بررسی سینمای مقاومت و دفاع مقدس در سال‌های اخیر

به گزارش برنا، جنگ تحمیلی و هشت سال دفاع مقدس اتفاقی ویژه در تاریخ معاصر کشور ما به حساب می‌آید که از مناظر مختلف می‌توان به آن توجه داشت و آثار هنری متعددی در این زمینه خلق کرد. جشنواره‌های سینمایی کشور نیز با نگاهی ویژه به این آثار همواره سعی در تشویق فیلمسازان برای توجه به این گونه سینمایی داشته‌اند که در طول سه دهه اخیر می‌توان فیلم‌های دفاع مقدس را یکی از موفق‌ترین فیلم‌ها در جشنواره فیلم فجر دانست.

درباره این گونه سینمایی با چند سینماگر گفت‌وگو داشتیم که در ادامه می‌خوانید:

کاظم معصومی: نقد جنگ به معنی نقد دفاع نیست/ نگاه‌های متعصبانه‌ای در سینمای دفاع مقدس وجود دارد

کاظم معصومی، کارگردان سینما، در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا اظهار داشت: مقاومت یک مفهوم کلی دارد که بستگی دارد در کجا از آن استفاده شود. مقاومت در بستر جنگ و در بستر مسائل اجتماعی معنایی متفاوت دارد. اگر ما به طور دقیق به مفهوم مقاومت نگاه کنیم و از شعار پرهیز داشته باشیم می‌شود آثار سینمایی متفاوت و درخشانی ساخت.

او تصریح کرد: اگر بخواهیم مفهوم مقاومت را در زندگی مردم جستجو کنیم و از جنبه‌های مختلف اجتماعی به آن نگاه داشته باشیم به سینمای ملی نزدیک می‌شویم و سینمای ملی سینمایی است که مدافع منافع ملت و با شعار به سراغ مفاهیم نمی‌رود بلکه تحلیل درست، غیر سیاسی و صادقانه دارد چرا که معمولاً وقتی یک هنرمند سعی دارد نگاهی سیاسی به مسأله داشته باشد در یک جبهه خاص قرار می‌گیرد و به منافع جبهه خود توجه دارد اما برای رسیدن به یک سینمای ملی که مفهوم مقاومت نیز در آن می‌گنجد فیلم باید در کنار مردم باشد و در وضعیت کشور ما فیلمی می‌شود که با مردم و در کنار مردم در برابر قدرت‌های جهانی می‌ایستد.

معصومی افزود: من در هیچ کشوری شاهد مفهوم مقاومت و سینمایی با این عنوان نبودم و فکر نمی‌کنم هیچ کشوری به اندازه ایران به این مفهوم اهمیت دهد. همانطور که تأکید کردم این مفهوم ارزشمند است و می‌تواند در سینما نیز کارکرد داشته باشد اما متأسفانه ما همیشه با مسائل به شکلی تعصبی برخورد می‌کنیم و به همین دلیل جشنواره‌های ما نیز نمی‌توانند کارکرد واقعی خود را داشته باشند.

کارگردان فیلم سینمایی «طبل بزرگ زیر پای چپ» در ادامه گفت: همه افرادی که در جنگ تحمیلی حضور داشتند و همه رزمنده‌ها مخالف جنگ بودند، کسی به جنگ علاقه ندارد و همه با آن مخالف هستند؛ برای ما هم دفاع، مقدس است. ما جنگ را به عنوان دفاع مقدس می‌شناسیم و اگر فیلمی به نقد جنگ بپردازد و در واقع ضد جنگ باشد به این معنی نیست که ضد دفاع یا ضد مقاومت است. جنگ با تئوری‌های انسانی منافات دارد و هر انسانی می‌تواند متوجه این باشد که جنگ اتفاقی انسانی نیست. من فیلم «طبل بزرگ زیر پای چپ» را ساختم که به نقد خود جنگ پرداخته ولی بسیاری به اشتباه آن را فیلمی مقابل سینمای دفاع مقدس دانستند. این نوع نگاه متعصبانه باعث می‌شود که سینما و حتی مفهوم مقاومت و دفاع مقدس آسیب ببیند و با همه چیز جهت‌دار برخورد شود. به همین دلیل ما نمی‌توانیم جشنواره‌ای کامل داشته باشیم و با آثار به شکلی گزینشی برخورد می‌شود و متأسفانه تا امروز نتوانسته‌ایم این مشکل را حل کنیم.

