یوسف ثبوتی استادی که زادگاهش را فراموش نکرد

به گزارش برنا؛ چهارمین برنامه تماشای خورشید به همت کمیسیون ملی یونسکو-ایران با رویکرد بزرگداشت استاد یوسف ثبوتی با حضور جمعی از اهالی فرهنگ و هنر عصر یکشنبه در تالار ایران فرهنگستان هنر برگزار شد.

در ابتدای این مراسم حجت‌الله ایوبی گفت: استاد ثبوتی را با مقاله‌های متعدد، نشان‌های فراوان، مدال‌های ملی و جهانی می‌شناسیم و می‌شناسند. اما آن جنبه ارزشمند برای همه ما، تلاش این مرد بزرگ برای همگانی کردن علم و دسترسی دیگران به علم است. این مرد یک عمر کوشید و نهادهای بسیار ارجمند، ماندگار  و بزرگی را تاسیس کرد.

وی افزود: نظام آموزشی امروز را مرهون استاد هستیم، او نظام ترمی را راه انداخت که به ارزیابی سریع مدارک فارغ‌التحصیلان کمک کرد تا به گوشه گوشه جهان برای ادامه تحصیل بروند.

دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو یاداور شد: استاد ثبوتی در نظام ارتقای پژوهشی، مقالات علمی پژوهشی را رسم کرد و چقدر مقالات مهمی در این سال‌ها تولید شد. او برای دسترسی همه به علوم، دکترای نجوم را در شیراز و انجمن نجوم ایران را تاسیس کرد تا به همه این فرصت را بدهد که از علوم استفاده کنند.

ایوبی عنوان کرد: این استاد فرهیخته از زنجان برخاست، به تهران آمد و به کشورهای مختلف رفت. برگشت و پروژه‌های بزرگ ملی را اجرا کرد اما زادگاهش را فراموش نکرد. این صفت خوبی است که بزرگان علم و ادب و فرهنگ برگردند و زادگاه خود را ارتقا دهند. او این کار را به تمام انجام داد. استاد ثبوتی کارهای بزرگی در زنجان کرد و آن‌جا محبوب همه اقشار و لایه‌های اجتماعی است. امیدوارم که رسم شود، همه بزرگان به زادگاهشان توجهی داشته باشند و آن تجربه، علم و اندیشه را به زادگاهشان ببرند. این صفت والایی است. پرچم علم و دانش در جمهوری اسلامی ایران همیشه برافراشته است و خواهد ماند.

 استادی که علمش را برای مملکتش می خواهد

همچنین در ادامه این مراسم که اجرای آنرا عبدالمهدی مستکین برعهده داشت، غلامعلی حداد عادل با اشاره به خاطرات تحصیلش در دانشگاه شیراز و مصاحبه دکتر ثبوتی با وی بیان کرد: وقتی دکتر ثبوتی وارد کلاس می‌شد، خیلی منظم، جدی و با پشتکار بود. از ابتدا تا آخر کلاس، تمام تخته پر از فرمول بود.  یک دقیقه هم به خود تنفس نمی‌داد و یکسره دانشجو را در فضای علمی قرار می‌داد.

وی افزود: ما شیرینی علم را در کلاس دکتر ثبوتی چشیدیم، معنی علم را فهمیدیم، روش علمی را لمس کردیم و عالم را دیدیم که چگونه از دریچه فیزیک به دنیا نگاه می‌کند. او در کلاس غیر از درس و بحث علمی، بحث دیگری نمی‌کرد و البته خیلی مهربان بود. در امتحان نیز خیلی جدی بود.

حدادعادل در بخش دیگری از سخنانش اظهار کرد: من بیشترین تاثیر را نه فقط در دوره فوق لیسانس بلکه در کل دوره فیزیک خواندنم، از نظر علمی، انضباط علمی و شخصیت علمی از دکتر ثبوتی پذیرفتم. او کاملا دانشجوپروری می‌کرد. همیشه در برابر او، خود را یک دانشجوی ساده در برابر استاد می‌دیدیم و می‌بینم.

