بی‌خبری، همیشه خوش‌خبری نیست

دورماندن از اخبار برای حفظ سلامت روان، ادعایی است که برای بررسی آن به سراغ دو روانشناس رفته‌ایم تا به ما بگویند آیا می‌توان به‌ طور کامل از اخبار دور ماند و آیا چنین نگاهی به‌ معنای تضمین سلامت روان است؟

سارا گلستانی، روانشناس، در همان ابتدای بحث آب پاکی را روی دست مخالفان خواندن اخبار ریخت؛ چرا که معتقد است: «دور ماندن از هجوم اطلاعات اتفاق خوبی است اما این که به‌ طور کلی از تمام اخبار فاصله بگیریم، تبعات دیگری دارد و شدنی نیست.»

بر اساس گفته او زمانی که در معرض مجموعه زیادی از اطلاعات قرار می‌گیریم، باید تمام این اطلاعات جدید را در ذهنمان ادارک و دسته‌بندی کنیم. هضم این اطلاعات انرژی زیادی از ما می‌گیرد و اگر قرار باشد در طول روز به‌ طور مدام به تحلیل اخبار بپردازیم، این ذهنیت ایجاد می‌شود که بهتر است تمام اخبار را از زندگی‌مان حذف کنیم، فارغ از این که این اخبار تا چه میزان بر زندگی ما اثرگذارند. واقعیت این است که ما نیاز به مطالعه اخبار و دانستن داریم بنابراین نمی‌توان حکم کلی برای حذف اخبار صادر کرد.

مخالفت با اخبار به معنی دسته‌بندی اخبار خوب و بد نیست و افرادی که با نگاهی افراطی با مطالعه اخبار مخالفند تنها به بعد منفی اخبار توجه ندارند و معتقدند که به‌ طور کلی خواندن اخبار فایده‌ای جز استرس و اضطراب به همراه ندارد. ناگفته نماند که در رابطه با اخبار منفی نظرات مشترکی شکل گرفته است و تأثیر مستقیم مطالعه اخبار منفی بر شرایط روحی و روانی افراد قابل کتمان نیست. خواندن اخبار بد به چنان شیوه رفتاری‌ای در میان مردم بدل شده است که واژه‌نامه آکسفورد در سال ۲۰۲۰، واژه خبربدخوانی (doomscrolling) را به‌عنوان واژه سال معرفی کرد.

اخبار را کنترل کنید

اما آیا نخواندن اخبار گرانی، کرونا، سیل و ... برای افرادی که در مرکز این اتفاقات هستند، می‌تواند حقیقت را به حاشیه براند و آرامش روحی و روانی به همراه بیاورد؟

گلستانی در این رابطه توضیح می‌دهد که نادرست‌بودن حذف کامل اخبار به‌ معنای نادرست‌بودن و ناتوانی در کنترل اخبار نیست: «نکته مهم این است که ما باید بدانیم مطالعه چه موضوعاتی موجب اضطراب و استرس در ما می‌شوند و باید دست به کنترل آنها زد. هر موضوعی که ما باید به بررسی و تحلیل آن بپردازیم یک یادگیری جدید است و تا حدی انرژی محدود روزانه ما را برای خود صرف می‌کند. به‌ عبارت دیگر ما یک‌سری فعالیت‌های ثابت روزانه داریم که باید برای انجام آنها انرژی صرف کنیم و زمانی که خواندن اخبار منفی و روزانه را نیز دنبال کنیم، بخش زیادی از انرژی لازم برای انجام کارهای روزانه را در سبد مطالعه اخبار قرار می‌دهیم و ممکن است در ادامه روز علائم خستگی و افسردگی در خود مشاهده کنیم. بنابراین باید مطالعه اخبار را مدیریت کنیم.»

از نظر او شکل‌گیری نگاه افراطی در رابطه با مطالعه اخبار منجر به حفظ سلامت روان نمی‌شود؛ چرا که زندگی روزمره واقعیت‌ها را به ما گوشزد می‌کنند و نمی‌توان مدت زیادی در یک دنیای خیالی طاقت آورد: «‌نمی‌توان به‌ طور کامل اخبار را حذف کرد و امید داشت که مثبت‌گرایی محض چاره‌ساز باشد. ۹۰درصد افرادی که در جامعه امروز زندگی می‌کنند به‌ نحوی با رسانه در ارتباط هستند و بنابراین نه امکان‌پذیر و نه به صلاحمان است که تمام ورودی‌های خبری را مسدود و گمان کنیم که در فضای ایزوله می‌توان به زندگی خود ادامه داد. ما برای برنامه‌ریزی زندگی خود نیازمند اخبار و اطلاعات هستیم. در این میان نباید فراموش کرد که دسته‌بندی اخبار می‌تواند شرایط را برای ما متعادل کند و زمانی که با مجموعه‌ای از اطلاعات پراکنده روبه‌رو می‌شویم، بر اساس نیازها و معیارهایی که در زندگی خود تعیین کرده‌ایم، دست به خواندن گزینشی اخبار بزنیم و برای تمام اطلاعات، انرژی صرف نکنیم. در واقع ما در مسیر خواندن اخبار نیاز به دروازه‌بانی اخبار داریم تا تمام محرک‌های بیرونی ما را تحت‌ تأثیر خود قرار ندهند و ما تعیین کنیم که چه محرکی وارد زندگی روزمره‌مان شود.»