این کارگردان در پایان اظهار داشت: امیدوارم روزی بالاخره نگاه‌های متعصبانه‌ای که همیشه وجود دارد کنار برود و امکان مطرح کردن نگاه‌های متفاوت‌تر که ممکن است حتی کارکرد بیشتری داشته باشند به وجود آید.

انسیه شاه‌حسینی: فیلم کمدی یا اجتماعی هم می‌تواند در حوزه سینمای مقاومت قرار بگیرد

انسیه شاه‌حسینی، کارگردان سینما، در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا اظهار داشت: واژه مقاومت یکی از جذاب‌ترین، زیباترین و حماسی‌ترین واژه‌‌هایی است که می‌توان به یک اثر هنری داد و فکر می‌کنم امروز هر فیلمی که حس مقاومت در برابر نیرویی زورگو را در مخاطب زنده کند فیلمی است که می‌توان آن را مربوط به سینمای مقاومت دانست.

شاه‌حسینی خاطرنشان کرد: مقاومت به نظر من ایستادگی جوانمردانه برابر یک نیروی ناجوانمردانه است. قلعه‌ یا شهری را تصور کنید که دشمن به آن حمله کرده و افرادی پشت دروازه شهر ایستاده و مانع ورود دشمن به شهر هستند، این افراد که برابر این تجاوز مقاومت می‌کنند کار مقدسی انجام می‌دهند و آن‌ها در هر عرصه‌ای می‌توانند فعالیت کنند. در عرصه هنر نیز می‌توان سنگربان‌های بسیاری تربیت کرد و سینماگران نیز می‌توانند بخشی از این جبهه مقاومت باشند.

او افزود: ما علاوه بر جنگ فیزیکی که همه به چشم آن را می‌بینند شاهد جنگ فرهنگی هستیم و در این عرصه سینماگران برابر این هجوم می‌توانند بایستند و مقاومت کنند. کسانی که برابر هجوم ناجوانمردانه دشمن می‌ایستند، می‌توانند کار خود را مقدس بدانند. جشنواره فیلم مقاومت از جمله این مبارزات است و برگزار کنندگان آن کار عظیمی انجام می‌دهند. جشنواره مقاومت به نوعی نتیجه مبارزه و مقاومت دو ساله سینمای ایران است که رزمندگانش (سینماگران) در آن خستگی در می‌کنند. مهدی عظیمی میرآبادی یکی از دلسوزهای این عرصه است که با اعتقاد به این راه در عرصه سینما فعالیت می‌کند.

این کارگردان افزود: مفهوم مقاومت در پیام فیلم نهفته است. در شرایط تحریم ناعادلانه‌ای که مردم ایران شاهدش هستند هر فیلمی که بتواند آتشی حماسی را درون انسان‌ها زنده کند و افراد را به مقابله با تن دادن به ذلت دعوت کند حتی اگر کمدی، عاشقانه یا اجتماعی باشد یک اثر مربوط به سینمای مقاومت می‌شود. امروز اگر قرار است جبهه جنگ نشان دهیم می‌توانیم به اتفاقات عراق، سوریه، ونزوئلا و... بپردازیم، جنگ و مقاومت تنها محدود به کشور ما نمی‌شود.

کارگردان فیلم سینمایی «شب بخیر فرمانده» تصریح کرد: تا زمانی که نفوذ، خیانت، ظلم، تهدید و... وجود دارد سینمای مقاومت هم وجود دارد و این مقاومت هر روز باید بیشتر شود. تا زمانی که این وضعیت وجود دارد ما نباید خواب آسوده داشته باشیم و همیشه باید به مقاومت و ایستادگی فکر کنیم. به نظر من فیلمسازی در حوزه مقاومت نوعی عبادت است.