وی افزود: اهتمام او به این بود که در ایران تحصیلات تکمیلی را در دانشگاهی خارج از سلطه اداری ملال‌آور دانشگاه تهرانی و امثال آن، شکوفا کند. او با هوشمندی متوجه شد که اگر بخواهد نیت خود را در توسعه تحصیلات تکمیلی در چارچوب سفت و سخت اداری جاهایی مانند دانشگاه تهران اجرا کند، موفق نمی‌شود و تشخیصش درست بود.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: همیشه او را دعا می‌کردم که علم خود را برای مملکتش می‌خواهد. دکتر ثبوتی از آن‌ها نبود که پس از انقلاب که تغییر روشی پیدا شد، قهر کند و به یک دانشگاه خارجی برود که ما التماس کنیم که به ایران بیاید. او همین جا ماند و زحمت کشید. او علم، تحصیلات تکمیلی و دکترای فیزیک را در ایران نهادینه کرد. خیلی‌ها قدر او را می‌دانند و می‌دانستند.

وی افزود: امیدوارم که برای همه کسانی که فرهنگ و تربیت اصیل و عمیق اسلامی دارند و علاقه مند به سرزمین مادری خویش بوده و سربلندی ایران را می‌خواهند برای جوانان الگویی باشد که به دور از دنیا طلبی، علم را در خدمت زندگی بهتر و انسانی‌تر و شرافتمندانه‌تر مردم ایران قرار دهند.

 تحول علمی در کشور

در ادامه این برنامه علیرضا منادی سپیدان در بخشی از سخنان خود با اشاره به تلاش‌های دکتر یوسف ثبوتی در راه توسعه علم، بیان کرد: خدارا شاکریم که خداوند به ما این لطف را کرده است که از الطاف استاد و شاگردانشان برخوردار شویم. پرفسور ثبوتی دانشگاهی را ساخت که دیوار نداشت و بر این اصل معتقد بود که دانشگاه نباید دیوار داشته باشد.

این نماینده مجلس شورای اسلامی با اشاره به سجایای اخلاقی استاد ثبوتی عنوان کرد: ای برادر تو همه اندیشه‌ای، ما بقی خود استخوان و ریشه‌ای. این رصدخانه ملی، ایجاد فیزیک نوین در ایران، تحول علمی در کشور، مطرح کردن به روز مسایل علمی برای دانشجویان و شخصیت‌های بزرگی چون حدادعادل‌، نصیری قیداری‌ و دیگر دانشمندان را تحویل جامعه دادن، نمادی از اندیشه یک مرد بزرگی مانند پروفسور یوسف ثبوتی است.

وی افزود: او احترام همسرش را دارد و وابستگی خود به خانواده‌اش را نشان می‌دهد‌. یعنی همه حرکات این مرد بزرگ برای ما درس زندگی است‌.

رییس کمیسیون اموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی گفت: ما شخصیت‌های علمی فراوانی در کشور داریم که باید حق‌شان ادا شود. دکتر ثبوتی برای گرفتن بودجه برای مراکز تحقیقاتی بسیار زحمت کشید تا بلکه بتواند این مراکز را به روز کند و ارتقا دهد. ما توانمندی معرفی چنین شخصیتی را نداریم.

رونق علم

همچنین علی اکبر صالحی در این نشست درباره سه مفهوم علم، عالم و بستر علم گفت: علم ارزش دارد اما به تنهایی نمی‌تواند منتشر شود و به عالم احتیاج دارد‌. عالم هم ارزش دارد اما اگر زیر ساخت‌ها و امکانات نباشد، نمی‌تواند کاری کند. علم مقوله‌ای مرتبط با خالق است و او آفریننده علم است.

وی عنوان کرد: یکی از مهم‌ترین ارزش‌های علم این است که اگر انسان به علم واقعی دست پیدا کند و بفهمد، آن زمان به مبدا هستی و خالق ارادت بیش از پیش پیدا می کند. علم شناخت پدیده‌ها و رموز طبیعت و خلقت است. عالم کسی است که به دنبال علم می‌گردد اما علمی که برای رضای او باشد و نفعی به مردم برساند. ارزشمندترین انسان‌ها کسی است که اعلم‌ترین باشد. عالم یک جایگاه ویژه اجتماعی دارد، اگر منشا علم را درک کند.

معاون پژوهشی فرهنگستان علوم بیان کرد: ما فقط دنبال پروراندن نوابغ علم نیستیم، علم زمانی رونق پیدا می‌کند که تبدیل به یک امر جمعی شود. وقتی به زیرساخت‌های علم نگاه می‌کنیم، دربرگیرنده حکومت و عالم و تمامی موسساتی است که به نحوی می‌توانند در خدمت علم قرار بگیرند. خادمین علم نیز به اندازه عالم در بسط و گسترش علم قابل تقدیر هستند.