بسیاری از افراد به خواندن اخبار بد عادت کرده‌اند و شاید چنین مسلکی موجب شده است تا نگاه‌های افراطی در مقابل مطالعه اخبار شکل بگیرد و هر از گاهی با افرادی روبه‌رو شویم که با تکیه بر مثبت‌اندیشی، دیگران را به داشتن کمترین اطلاعات از جهان پیرامون خود دعوت کنند. ارائه راه‌ حل در برابر اخبار بد شاید بتواند نگاهی واقع‌بینانه در مسیر مطالعه اخبار را رقم بزند: «‌ایتان کراس، پژوهشگر حوزه علوم رفتاری، معتقد است که ما به‌ دلیل ترس از دست دادن و جاماندن از چیزی، اخبار را دنبال می‌کنیم. انسان نیاز دارد که با جو غالب در جامعه ارتباط و احساس تعلق داشته باشد. در این میان نباید فراموش کرد که برای کنترل این شرایط راه‌های مختلفی وجود دارد. یکی از راه‌های کنترل این حجم از اخبار به‌ویژه اخبار منفی این است که افراد بر زمان مطالعه اخبار کنترل داشته باشند و برای خود مقرر کنند که چند ساعت از روز را باید صرف خواندن اخبار کنند. اگر مطالعه اخبار موجب استرس و اضطراب در افراد می‌شود بهتر است برای مدتی زمان مطالعه اخبار را محدودتر کرده و آن زمان را صرف فعالیت‌های آرامش‌بخش کنند. در این میان نباید فراموش کرد که استفاده از تلفن همراه قبل از خواب و خواندن اخبار منفی تأثیر مستقیمی بر سلامت روان می‌گذارد و بهتر است این عادت که متأسفانه در میان بسیاری از افراد رایج شده است، حذف شود.»

خواندن اخبار در مقابل زندگی مثبت قرار ندارد

محمدعلی حکیم‌آرا، روانشناس اجتماعی، نیز در رابطه با تلاش برای حذف کامل اخبار توضیح داد که دو سال پیش سازمان ملل متحد اعلام کرد که تعداد فاجعه‌های رخ‌داده در دنیا از سال ۱۹۷۰ تاکنون چهار برابر شده و به میزان ۴۰۰ حادثه در سال رسیده است. بنابراین نمی‌توان نسبت به جهان پیرامون و اخبار بی‌تفاوت بود؛ چرا که دیگر بی‌خبری، خبر خوب نیست.

او معتقد است: «برخی تلاش می‌کنند این نگاه را در بین مردم جا بیندازند که بی‌خبری، آسودگی می‌آورد اما این نگاه غلط است. البته افراد بسیاری کمی به سمت این نگاه حرکت کرده‌اند و تاکنون نظریه‌ای پیرامون این طرز فکر شکل نگرفته است و بیشتر اطلاعات مربوط به این موضوع حول محور کتاب‌های زرد است. در دنیای ارتباطات افراد به‌ دنبال اطلاعات هستند تا از آخرین تحولات و اخبار مطلع باشند و خود را با این شرایط وفق دهند. افراد به‌ دنبال این هستند که بدانند قیمت‌ها به چه سمتی می‌روند و مثلا اگر قیمت دلار بالا یا پایین رفت بر اساس آن برای سرمایه‌شان تصمیم بگیرند. برخی ممکن است که دست به دسته‌بندی اخبار بزنند و با توجه به شغل و نیازهای روزانه‌شان اخبار را مطالعه کنند اما مگر می‌شود که تمام اخبار را حذف کرد؟ مگر می‌شود وقتی اخبار اعلام می‌کند که توفانی عظیم، شهر را دربرخواهد گرفت، فرد بگوید به من ربطی ندارد و من نمی‌خواهم از اخبار مطلع باشم؟»

خواندن اخبار به بخشی از زندگی افراد تبدیل شده است و همان طور که استفاده بی‌رویه در هر موضوعی می‌تواند منجر به رفتارهای بیمارگونه و اعتیاد شود، در رابطه با اخبار نیز برخی در دسته معتادان به اخبار قرار می‌گیرند و نباید بر اساس رفتار کنترل‌نشده دسته‌ای حکم به حذف اخبار داد: «ارتباط نیاز سیری‌ناپذیر افراد است و این که افراد خودخواسته دست به حذف اخبار بزنند، بسیار اندک است، همان طور که برخی ممکن است به شکل مرضی و افراطی به مطالعه اخبار روی بیاورند، هر دو حالت برای انسان جامعه امروز خطرناک است. در واقع افراد باید تلاش کنند که به یک تعادل در مطالعه اخبار دست پیدا کنند تا سلامت روانی خود را از آسیب حفظ کنند. ممکن است افراد برای مدتی کوتاه خسته شوند و تلاش کنند خود را از اخبار دور نگه دارند اما وابستگی به اخبار به‌خصوص با وجود تلفن‌های هوشمند یک نیاز واقعی است و نباید آن را محدود به افکار مثبت‌اندیشی و بهتر زیستن کرد. در واقع مطالعه درست اخبار به‌ معنای نداشتن سلامت روحی و زندگی مبتنی بر مثبت‌اندیشی نیست.»