شاه‌حسینی در پایان گفت: امیدوارم این دوره از جشنواره فیلم مقاومت از تولیدات خود استفاده کند و ما شاهد فیلم‌های ایرانی بیشتری در حوزه مقاومت باشیم. به نظر من جشنواره می‌تواند بیش از 80 درصد تمرکز خود را در حوزه حمایت از سینمای دفاع مقدس و مقاومت به تولید اینگونه آثار اختصاص دهد.

سیدسعید سیدزاده: سینمای مقاومت امروز مورد هجمه، بی‌مهری و بی‌توجهی قرار گرفته است

سیدسعید سیدزاده، تهیه‌کننده سینما، در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: زمانی سینمای مقاومت شکل گرفت که مبحث مقاومت در منطقه مطرح شد. مقاومتی که از آن حرف می‌زنیم ریشه در مقاومت مردم فلسطین و مردم منطقه دارد، در واقع پس از انقلاب طبق فرمایشات حضرت امام (ره) ما به عنوان ملتی مسلمان وظیفه داریم از فلسطین دفاع کنیم.

سیدزاده تصریح کرد: پس از جنگ جهانی دوم، کشور فلسطین را به عده‌ای صهیونیسم دادند و کشور فلسطین و بیت‌المقدس به اشغال آنها در آمد. از آن زمان به طور جدی خط مقاومت شکل گرفت و قاعدتاً در این عرصه باید ابزار فرهنگی نیز شکل می‌گرفت و پس از سینمای مقاومت جشنواره مقاومت نیز راه‌اندازی شد.

او افزود: جشنواره مقاومت با حمایت‌هایش به زنده ماندن این راه در سینما کمک می‌کند اما امروز سینما مقاومت علاوه بر ایستادگی برابر استکبار جهانی و مبارزه با آن باید در مورد جبهه‌ای که علیه آن به وجود آمده و بی‌مهری‌ها و بی‌توجهی‌های بسیاری به آن می‌شود نیز ایستادگی کند. سینمای مقاومت امروز مورد هجمه، بی‌مهری و بی‌توجهی قرار گرفته و علاوه بر حمایت از مظلومان جهان باید از خودش نیز دفاع کند تا در این وضعیت به حیات خود ادامه دهد.

تهیه‌کننده فیلم سینمایی «زیباتر از زندگی» تأکید کرد: امروز مسئولیتی که بر گردن جشنواره مقاومت است بیشتر از گذشته احساس می‌شود و در شرایطی که به وفور شاهد ظهور جشنواره‌ها هستیم و در جشنواره‌ها هاردها جابجا می‌شوند، جشنواره مقاومت باید آثار درخشان و تولیدی و جدید بسیاری داشته باشد. در جشنواره‌هایی که برگزار می‌شوند معمولاً خود جشنواره و مسئولان برگزار کننده آن مطرح می‌شوند ولی در جشنواره مقاومت بیش از هر چیز باید به مفهوم آثار توجه داشت و جشنواره مقاومت از این نظر با دیگر رویدادها متفاوت است.

او افزود: مقام معظم رهبری به نوعی به مفهوم مقاومت در عرصه هنر اشاره کردند و در این حوزه به کار فرهنگی تأکید داشتند. باید با توجه به فرمایشات ایشان ساز و کاری فراهم شود تا سینمای مقاومت از حاشیه خارج شود. به نظر من اگر به سینمای مقاومت توجه ویژه‌ای شود امسال شاهد برگزاری جشنواره‌ای پربار و خوب خواهیم بود.

بهمنی: فرهنگ هشت سال دفاع مقدس متعلق به هر کشوری بود سالانه 20 فیلم درباره آن ساخته می‌شد

حمید بهمنی، کارگردان سینما، در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: قبل از شکل‌گیری جریان مقاومت در خاورمیانه جشنواره دفاع مقدس شکل گرفته بود و پس از مقاومت لبنان، غزه، جنگ‌های 33 روزه و بهار عربی کم‌کم عنوان مقاومت در محافل پیچید و همین ماجرا باعث شد این مفهوم وارد سینمای دفاع مقدس شود و به نوعی سینمایی از جنس سینمای دفاع مقدس شکل گیرد که نگاهی جهانی‌تر دارد و به نوعی اتفاقی رخ داد که رویکردی جهانی به مفهوم مقاوت ایجاد شد.