صالحی درباره خصوصیات دکتر ثبوتی اظهار کرد: او انسانی پی‌گیر، خیر اندیش، دوراندیش و دلسوز است و قلب سلیم دارد. او به اندازه ای که نیاز است صحبت می‌کند، نه از کسی بد گویی می‌کند، غلو و مداهله نمی‌کند. انسانی مستغنی از هر حیث و متکی به خود است.

وی افزود: انسانی که در چنین شرایطی قرار می‌گیرد و تمام هم و غمش را در خدمت به خلق می‌گذارد، یعنی در تمام طول زندگی‌اش عبادت می‌کند. عبادت به جز خدمت خلق نیست. چه عبادتی برتر از این که هم علم را آموزش دهی و هم زمینه‌ها و زیر‌ساخت‌های گسترش آن را فراهم کنی؟ او دارای دو بال علم و باورمندی است و اگر باورمندی را دین تعریف کنیم، اون دارای دو بال علم و دین است. انسان زمانی می‌تواند اوج بگیرد که دو بال سالم داشته باشد.

 امیدبخشی به جوانان

در ادامه این برنامه سعداله نصیری قیداری گفت: دکتر ثبوتی پدر معنوی من است و همیشه به ۴۴ سال شاگردی او افتخار کرده، می‌کنم و خواهم کرد. بودن با دکتر ثبوتی، هر وقت که امکانپذیر باشد، برای من بهترین لحظات است.

نصیری‌قیداری عنوان کرد: استاد برای هر کار نوآورانه خود در زندگی علمی‌‌اش، یک هدف مطلوب بر اساس آسیب‌شناسی وضع موجود و دیدگاه آینده‌نگر خاص خود ترسیم کرده و با عزمی استوار و اراده‌ای خلل‌ناپذیر بر هر مانعی در رسیدن به آن فائق امد. اقداماتی مانند تاسیس رصدخانه ابوریحان بیرونی، همکاری در راه‌اندازی کتابخانه منطقه‌ای در دانشگاه شیراز، راه‌اندازی مقاطع فوق‌لیسانس و دکترای فیزیک، راه‌اندازی انجمن نجوم ایران، احیای فعالیت‌های انجمن فیزیک ایران، تدوین درس‌نامه‌های جدید، اجرای نظام ترمی واحدی در دانشگاه‌ها، تاسیس پژوهشکده تغییرات اقلیم و ... بخشی از تلاش‌های او بر اساس نیازسنجی، داشتن طرح و سماجت در رسیدن به آن است.

وی افزود: توجه به کمیت با حفظ کیفیت، توجه به ارزشیابی و رقابت، واقع بینی، اعتماد به درون، استفاده از تجربیات بین‌المللی، مدیریت علمی، تواضع در کنار تخصص، متدولوژی آموزش و پژوهش و اهمیت همزمان علوم نظری و تجربی، خوش‌بینی و امیدواری، امید دادن و ..‌ همواره مد نظر استاد بوده است. او به جای خالی کردن دل جوانان، به انان توصیه‌های رفتاری و امیدبخش می‌کند.

رییس دانشگاه شهید بهشتی بیان کرد: یکی از وجوه بارز و کم نظیر استاد، کار علمی مداوم است که هیچ وقت و در هیچ شرایطی تعطیل نبوده است.

سعادت حق شناسی

سید محمود دعایی، نیز در این مراسم گفت: من استثنایی در این جمع هستم چون نه دانشگاهی هستم و نه توفیق بهره‌گیری علمی از محضر بزرگان داشتم اما سعادت حق‌شناسی داشتم. ان زمان که عده‌ای استاد ثبوتی را به انزوا برده بودند،  آیت‌الله یحیی عابدی سفارش او را به ما کرد. ما سعی کردیم دست‌آوردهای ارجمند و ارزشمند او را انعکاس دهیم. پس از آن من به او ارادت پیدا کردم و فهمیدم که از تبار مرحوم روزبه است. من توفیق داشته‌ام که حق و حرمت خیلی از بزرگان را نگه‌دارم.

