به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ وهنر برنا ؛ ماجرای شکایت شاگرد اصغر فرهادی از او در خصوص سوژه فیلم قهرمان حالا به آن سوی آب ها نیز کشیده شده است تا این پرونده به این راحتی ها بسته نشود. در این گزارش مروری می کنیم بر این اتفاق از اکران فیلم قهرمان در ایران تا گزارش مجله نیویورکر.
در سطر ابتدایی این مطلب، نیویورکر نوشته که آزاده مسیح زاده از جمله افرادی است که معتقد است فرهادی از ایده او برای روایت «قهرمان» استفاده کرده است. مسیحزاده در مصاحبه با این مجله گفته که: «فقط میخواهم، او صادق باشد.»
ریچل اویو، نویسنده این مجله در گزارش تحقیقی خود به بررسی تمام فیلمهای فرهادی پرداخته و مدعیات افراد دیگری غیر از آزاده مسیحزاده درباره برخی آثار دیگر فرهادی را نیز مورد تحقیق و تفحص قرار داده است.
ماجرا چیست؟
پس از اکران فیلم سینمایی «قهرمان» در ایران آزاده مسیحزاده کارگردان مستند «دو سر برد دو سر باخت» مدعی شد که اصغر فرهادی فیلم سینمایی «قهرمان» را بدون دریافت مجوز از او با تأثیرپذیری فراوان از این مستند ساخته است.
مسیحزاده به عنوان یکی از شاگردان اصغر فرهادی در موسسه کارنامه برای قضاوت دقیق کارشناسان فرهنگی هنری، منتقدان و همچنین سینماگران و مخاطبان و به درخواست انجمن مستندسازان فیلم مستند «دو سر برد دو سر باخت» را در دسترس عموم قرار داد و بسیاری پس از مشاهده این فیلم ادعای مسیحزاده را تأیید کردند.
مسیحزاده در صفحه اینستاگرامش نوشت:
سوژه یابی، تحقیق و پژوهش این فیلم را خودم انجام دادم. و در سال ۱۳۹۷ به هشتمین جشنواره شیراز و شصتمین جشنواره منطقه ای همدان فرستادم که در اولی جایزه ویژه هیات داوران و در دومی منتخب بهترین پژوهش شد. و متاسفانه در همان سال مجبور به توقف ارسال به جشنواره ها شدم.
همان زمان برخی شاگردان اصغر فرهادی به حمایت از این کارگردان پرداختند و صنف مستندسازان نیز در بیانیهای به این اتفاق واکنش نشان داد اما هیچ قضاوتی در این بیانیه وجود نداشت و در نهایت قضاوت درباره این موضوع پر تکرار در سینمای ایران را به بینندههای دو فیلم سپرد.
گروه سازندگان «قهرمان» نیز در بیانیهای تاکید کردند ادعای کپی بودن تازهترین اثر سینمایی اصغر فرهادی از این مستند، مبنای حقوقی نداشته و حاصل عدم اطلاع از قوانین کپیرایت و از سوی دیگر، ارائه اطلاعات ناقص و روایتهای تحریف شده است.
چندی بعد وکیل اصغر فرهادی در بیانیهای به دفاع از او پرداخت و نوشت: فارغ از این که آن فیلم مستند است (بر اساس شخصیتهای واقعی دخیل در اتفاق) و این یکی داستانی (با فیلمنامه نگارش شده فرهادی و بازیگران و ...)، اساسا موضوع و درونمایه فیلم آزاده مسیح زاده با خوانش و درونمایه فیلم فرهادی 2 جهان متفاوت از هم است.
برخی سینماگران نیز از این کارگردان مطرح سینمای ایران حمایت کردند و اعتقاد اکثریت آنها بر این بود که یک فیلم داستانی ساخته شده از یک اثر مستند نمیتواند کپیبرداری تلقی شود و آن را میتوان نوعی اقتباس دانست.
پس از چند روز که این حواشی در فضای مجازی ادامه داشت و برخی اصغر فرهادی را محکوم به سرقت هنری میکردند و برخی به حمایت از او میپرداختند موسسه کارنامه به این اتفاق واکنش نشان داد و در بیانیهای تلویحاً به حمایت از آزاده مسیحزاده پرداخت.
