حمید سمندریان را ناباورانه از دست دادیم/به مناسبت نودمین سالروز تولد او کتاب «با طرح خنده ای» تخفیف ویژه خورده/ با سختی زیاد و در زمان کم این کتاب را جمع بندی کردم!

روزبه حسینی نویسنده و کارگردان تئاتر در خصوص کتاب «با طرح خنده ای» که به مناسبت نودمین سالروز تولد حمید سمندریان نوشته است با خبرنگار سرویس فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا گفت و گو کرد او در پاسخ به این سوال که با حمید سمندریان چگونه آشنا شد گفت: نام او را به عنوان مدرس بازیگری و کارگردان تئاتر شنیده و مطالبی در مورد نمایش های سمندریان در روزنامه ها خوانده بودم. تابستان سال 73 یک آگهی مربوط به افتتاح آموزشگاه بازیگری سینما و تئاتر در پشت جلد مجله فیلم دیده بودم که آدرس را هم درج کرده بودند.

در این مجله نوشته شده بود که استاد سمندریان بازیگری و تربیت صدا و بیان را درس می دهند و آن چیزی که توجه اصلی من را جلب کرد کارگاه فیلمنامه نویسی و نمایشنامه نویسی بهرام بیضایی بود و همین باعث شد تا به آموزشگاه استاد سمندریان بروم و در دوره اول تشکیل کلاس های بهرام بیضایی ثبت نام کردم اما او برای دوره دوم به دلیل اینکه در همان سال تصمیم داشت فیلم جدیدی بعد از «مسافران» به نام «تاریخ سری سلطان در آبسکون» بسازد کلاس ها را تشکیل نداد. اما آشنایی من از همان شروع کلاس های فیلمنامه نویسی و نمایشنامه نویسی و حضور در کلاس های بیان حمید سمندریان آغاز شد و ادامه پیدا کرد.

او در این خصوص که آیا در طول سال های 73 تا 91 این ارتباط ادامه پیدا کرد؟ آیا ارتباط شاگرد و استادی رسمی اتفاق افتاد؟ بیان کرد: خیر، یادم می آید که شهریه ترم دوم رابه قیمت 3 هزار تومان پرداخت کرده بودم ولی حمید سمندریان مبلغی که بابت شهریه داده بودم را برنگرداند و از من خواست این پول اینجا بماند و به بهانه این مبلغ با این آموزشگاه در رفت و آمد باشم تا بتوانیم همدیگر را ببینیم و به من گفت اگر این 3 هزارتومان نزد من بماند بهتر است و پس اندازی برایم می شود.

خدا رحمتشان کند. یادم می آید که سال 90 زمانی که تشریف آورند تا نمایش «مشروطه بانو» به کارگردانی حسین کیانی را در سالن اصلی تئاتر شهر ببینند یادآوری کردم که طلبی نزد شما دارم و متوجه شدم که آن 3 هزار تومان به لطف او به رقم خوب و اندازه تبدیل شده و آن روز آخرین باری بود که من استاد سمندریان را دیدم و همان شد که حسین کیانی نمایش را به او تقدیم کرد. در طول این سال ها من بار ها به بهانه گفت و گو و دیدار در نمایشگاه خصوصی خود از آقای سمندریان دعوت می کردم. البته هیچ وقت کلاس های حمید سمندریان را ثبت نام نکرده ام ولی سر تمریناتی که سالی یک بار برگزار می کرد حضور داشتم و اجرا ها را چند بار دیده ام و بسیار زیاد نمایش بازی «استریندبرگ» و «دایچی نفربازی» را دوست داشته ام.

حسینی در این خصوص که آیا نسبت به کار های سمندریان نقد و انتقاد داشته است یا خیر تصریح کرد: بله، من چند جایزه حوزه ی نقد و نوشتار های مطبوعاتی در سه شاخه مقالات پژوهشی، نقد تئاتر و گفت و گو  در سه سال پی در پی را گرفته ام ولی بعد از آن دیگر روزنامه نگاری را به صورت جدی و حرفه ای ادامه ندادم. یادم می آید یکی از مطالبی که برای سمندریان نوشتم نقدی در مورد بازی «استریندبرگ» بود با وجود اینکه این نمایش را سه چهار مرتبه دیده بودم و بسیار دوست داشتم اما نقد بسیار تندی در مورد نمایش کرده بودم. یادم می آید زمانی که استاد را دیدم مطلبی که در مورد بازی اش نوشته بودم را با روی باز پذیرفت و خواستار این بود تا متن نقد من جلوی چشمانش باشد.

او در این باره که چه شد به فکر صرافت کاری پژوهشی/تألیفی درباره‌ی استاد سمندریان افتادید خاطرنشان کرد: تیرماه سال ۹۱ استاد سمندریان از دنیا رفت. برخی از آدم ها برای من مثل زنده‌یادان حمید سمندریان، محمود استاد محمد، عباس جوانمرد آدماهایی بودند که فکر می کردم این ها هیچوقت از دنیا نمی‌روند، حتی با بیماری و رنجور شدن! انگار رویینه‌تن بودند برای من همان طور که استادم دکتر رضا براهنی برای من این احوال را دارد.

