موسیقی کلاسیک اعتبارش را از موسیقی نواحی می‌گیرد/یاد پروین بهمنی نکوداشته شد

به گزارش برنا؛ هجدهمین لایو «آهنگ» خانه هنرمندان ایران با موضوع نکوداشت پروین بهمنی لالایی خوان قشقایی و پژوهشگر برجسته موسیقی نواحی با حضور فواد توحیدی آهنگساز و پژوهشگر، محمدعلی مرآتی دبیر جشنواره موسیقی نواحی و با اجرا و کارشناسی سما بابایی در صفحه اینستاگرام خانه هنرمندان ایران با شناسه کاربری @iranartistforum  برگزار شد. 

در ابتدای این برنامه محمدعلی مرآتی با اشاره به آغاز و برگزاری چهاردهمین جشنواره موسیقی نواحی با یاد و نام زنده‌یاد پروین بهمنی بیان کرد: طوفانی از غم، حیرت و حسرت برای ما در این رویداد بدون حضور خانم بهمنی رقم خورده است. اما ایشان گویی در این جشنواره حضور داشتند. من به دامون عزیز فرزند ایشان گفتم که اگر حالشان مساعد نیست در جشنواره حضور نیابند، اما دامون عزیز در جشنواره حضور یافت و همراه ما بود. 

مادرانگی در لالایی پروین بهمنی به اوج می‌رسد 

در ادامه بابایی از مرآتی پرسید چه عواملی در معرفی هنرمندی نظیر پروین بهمنی و پژوهش‌های مجدانه او در حوزه موسیقی موثر بوده است، بیان کرد: به نظرم موسیقی از سه عامل صوت، ریتم و محتوایی انسان‌شناسانه برمی‌خیزد. هرکسی با این پدیده رو‌به‌رو شده و می‌خواهد روایت‌گر موسیقی باشد، درک می‌کند که از رکن حضور که از سلایق و انرژی هنرمند متاثر است، دو رکن دیگر صوت و ریتم را نیز ناخواسته به یکدیگر پیوند می‌دهد. هیچ اثری را نمی‌توان ازازل تا امروز سراغ داشت که رکن سوم را نداشته باشد. ویژگی‌های شخصیتی بزرگان موسیقی درصوت و ریتم کارشان نیز بروز می‌یابد. زنده یاد بهمنی تمام عمر خود را وقف معرفی خلوص موسیقی کرد. صوت و ضربان و ریتم موسیقی همراه با تحصیل توسط پروین بهمنی با لالایی‌های مادرانه‌اش به درستی حرکت کرده و هدایت شده است و مردم با از دست دادن او گویی مادری را از دست داده‌اند که احساساتی را به واسطه صدایش تجربه کرده بودند. 

وی افزود: صدای بهمنی بخشی از صدای زنان در جامعه است که توانست در زندگی ما جریان یابد. حضور زن در دوگانه مرد و زن به صورت مساوی در موسیقی باید وجود داشته باشد. دوگانه‌ای که جمع اضداد است و در خلق پدیده‌ها هر بعد آن باید سهمی مساوی نسبت به دیگری داشته باشد. پروین بهمنی نقش و سهم خود را به خوبی به عنوان یکی از ارکان این دوگانه ایفا کرد. 

بابایی در ادامه بیان کرد صدای پروین بهمنی در جامعه‌ای که تلاش بر مخفی کردن صدای زنان دارد، شنیده شد. 

مرآتی نیز گفت: او حلقه واسطی بین موسیقی فولکلور و موسیقی کلاسیک بود. کشور ما در حوزه ایرانی عربی ترکی قرار دارد که از نوعی موسیقی رسمی و متصل به ادبیات و پایگاه‌های قدرت دولت‌ها برخوردار است و یک نوع موسیقی غیررسمی که این سه قوم هر سه در آن شریک هستند. جالب است ایران جز کشورهایی است که ارتباطی ژنتیک بین موسیقی کلاسیک و موسیقی دستگاهی‌اش وجود دارد و پروین بهمنی یک حلقه واسط بین این دو نوع بود. این ناشی از ارتباطی ژنتیکی بود که اساس آن در هنرمندان بزرگی نظیر پروین بهمنی وجود داشت. او در مقام یک پژوهشگر بخش‌هایی از موسیقی نواحی را که در حال فراموشی بود، گردآوری کرد. مادرانگی در شرایطی که مامن آرامش است، در لالایی پروین بهمنی به اوج می‌رسد و او برای تجلی انسانیت در موسیقی ایرانی خود را فدا کرده است. 

مرآتی افزود: می‌خواستیم جشنواره موسیقی نواحی را با یک کرنا آغاز کنیم و وقتی وحدت در عین کثرت در موسیقی داریم، باید در لحظه به لحظه این جشنواره نیز این مشخصه را احساس کنیم. ما هویت اصلی‌مان را در حضور هریک از این اقوام در حوزه موسیقی می‌بینیم. پروین بهمنی جاوید است و هرگز حذف نمی‌شود. امیدوارم راهش پر رهرو باشد. 