بهمنی خاطرنشان کرد: پس از شکل‌گیری مفهوم مقاومت در سینما شاهد تولیداتی متفاوت در این حوزه بودیم و حتی فیلم‌هایی با محور مقاومت در اروپا و دیگر کشورها ساخته شد که به مبارزه علیه استکبار جهانی و صهیونیسم تأکید داشت. مقاومت امروز در سینمای ایران رویکردی است علیه استکبار جهانی، ظلم و صهیونیسم که می‌تواند در ابعاد گسترده به یک مفهوم جهانی تبدیل شود.

او درباره متفاوت بودن آثار مقاومت در ژانر گفت: ما در حوزه دفاع مقدس فیلم‌هایی داشتیم که در ژانرهای مختلف ساخته شدند. در ژانر سیاسی می‌توان فیلم «آژانس شیشه‌ای» را مثال زد در ژانر کمدی فیلم «لیلی با من است» یا در ژانر اجتماعی فیلم «از کرخه تا راین» که آثار درخشانی در این زمینه هستند. همین رویکرد را به لحاظ فرمی می‌توان در حوزه سینما مقاومت داشت. امروز بحث مقاومت در مسائل اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و... دیده می‌شود و می‌بینیم که در ایران مقاومت در حوزه اقتصاد با توجه به تحریم‌های ظالمانه بیشتر به چشم می‌خورد.

کارگردان فیلم سینمایی «گلوگاه شیطان» تأکید کرد: در این حوزه طی سال‌های اخیر آثار قابل دفاعی ساخته شده‌اند که از جمله آنها می‌توان به سریال «گاندو» که یک رفتار مقاومتی برابر رفتارهای جاسوسی دشمن را به تصویر کشید. در حوزه طنز نیز ایده‌های خلاقانه بسیاری را در فضای مجازی می‌بینیم، تحقیر رفتارهای احمقانه ترامپ در فضای مجازی بارها دیده شده و واقعاً خلاقیت بسیاری نیز در این آثار شاهد هستیم که می‌توانند وارد سینما شوند.

این کارگردان در ادامه گفت: مقام معظم رهبری تأکید داشتند فرهنگ دفاع مقدس اقیانوسی است که ما جرعه جرعه از آن بهره می‌بریم و من فکر می‌کنم سینمای مقاومت نیز جنسی از این فرهنگ غنی است. سینمای مقاومت امروز نشان قدرت ماست که می‌تواند در برابر فیلم‌هایی قرار گیرد که فقط تصاویری سیاه از ایران ارائه می‌دهند. متأسفانه در حال حاضر توجهات به سینمای دفاع مقدس و مقاومت کمتر شده و همانطور که می‌بینیم مدت‌هاست از شهادت سردار سلیمانی می‌گذرد اما ما هیچ اثر درخور و شایسته‌ای برای به تصویر کشیدن رشادت‌های ایشان نداشتیم یا برای ساخت آن اقدام نکردیم.

او در ادامه اظهاراتش گفت: متأسفانه از سینمای دفاع مقدس و مقاومت حمایت‌های لازم صورت نمی‌گیرد و ما مدت‌هاست که فیلمی فاخر در این زمینه نداریم. من در جلسه‌ای که چند روز پیش در بنیاد سینمایی فارابی داشتیم به این نکته اشاره کردم که اگر هشت سال دفاع مقدس در کشور دیگری رخ داده بود حداقل هر سال 20 اثر سینمایی درباره آن ساخته می‌شد اما امروز می‌بینیم که در طول سال تعداد آثاری که خلق می‌شوند حتی کمتر از انگشتان یک دست هستند. به نظر من ما امروز از فرهنگ دفاع مقدس و مقاومت قطره قطره بهره می‌بریم.