می‌گیرند، در آخرین جمعه این ماه نیز با آن وداع می‌کنند. این روز با عنوان "جمعه الوداعی" معروف است. بنا بر این رسم، بانوان شیرازی در جمعه پایانی ماه رمضان پس از راهپیمایی روز قدس به مسجد فتح و مسجد جامع عتیق شیراز می روند و با دعا  حاجات خود را از خداوند طلب می کنند.