کهنه سواری که کهنه نشده است!

مرحوم اکبر خواجویی پس از «پدرسالار» سریال «دبیرستان خضراء» را ساخت و بعد به سراغ «کهنه سوار» آمد با یک قصه جذاب و به نسبت بکر. داستان پسری که می‌ خواست کشتی گیر شود اما توسط پدرش که خود در جوانی قهرمان و مدال آور بوده است، از این کار منع می شد. در این گیر و دار و کشمکش بر سر کشتی گرفتن یا نگرفتن جوان، البته اتفاقات دیگری هم رخ می داد که به نوبه خود جذاب به نظر می‌ رسید.

اصولاً ورزش و موضوعات و حواشی مربوط به آن آنچنان که باید و شاید دستمایه ساخت سریال‌ های تلویزیونی قرار نگرفته و اگر هم بوده، بیشتر معطوف به فوتبال بوده است؛ مانند سریال های به سوی افتخار، آخرین بازی و پژمان‌. کشتی با وجودی که ورزش اول کشور به حساب می آید نقش چندانی در سریال های تلویزیونی نداشته است. با کمی ارفاق می‌ شود سریال «پهلوانان نمی میرند» را مثال زد و همین «کهنه سوار» را.

«کهنه سوار» از این منظر قابل امتیازدهی است که ورزش کشتی در آن نقش محوری را دارد و اصولاً اغلب کنش‌ و واکنش‌ های شخصیت‌ ها و فراز و نشیب‌ های قصه بر مبنای این رشته ورزشی محبوب و پرطرفدار است. مرحوم خواجویی سریال «کهنه سوار» را تقریباً با همان عوامل و ترکیب «پدرسالار» ساخت؛ علی اکبر محلوجیان نویسنده فیلمنامه بود و بازیگرانی همچون زنده یادان محمدعلی کشاورز، حمیده خیرآبادی، جعفر بزرگی و محمود پاک نیت ایفای نقش های اصلی را بر عهده داشتند. «کهنه سوار» سریال موفق و پر مخاطبی بود اما نه به اندازه «پدرسالار». «پدرسالار» به یک پدیده شبیه بود که همراهی و همدلی طیف وسیعی از جامعه را با خود داشت. شاید نقطه قوت و تمایز اصلی «پدرسالار» در قیاس با «کهنه سوار» پرداخت بیشتر به مسائل خانوادگی و برخورداری از قصه ای بود که می شد به تمام خانواده‌ ها تعمیم داد و حس همذات پنداری مخاطبان را برانگیخت. در «کهنه سوار» اما، همه چیز بر محور کشتی می چرخید و بالطبع، ضریب نفوذ درام در قصه کمتر و کمرنگ تر بود. با این حال، استقبال مردم از «کهنه سوار» به خصوص در بازپخش های بعدی نشان داد که اثر مرحوم خواجویی حتی پس از گذشت ۲۴ سال از زمان ساخت و نمایش اولیه‌ اش همچنان طرفداران خاص خودش را دارد و جذاب به نظر می‌ رسد‌.

مرحوم اکبر خواجویی کارگردان کاربلد و مسلطی بود که آنگونه که باید و شاید قدر ندید و مورد تکریم واقع نشد. او نه تنها یکی از سریال سازان موفق تلویزیون در دهه ۷۰ با سریال‌ های پرمخاطبی همچون پدرسالار، دبیرستان خضراء و کهنه سوار بود که در دهه ۶۰ هم ساخت مجموعه تلویزیونی خاطره انگیز «هشت بهشت» را در کارنامه خود داشت. گذشت زمان و حال و روز برخی از سریال های امروزی نشان می دهد که چقدر جای امثال اکبر خواجویی در تلویزیون خالی است و استقبال مردم از بازپخش آثار او، موید این واقعیت است که همچنان قاطبه جامعه چنین قصه ها و سریال هایی را می پسندد و خواهان است.

برگردیم به سریال «کهنه سوار»؛ محلوجیان به عنوان فیلمنامه نویس کوشیده تا با شکل‌ دهی ارتباطات عاطفی میان شخصیت‌ های جوان قصه از جمله حسین و اعظم و نرگس و علی به نوعی عیار دراماتیک را در کار بالا ببرد اما از آنجا که همه مناسبات تحت ‌الشعاع کاریزمای کشتی قرار دارد این تلاش آنچنان که باید و شاید به چشم نمی آید و نمی تواند ابعاد خانوادگی و عاطفی را غالب کند. از سوی دیگر، دسته بندی کاراکترها در دو طیف خوب ها و بدها و شخصیت‌ پردازی های سیاه و سفید باعث شده که برخی امور در سریال، رنگ و بوی شعارزدگی و کلیشه گرایی به خود بگیرد و کاراکترها به تیپ نزدیک شوند. آقا عزیزالله (مرحوم محمدعلی کشاورز) و دوستان (محسن زهتاب و جعفر بزرگی) و البته پسرانش (محمود پاک نیت و حسین ابراهیمی) آدم های خوب قصه هستند و اصغر (مجید سعیدی) و پدرش اسماعیل و اعوان و انصارش انسان های بد و بی اخلاق. این مرزبندی آشکار میان کاراکترها و شخصیت پردازی های سیاه و سفید، به همراهی مخاطب با شخصیت ها و قصه خدشه وارد و کار را به پرتگاه کلیشه و تیپ نزدیک می‌ کند. با این حال، جذابیت های دیگر سریال از جمله قصه پر کشش مبتنی بر ورزش محبوب کشتی، حضور بازیگران مجرب و توانا و کارگردانی مسلط مرحوم خواجویی باعث شده تا سریال «کهنه سوار» بتواند گلیم خود را ازآب بیرون بکشد و به اثری آبرومند و برخوردار در کارنامه حرفه ای سازنده‌ اش تبدیل شود.

سریال «کهنه سوار» در نگاه اول شاید فرزند زمانه خویش باشد و جذاب برای همان دوران دهه ۷۰؛ گذشت زمان و استقبال مخاطبان از این اثر نمایشی اما نشان داد که چنین آثاری همچنان محبوب و پربیننده هستند. صفا و صمیمیت برقرار در چنین سریال هایی باعث می شود که در بازپخش های بعدی، حس و بار نوستالژی بر همه چیز بچربد و یادآوری خاطرات روزهای خوش گذشته، پرده ای باشد بر افتاده بر نقایص و کاستی‌ های اثر. سریال «کهنه سوار» هم آنقدر حس های خوب و خاطره انگیز با خود دارد و چنان مخاطب را با خود درگیر می کند که نقاط ضعفش چندان به چشم نمی‌ آید.

از ساخت «کهنه سوار» ۲۴ سال می‌ گذرد و حالا شبکه خاطره‌ ساز آی فیلم به سراغ این سریال رفته و آن را بر روی آنتن خود دارد. قصه آقا عزیزالله که دوست ندارد پسرانش جواد و حسین مثل خودش کشتی گیر شوند همچنان جذاب و دیدنی است.

انتهای پیام//