روز سوم درگذشت استاد سمندریان، از هیئت مدیره خانه تئاتر به من زنگ زدند. من دو فصلنامه‌ای در می آوردم به نام «کتاب کانون کارگردانان خانه تئاتر» و سردبیر آن کتاب بودم، کتابی در حوزه روشن فکری در تئاتر ایران و جهان بود که ۴ شماره و یک ویژه نامه سمندریان یعنی ۵ جلد منتشر شد و درست سر ۶ ماه در می آمد که فکر می‌کنم که خاطره ی مهمی در تاریخ مکتوب تئاتر ما را نقش بسته باشد. به من گفتند برای چهلم استاد می خواهیم یک ویژه نامه کتاب کانون کارگردانان در بیاوریم و شما باید زحمت آن را بکشید که من با تمام تلاش در 37 روز باقی مانده آن را به دستشان رساندم.

حسینی در پاسخ به این سوال که آیا کتاب به موقع رسید گفت: باید این اتفاق می افتاد و  ۴۰۰ صفحه مطلب نوشته، تایپ، ویرایش و صفحه‌آرایی می شد که در شأن استاد باشد.

او در ادامه و در این خصوص که مطالب چگونه و با چه شرایطی گردآوری شد بیان کرد: مطالب از اقصی و نقاط ایران و جهان، از آدم های عجیب و غریب و بعضا بی‌ربط به هم ولی مربوط به حمید سمندریان و گفتمان های مختلف حمید سمندریان در حوزه آموزش، ترجمه، کارگردانی و حضورش در جامعه روشنفکری در تئاتر ما و هنرمندان ما جمع آوری شد. درواقع آن هم در زمانی که ارتباط با راه‌های دور را تنها ایمیل و گاه فیسبوک فراهم می‌کرد و در نتیجه ماحصل آن بیش از چهل مقاله، یادداشت، خاطره، گفتگو و شعر شد.

این کارگردان در این باره که به لحاظ تصویری کتاب پر از  عکسهای دیده نشده است تصریح کرد: بله. خانم افسانه ماهیان عزیز یکی از کسانی است که کار های مفصلی درباره‌ی زندگی و آثار استاد در زمان حیاتشان کرده بودند و در کنار آن  امیر اسمی عزیز، گرافیست آن مجموعه، و عکاسان مختلف و خود بازیگران و شاگردان او عکس های منحصر به فرد قدیمی و گاه دیده نشده را با کیفیت اصلی در اختیار من گذاشتند، که کمک بالایی به نگاه تصویرگرا در کتاب برای مخاطب ایجاد کرد.

او در ادامه و در پاسخ به این سوال که آن کتاب هنوز موجود است خاطرنشان کرد: بله اما از هزار نسخه کمتر از  پنج نسخه باقی مانده است.درواقع پرسش و خواست دانشجویان و علاقمندان نسبت به دستیابی به کتاب باعث شد ظرف چند ماه با تمرکز و با وسواس تمام از حدود تقریبا 40 الی 50 نوشته 24 گفتار را به اضافه‌ی مقدمه خودم که ۲۵ گفتار درباره‌ی حمید سمندریان بود با ویراستاری بسیار سختگیرانه انتخاب کنم.

او در این باره که ملاک انتخاب نهایی از بین آن همه نام و اسم بزرگ چه بود اظهار کرد: درواقع به دلیل نظمی که در ذهن داشتم و چشم‌پوشی از مطالبی که نام بزرگی پشت قلمشان بود باید مطالب صرفا عاطفی و احساسی حذف می‌شد.

سرپرست گروه «و ناگهان» در خصوص اینکه کتاب چند فصل شد گفت: ۴ بخش شد. بخش اول نوشته‌ی مفصل خودم درباره ی زنده یاد سمندریان و شکل گیری این ماجرا برای ثبت دقیق در تاریخ، بخش دوم نگاه تاریخ شناسانه و تبارشناسانه به مرور آثار استاد در بستری زندگی‌شان قبل و بعد از انقلاب؛ بخش سوم مطالب نقادانه نسبت به آثار و شخصیت و در واقع کارکردهای تئاتری استاد سمندریان و بخش چهارم بخشی است که آدمهایی یگانه که تجربه همکاری یا شاگردی استاد سمندریان در حوزه حرفه ای تئاتر داشتند در آن باره نوشتند که این مجموعه «با طرح خنده‌ای» نام گرفت.

او در پاسخ به این سوال که آیا انتشارات افراز شرایط خاصی را در این نودمین سال برای این‌کتاب قائل شده است بیان کرد: به این مناسبت قیمت کتاب ۶۵ هزار تومان است که از زادروزشان تا یک هفته، با بیست درصد تخفیف مستقیما خود انتشارات کتاب را به علاقمندان ارائه خواهد داد. ضمنا گروه ما و نشر افراز چون امکان برگزاری مراسم حضوری را ندارد، امیدوارم بتوانیم در فضای مجازی حال و هوای مناسبی را در یادمان ایشان در این یک هفته برقرار کنیم.

روزبه حسینی در پایان در این خصوص که آیا کتاب به چاپ دوم خواهد رسید یادآور شد: قطعا به چاپ دوم خواهد رسید. اما درست در مقطعی هستیم که هر لحظه قیمت کاغذ و شرایط چاپ نوسان دارد و یکی از دلایل این فروش ویژه، این بود که بچه هایی که طالب کتاب هستند به خصوص دانشجویان زودتر بتوانند کتاب را با تخفیف نسبت به قیمتی که حال حاضر دارد و احتمالا قیمت ۱۰۰ هزارتومن در چاپ دوم تهیه کنند. به نظرم همت نشر افراز در حوزه انتشار کتاب پژوهشی در تئاتر و ادبیات بلند بوده و هست و امیدوارم بتواند این مسیر را با این حداقل حمایت ها پایدار نگه دارد.