وی افزود: گاهی توفیق دارم که در مراسم‌های فرهنگستان علوم حضور پیدا کنم، آن‌جا جمعی از دانش‌آموختگان پرفسور ثبوتی را می‌بینم که به شایستگی از آنان تجلیل می‌شود. باعث غرور و افتخار ما است که در میهنی هستیم که بزرگانی با دستاوردهای این‌چنینی دارد.

 رسیدگی به مسکن اساتید

استاد یوسف ثبوتی نیز در این مراسم عنوان کرد: حرف زیادی برای گفتن ندارم. گفته بودند قرار است وزیر علوم در این مراسم حضور داشته باشند اما گویا در هیات وزیران حضور دارند و نرسیدند. زلفی گل را از سال های پیش می شناسم از اینرو دو مطلب را به اختصار یادآوری می کنم.

وی ادامه داد: بر این باورم دانشگاهیان ما وظایف خود را با توجه به امکانات در اختیارشان خوب انجام می دهند و تاکنون فسادهای بزرگ مالی و سازمانی از دانشگاه و دانشگاهیان گزارش نشده است. بر این باورم که دانشگاه ها در درون خود آلودگی ها را از خود دور می کنند. مواردی که در دانشگاه ناهنجاری بوده، دانشگاه مجال عرض اندام به آن ناهنجاری را نداده است. دانشگاهیان بی آلایش هستند و اگر این روند در نهادهای مختلف بود بسیاری از مشکلات وجود نداشت.

این فیزیکدان تاکید کرد: یک ایراد اساسی در دانشگاه ها دیده می شود که دانشگاهیان ما خودزنی می کنند و بیش از همه به نقاط ضعف خود می پردازند و کمتر نقاط قوت شان بیان می‌شود.

ثبوتی یادآور شد: توصیه من به دانشگاهیان این است که زبان به بدی نگوییم؛ انتقاد کردن لازم و خوب است اما عیب جویی انتقاد نیست. اگر اقای وزیر علوم در اینجا بود می گفتم دانشگاهیان جوانی را با خون دل تحویل جامعه علمی می دهیم اما متاسفانه توانایی نگهداری شان را نداریم. استاد جوان ما با حقوق ماهانه قادر به تامین مسکن نیست؛ بسیاری از اساتید 3 ساعت در مسیر رفت و برگشت به منزل خود هستند و اگر در نزدیکی دانشگاه، فضایی برای آنان فراهم می شد می‌توانستند این وقت را صرف آموزش به دانشجویان کنند.

وی گفت: آیا اینقدر ناتوان هستیم که برای افرادی که در این راه زحمت می کشند نمی توانیم تامین می کنیم؟ آنها یک سرپناه 80 متری می خواهند، ایا دانشگاه نمی تواند این سرپناه را تامین کند؟

اهدای نشان یونسکو توسط همسر شهید شهریاری

در ادامه این مراسم بهجت قاسمی همسر شهید شهریاری که شاگرد استاد ثبوتی بوده است عنوان کرد: برای من اینجا ایستادن و درباره استاد ثبوتی گفتن بسیار سنگین است. مصاحبه‌ای از استاد خوانده بودم و ندیده بودم کسی اینگونه بگوید که فداکاری و از خودگذشتگی ارزش است و استاد از این ارزش به عنوان ارزش بازدارنده یاد کردند. از جوانان نمی توانیم انتظار داشته باشیم در شرایط عادی از خودگذشتگی داشته باشند و نمی توانیم از جوانان بخواهیم درس بخوانند و پیشرفت کنند و وقتی به جایی برسند مسکن نداشته باشند. بسیاری از اساتید جوان و جوانان دانشجو که دکتر شدند مشکل مسکن دارند و  امیدوارم فکری به حال این عزیزان شود.

وی افزود: دکتر شهریاری نیز اهل زنجان بودند و باعث افتخار است که من نیز از دیار استاد ثبوتی هستم. پشت هر مرد موفقی زنی فداکار ایستاده است و به دکتر ثبوتی برای داشتن چنین همسری تبریک می گویم.

در ادامه نشان تماشای خورشید کمیسیون ملی یونسکو-ایران به پاس یک عمر فعالیت علمی از سوی همسر شهید شهریاری به استاد یوسف ثبوتی اهدا شد.

همچنین با حضور چهره های فرهنگی و اساتید دانشگاه ها از تمبر استاد ثبوتی رونمایی شد.