طرح جهش تولید مسکن و اخلاق مهندسی

به گزارش برنا، بخشی از این وزارت‌خانه مرتبط با امور فنی و مهندسی است زیرا ساختمان با هر نوع کاربری اعم از مسکونی، تجاری، اداری و صنعتی نیازمند طراحی، ساخت و نظارت توسط مهندسین است. مهندسی عمران و معماری با زیرشاخه‌ها و گرایش‌های مختلف بیشترین درگیری را با این موضوع دارند.

هر تصمیم‌­گیری و رفتاری که توسط انسان‌ها صورت می‌گیرد به دلیل اینکه انسان موجودی آزاد و مختار است مشمول حکم اخلاقی می­شود. شاخه‌ای از اخلاق کاربردی یا کاربستی با گسترش علوم فنی شکل می‌گیرد که به آن اخلاق حرفه‌ای می‌گویند.اخلاق حرفه‌ای خود زیرمجموعه اخلاق کاربردی و اخلاق کاربردی زیرمجموعه اخلاق هنجاری است. فلسفه اخلاق در واقع از سه بخش فرا اخلاق، اخلاق هنجاری و اخلاق کاربردی تشکیل شده است. اخلاق کاربردی نوعی کاربرد نظریات سه‌گانه اخلاق هنجاری در امور عملی و عینی‌تر است. وظیفه‌گرایی (تکلیف‌مداری)، فضیلت گرایی و نتیجه گرایی سه شاخه اصلی از اخلاق هنجاری است که می‌تواند به‌صورت ترکیبی از هر سه نیز در حوزه­ای عملی در زندگی روزمره به کار رود.این سه مکتب در پاسخ به این سؤال که چرا عملی اخلاقی است پدیدآمده‌اند و به حصر عقلی، پاسخ را در نتیجه مطلوب، نیت انسان و شخصیت فرد یا در وظایف معین محصور کرده‌اند.

یک مهندس در فرآیند ساخت‌وساز مسوولیت‌های مختلفی را متکفل می‌شود که از مرحله تأمین و تولید مصالح ساختمانی تا طراحی سازه، ساخت، نظارت، بازسازی و تعمیرات را در بر می‌گیرد. در تمام این مراحل نیز به نحوی با خدا، خود، محیط پیرامون و انسان­های دیگر در ارتباط است و نحوه این ارتباط و رفتارهای مهندس مشمول احکام اخلاقی می­شوند.قضاوت و داوری نیز وابسته به همان مکاتب سه‌گانه‌ای که بیان شد می‌تواند مختلف باشد ولی برخی موارد با شهود بسیاری از انسان­ها وفق دارد که به آن‌ها در ادامه اشاره خواهد شد. محصولات تولید شده توسط مهندس از جمله مصالح و کالبد ساختمان کیفیاتی دارد که از جمله می‌توان به میزان استحکام و آسیب‌پذیری آن در مقابل زلزله، سیل و آتش‌سوزی یا امنیت، نرخ تخریب، میزان نور، تهویه و هدررفت یا حفظ انرژی اشاره کرد. در طی تولید این محصول مهندس با همکاران خود، نظام‌مهندسی، کارگران و مصرف‌کننده در ارتباط است. اگر اخلاق حرفه­ای و وجدان کاری در مهندسین وجود داشته باشد نتیجه آن در شهرسازی می­تواند به شکل پدیده­های مطلوب و متوازن بروز و ظهور کند.

به عنوان مثال خودروی فورد پینتو در سال ۱۹۷۱ به بازار آمریکا عرضه شد و هدف آن مقابله با موج واردات خودروهای غیرآمریکایی و به‌خصوص خودروهای دو در اسپورت بود. در سال نخست ۳۲۸ هزار دستگاه از آن به فروش رفت. اما پینتو نقصی مرگبار داشت و فورد نیز از این موضوع مطلع بود. در تصادف‌های از عقب، فیلتر سوخت ماشین منجر به سوراخ شدن مخزن سوخت و در نتیجه آتش گرفتن قسمت سرنشینان می­شد. افشای این موضوع در نشریه مادر‌جونز در سال ۱۹۷۷ رسوایی بزرگی برای این شرکت به وجود آورد البته فورد مجبور شد صدها میلیون دلار غرامت بپردازد.

افزایش و ایجاد موج ساخت‌وسازهای گسترده در کشور برای رسیدن به هدف یک میلیون مسکن نباید منجر به عدم رعایت اصول فنی و امنیتی در مهندسی شود. مقررات ملی ساختمان وظایف تمامی نهادها و اشخاص مرتبط با ساخت‌وساز را مشخص کرده است. بخشی از مباحث اخلاق مهندسی به ‌قدری مهم و ضروری بوده که به شکل قانون درآمده ولی عمل‌کردن به این وظایف نیز مستلزم وجدان کاری و اخلاقی است. همچنین نظام‌نامه رفتار حرفه‌ای اخلاقی در مهندسی ساختمان طی سه فصل در تیرماه سال 1395 تصویب و ابلاغ شده که می تواند در پیش برد اخلاق حرفه‌ای در بخش املاک و مستغلات مؤثر باشد.

توجه به هویت اسلامی و ایرانی در طراحی و معماری ساختمان­ها، تناسب طراحی با اقلیم‌های مختلف جغرافیایی، سازه مستحکم درعین‌حال مقرون‌به‌صرفه و ارزان‌قیمت، ساخت‌وساز بهینه با وزن و جرم کم، حفظ و حراست از محیط‌زیست در ساخت‌وساز و تولید مصالح مثلاً در بهره‌برداری از معادن، جنگل‌ها و بسیاری از اصول حرفه‌ای در ساخت‌وساز لازم است. هرچند بسیاری از اصول به شکل قانون درآمده و افراد ملزم به اجرای آن هستند ولی هنوز هم ممکن است در گوشه کنار انگشت‌شمار مهندسینی باشند که این قوانین را رعایت نکنند؛ بنابراین هنوز هم در ایران می­توان از اصطلاح اخلاق مهندسی استفاده کرد چراکه وجه تمایز اخلاق و قانون در الزام آن به اجراست.اخلاق باانگیزه درونی عمل می­شود ولی قانون به‌زور جریمه فرد را وادار به رفتاری می­کند. خصوصاً در ایران مهندسین بسیاری هستند که به همین جهت نه‌ تنها تکالیف خود را در حوزه­های مختلف به‌خصوص بخش ساختمان درست انجام می‌دهند و طبق عدالت رفتار می‌کنند بلکه بالاتر از آن از خودگذشتگی دارند و بیش از وظایف محوله وقت و انرژی صرف می‌کنند تا بر اساس احسان و شفقت و بالاتر از عدالت به‌مثابه یک فرد اخلاقی عمل کرده باشند.

دکتر مسعود عبدی/کارشناس مسکن و شهرسازی

انتهای پیام/