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و فعالان فرهنگی هنری این حاشیه بزرگ به ضرر بزرگی برای اصغر فرهادی ختم شد و او نتوانست برای کسب سومین اسکار به رقابت بپردازد و به جمع نامزدهای نهایی راه پیدا کرد. نکته جالب توجه این است که پس از عدم راهیابی این فیلم به آکادمی اسکار، رسانههای معتبر آمریکایی نیز به این مسئله پرداختند و شائبه عدم رعایت حقوق مولف توسط اصغر فرهادی در ساخت «قهرمان» را مطرح کردند.
آزاده مسیحزاده در گفتوگو با وبسایت گذارنیوز گفت که بازپرس دادسرای فرهنگ و رسانه تهران پس از چند ماه رسیدگی به شکایتش از اصغر فرهادی مبنی بر سرقت هنری و ساخت فیلم قهرمان بر اساس مستند «دو سر برد، دو سر باخت»، مستندات شکایت را کافی تشخیص داده و قرار جلب به دادرسی علیه فرهادی صادر کرده است.
در واکنش به این خبر، کاوه راد، وکیل آقای فرهادی، هم با اعلام اینکه از سه شکایت علیه فیلم «قهرمان»، دو مورد دیگر رد شده، گفت «این قرار بهمنزله حکم نهایی دادگاه نیست و بخشی از روند دادرسی است».
مسیحزاده تأکید دارد که متن هجده صفحهای قرار جلب به دادرسی علیه اصغر فرهادی در روز ۱۴ فروردین ۱۴۰۱ به دو طرف طرف ابلاغ شده است.
فرهادی پاسخ داد؛
اما فرهادی در حاشیه جشنواره کن، در پاسخ به سوالی در اینباره گفت: «من هیچ وقت مستقیماً در این مورد صحبت نکردهام. بسیاری از اطلاعاتی که شما دادهاید، نادرست بود و بعدا در رسانهها اصلاح شد. بنابراین فکر میکنم باید با توجه به اطلاعات صحیح، وضعیت را اصلاح کنیم.»
او افزود: «این مستندی بود که در یک ورکشاپ من تولید شد. من درباره ساختش با دانشجو (آزاده مسیحزاده) صحبت کردم. اما خیلی بعد، فیلم « قهرمان» را ساختم. و نمیتوان آن را روشی برای سرقت دانست. در واقع، در «قهرمان»، آنچه هست، کاملاً متفاوت است.»
این کارگردان ادامه داد: «کاری که ما انجام میدهیم، ساختن فیلمهای داستانی است و کاری که من در فیلم « قهرمان» انجام دادم به ورکشاپی که به آن اشاره شد، مربوط نیست. «قهرمان» فقط بر اساس یک رویداد بود. این مستند و فیلم من، به سادگی بر اساس اتفاقاتی است که دو سال قبل از آن ورکشاپ افتاده است، زمانی که رویدادی رخ میدهد، توسط مطبوعات کشف میشود و سپس به اطلاع عموم میرسد، شما میتوانید آنچه را که دوست دارید، در باره آن رویداد بسازید؛ شما میتوانید داستانی بنویسید یا فیلمی دربارهاش بسازید بدون اینکه یکی، کپی دیگری باشد.»
فرهادی تاکید کرد: «میتوانید به اطلاعات مربوط به این رویداد نگاه کنید. «قهرمان» تنها یک تفسیر از این رویداد است در حالیکه ساخته خانم مسیحزاده، یک مستند بود، اصلاً همان برداشت نبود. این مسئله، الان توسط دادگاه بررسی میشود. یک هیئت منصفه برای قضاوت در این پرونده وجود خواهد داشت. مفادی برای پرونده وجود دارد که حکم دربارهاش باید صادر شود. اما ما نمیدانیم که این پرونده چه زمانی رسیدگی خواهد شد. حتی گفته شده که من محکوم شدهام که اشتباه است. این یک فرآیند بسیار طولانی است. بدیهی است که مقداری احساس ناخوشایند ایجاد کرده، اما فیلم من بر اساس آن مستند ساخته نشده است.»
