«در کنار پروانه‌ها» نمایش مفاهیم اخلاقی و انسانی به دور از شعار زدگی

یکی از وظایف سیما تولید و پخش سریال هایی برای پاسخگویی به نیازهای مخاطب در مناسبت های مختلف ازجمله ایام سوگواری برای سالار شهیدان است.

این نوع سریال ها دو دسته هستند؛ گروه اول، شامل آثاری است که به طور مستقیم به آن مناسبت می پردازند؛ مثل سریال های تاریخی-مذهبی، یا آثاری که نمادها و شعائر مذهبی در آنها آشکار است. اما گروه دوم، محصولاتی هستند که به طور غیرمستقیم، مفاهیم مرتبط با آن مناسبت خاص را دستمایه قرار می دهند.

«در کنار پروانه ها» در گروه دوم قرار دارد؛ این سریال با رویکردی متفاوت و به دور از شعارزدگی و مستقیم گویی به مفاهیمی در ارتباط با محرم و عاشورا پرداخته است. این مجموعه تلویزیونی در ژانر ملودرام تقسیم بندی می شود و در قالب تراژدی، قصه ای با مضمونی اجتماعی و اخلاقی را نمایش می دهد؛ این قصه به انگاره های معنوی، انسان دوستانه ، اخلاقی و عدالتخواهانه که در متن و بطن فرهنگ عاشورایی تبلور یافته اند می پردازد.

«درکنار پروانه ها» به کارگردانی داریوش یاری و تهیه‌کنندگی بهروز مفید، روایتی با محوریت یک جوان به نام «رهی»(با بازی خوب و روان سامرند معروفی) است. جوانی از طبقه زحمتکش و جنوب شهری که همراه خانواده اش تحت فشار معیشتی زندگی می کنند و این شرایط او را به زندگی بدبین کرده است.

رهی، در سیاهی و پوچی به سر می برد تا آنجا که حتی وقتی با یک عابر پیاده تصادف می کند حاضر نمی شود به او کمک کند! اما همین تصادف، او را در مسیر تازه ای قرار می دهد. چون رهی از ناراحتی قلبی رنج می برد و بعد از یک ایست قلبی مجبور به پیوند قلب می شود. بازی روزگار باعث می شود که همان جوانی که توسط رهی مضروب شده بود، قلبش را به او اهدا کنند. پس از انجام این عمل و بهبودی حال رهی، مادر جوان اهدا کننده قلب از رهی می خواهد که به روستای آنها در شمال برود و جای خالی آن جوان را برایشان پر کند.

فضای سریال به اقتضای مناسبت این روزها که در آستانه اربعین حسینی قرار داریم، تراژدیک است. اما رفته رفته و با انتقال فضای سریال به شمال کشور،متفاوت خواهد شد و ماجراهای غافل گیر کننده ای برای شخصیت اصلی سریال پیش خواهد آمد.

با وجود ریتم آرام سریال اما حوادث و اتفاقات پیش بینی نشده و جزئیات فیلمنامه در سریال «درکنار پروانه ها» موجب شده تا این سریال یک روایت معماگونه پیدا کند. به ویژه این چالش و رازمگو که رهی قلب فردی را در سینه دارد که خودش باعث مرگ او شده و حالا نیز باید بجای او در کنار خانواده اش قرار بگیرد و به آنها کمک کند.  

یکی از ویژگی های «در کنار پروانه ها» تنوع بصری و استفاده از لوکیشن های متعدد است. این سریال در خلق فضا و بازنمایی زندگی یک خانواده کم درآمد و ساکن محله ای قدیمی در جنوب شهر تهران موفق است و توانسته این فضا را برای مخاطب، ملموس و محسوس دربیاورد.

یکی از مفاهیم برجسته در این مجموعه، بازنمایی بخشی از رنج های اقشار محروم و کم برخوردار، بدون افتادن به پرتگاه سیاه نمایی است. این سریال به خوبی نشان می دهد که در هر شرایطی، امید و نجات نزدیک است، به شرطی که فرد، خودش بخواهد از تیره روزی دور شود.

آنچه «در کنار پروانه ها» را به ایام محرم  صفر و روزهای در آستانه اربعین حسینی متناسب ساخته، تحول قهرمان داستان در أثر مواجهه با یک بحران است. برخی از انسان ها در بحران ها و شرایط دشوار دچار اضمحلال و سقوط می شوند. اما ایمان و اخلاق موجب می شود که انسان گرفتار در پیله مشکلات تبدیل به پروانه و وارسته شود. الگوی تحول از عمق بدی به اوج نیکی و رستگاری و رهایی، «حر» این قهرمان آزادگی است.

قهرمان سریال «در کنار پروانه ها» نیز مسیری مشابه را طی می کند. رهی، آنچنان در باتلاق مشکلات روزمره اش گیر می کند که حتی برای نجات خواهرش از زندان، خودش را طعمه طرح دزدی قرار می دهد. اما یک تصادف ناخواسته و حوادث پس از آن، زندگی را برای او به گونه ای دیگر شکل می دهد. البته زمینه های تحول در او از ابتدا وجود دارد و گویی خودش با خدا لج بازی می کند. چنانچه از همان ابتدای سریال او خوابی می بیند که در آن یک فرد در حال خطاطی یک آیه از قرآن است؛ آیه ای با مضمون امید و گره گشایی و حل مشکلات. هر چند که این خواب ریشه در واقعیت دارد، چون شغل پدرش خوشنویسی است، این خواب تکرار شونده نیز ریشه در آن واقعیت دارد. این بهانه دراماتیک در سریال «در کنار پروانه ها» ضمن اینکه با چینش داستان و ارتباط کاراکترها و موضوعات، منطق یافته است، کلید محتوای این سریال هم هست.

تغییر فضای سریال از جنوب تهران به مناطق سرسبز و زیبای شمال کشور، استعاره ای از تغییر حال و هوای شخصیت محوری این سریال است. یکی از نقاط قوت «در کنار پروانه ها» نمایش قاب های زیبا و چشم نواز از شمال است.

گفتنی است، علاوه بر سامرند معروفی، بازیگران دیگری چون پروانه معصومی، برزو ارجمند، بیتا سحرخیز، محمود جعفری، نسرین بابایی، نگار عابدی، شهین تسلیمی، وحید رحیمیان، الناز اسماعیلی، مجید پتکی و…نقش آفرینان «در کنار پروانه ها» هستند. احسان خواجه امیری نیز خواننده تیتراژ پایانی این سریال است.