رابطه‌ای فراتر از مادر و فرزندی

در ادامه دامون شش بلوکی فرزند پروین بهمنی در این لایو حاضر شد و درباره ضایعه فقدان این هنرمند برجسته بیان کرد: صحبت از پروین بهمنی برای من بسیار فراتر از رابطه مادر و فرزندی است و من از دوران کودکی بیشتر مخاطب او بودم تا فرزندش. بسیار بر کارها و رفتارش دقت ‌می‌کردم. اگرچه درباره او مستندهایی ساخته شد اما هریک از ابعاد زندگی‌اش گویی نیاز به یک روایت شدن در یک مستند جداگانه دارد. او در خانواده‌ای متمول به دنیا می‌آید و از کودکی از بازی‌های کودکانه فاصله می‌گرفته و در جمع بزرگترها حضور می‌یافته است. او از همان سنین کودکی به دیگران کمک می‌کرده است. یازده ساله بود که به بهانه‌ای از رفتن به یک گشت و گذار طفره رفته و به جایش هزینه جراحی یک زن را پرداخت می‌کند. 

وی افزود: موسیقی همواره در زندگی او به واسطه رفت و آمدهای پدرش حضور داشته است. او در مدرسه مهرآیین شاگرد ممتاز بوده است و نزد استاد بیژن سمندر درس خوانده است. اگرچه او عاشق ایل قشقایی بود، اما به مرزها قائل نبود و همواره از واژه بشر استفاده می‌کرد و بین افراد تمایزی قائل نبود. او در دوره‌ای به کشاورزی در ملک پدری‌اش پرداخت و به عنوان کشاورز نمونه شناخته شد. به این دلیل که در منطقه سرحدات فارس باعث به جریان افتادن استفاده از نیروهای خانم بود. از این جهت که علاقه‌مند به سرزمین خود بود، موسیقی ردیف ایرانی را هم یاد گرفته و نتیجه پژوهش‌هایش را به کتاب‌هایی برای آموزش تبدیل می‌کرد. 

فرزند زنده یاد بهمنی عنوان کرد: پروین بهمنی لباس سنگین محلی را در هر فستیوالی می‌پوشید تا دختران ایل آن را هویتی برای خود بدانند و در ماندگاری و پاس‌داشت آن بکوشند. در مجموع من به عنوان مخاطب او این‌ها را می‌گویم و شانس این را داشتم که در سفرها و مقاطع مختلف زندگی‌ همراهش باشم. من شاید کوچک‌ترین عضو جلسات خانه زنده یاد دکتر زرین‌کوب بودم و از همراهی من در این نشست‌ها خوشحال می‌شد. نمی‌دانم چه زمانی می‌توانم نبودنش را هضم کنم. اما ایمان دارم روح او حاضر و ناظر است.

موسیقی کلاسیک اعتبارش را از موسیقی نواحی می‌گیرد

فواد توحیدی آهنگساز و پژوهشگر در ادامه این لایو روی خط آمد و درباره زنده یاد پروین بهمنی گفت: در ابتدا باید بابت هم‌عصری با هنرمندی نظیر پروین بهمنی به خودمان تبریک بگوییم. هنرمند صرفا به واسطه هنر خود نزد مردم ارجمند و بزرگ نمی‌شود بلکه او در کنار هنرش به اعتبار و هویتی رسیده است که می‌داند چه زمانی چه کارهایی را باید انجام بدهد و چه زمانی نه. در مبحث برندسازی دو نوع برند شخصی و شخصیتی داریم و پروین بهمنی برند شخصیتی برای موسیقی قشقایی فراهم کرده بود. نه به این معنا که موسیقی قشقایی سطح بالایی ندارد بلکه پروین بهمنی با پرداختن به آن سطحش را بیش از پیش ارتقا می‌دهد. هنر پروین بهمنی صرفا لالایی خواندن نبود. او در خواندن تمام ترانه‌ها و آوازهای قشقایی تبحر داشت که محدودیت‌های بانوان در آواز باعث شد آنطور که شایسته است، شنیده و دیده نشود. رفتار او نسبت به همه به قدری مادرانه بود که احساس می‌کردیم به پشتوانه کوه در یک رویداد یا جشنواره حضور داریم. بنابراین این صفات انسانی پروین بهمنی است که در کنار هنرش از او چنین هنرمندی می‌سازد. 

وی ادامه داد: سه لالایی در ذهن من نقش بسته است. نخست لالایی فیلم «باد صبا» که منیر وکیلی آن را خوانده است. دومی متعلق به پروین بهمنی است و سومی مربوط به سیما بینا که به لهجه کرمانی خوانده شده است. فیلم «سه زن» منیژه حکمت با اجرای پروین بهمنی درآشنایی مردم با پروین بهمنی نقش مهمی داشت. 

توحیدی در پایان درباره میزان تاثیر شناخت از موسیقی کلاسیک ایرانی و ورود به حوزه موسیقی نواحی عنوان کرد: دانستن موسیقی ایرانی و ورود به موسیقی نواحی تاثیر چندان مثبتی بر ادامه فعالیت هنرمند نمی‌گذارد. کار موسیقی کلاسیک این بود که فواصلی را مطبوع ثابت کرد و فواصل دیگر را فالش خواند اما این قاعده بر موسیقی نواحی حاکم نیست زیرا در موسیقی نواحی هر بخش دارای ارزش است. موسیقی کلاسیک اعتبارش را از موسیقی نواحی می‌گیرد. پروین بهمنی در سطح بین‌المللی به ویژه در ترکیه، آلمان، تاجیکستان و روسیه برای موسیقی نواحی ایران اعتبار ایجاد کردند.