جوابیه فرهادی
دفاعیه اصغر فرهادی درباره پرونده حقوقی سرقت ایده فیلم «قهرمان» در نیویورکر منتشر شده است.
اما در پایان مقاله نیویورکر درباره پرونده حقوقی سرقت ایده فیلم «قهرمان»، اصغر فرهادی هم به دفاع از خود میپردازد. این گفتگو در حالی با فرهادی انجام میشود که او چندماهی بوده در آمریکا به سرمیبرده و در حال کار بر روی فیلمی جدید بوده است. فرهادی در طول این گزارش بیشتر اتهاماتی که به او گفته شده را رد میکند. فرهادی در بخشی از این گزارش درباره اینکه آیا به طور دائم قصد اقامت در آمریکا را دارد گفته: «حقیقت این است که من انگار در یک دوراهی تصمیم گیری درباره اینکه چه کنم گیر افتاده ام. از یک طرف وقتی در ایران فیلم میسازم، آثارم به شدت موثرتر، قدرتمندتر و با اهمیتتر برای مردمم در ایران است. اما از سوی دیگر اگر من بمانم و در ایران فیلم بسازم انگار به نوعی وضعیت سیاسی را پذیرفتهام و این شرایط را نرمال جلوه دادهام، انگار که نسبت به آنها بیتفاوت هستم.» فرهادی به نویسنده این گزارش میگوید که وقتی در حال نهایی کردن تیتراژ «قهرمان» در فرانسه بوده قصد داشته نام آزاده مسیحزاده را در تیتراژ بیاورد اما به دلیل اشتباهی این اتفاق نیفتاده. او وقتی درباره وقایع اخیر و شکایات صحبت میکند به نویسنده میگوید:«منظور من از صحبت درباره این اتفاقات نیست که او (آزاده مسیح زاده) آدم خوبی نیست. من تمام فیلمهایم را درباره مبارزه بین خوبی و بدی ساختهام، پس او را میفهمم. وقتی من هم جوان بودم، عاشق فیلم اولم بودم با اینکه خیلی فیلم خوبی نیست. اما در آن زمان باور داشتم این اثر مال من است. پس احساسش را راجع به مستندش درک می کنم.» فرهادی درباره اینکه خودش هم گرفتار ساختاری شبیه فیلمهایش شده که در آن اشتباه کوچکی سبب یک بحران بزرگتر میشود هم صحبت کرد و گفت:«بله، من درباره این اتفاقات هر روز نت نویسی میکنم. شاید حتی یک روز فیلمنامهای درباره اش نوشتم. از یک طرف من شگفت زده شدم، اما از طرف دیگر خوشحالم چون حالا میتوانم بگویم: بله فیلم های من واقع گرا هستند.» در این مقاله همچنین اشاره شده که وقتی وزارت ارشاد اعلام کرده که تعدادی از فیلمسازها را در لیست ممنوعالکارها قرار داده و به زودی نامشان را اعلام میکنند، به فرهادی گفته شده که نام او هم در این لیست است. اتفاقی که نتیجه نمایش فیلم «قهرمان» در جشنواره فیلم اورشلیم است. فرهادی گفته:«بخشهای مختلفی از دولت با دستیاران و افراد نزدیک به من تماس گرفتند تا این پیام را به من برسانند.» فرهادی در مورد رخدادهای اخیر ایران هم با این روزنامهنگار صحبت کرده است و گفته:«من در ماشینم مینشینم و در خیابانهای تهران میچرخم، لازم نیست شما سیاسی باشید، به عنوان یک انسان آن چیزی که میبینیم بسیار تکان دهنده است.» نویسنده در ادامه به تمسخر فرهادی بعد از واکنشش به اتفاقات اخیر ایران در رسانههای رسمی به خاطر پرونده او با آزاده مسیح زاده اشاره میکند و می نویسد:«داستان مسیح زاده که تا اینجا توسط رسانههای دولتی تا حد زیادی نادیده گرفته شده بود حالا از دست او خارج شده و به بهانه حقوق او، دولت در حال محکوم کردن بزرگترین فیلمساز آن کشور است.» فرهادی در ادامه میگوید در یکی از سختترین لحظات احساسی زندگیاش است. چون نمیداند که آیا میتواند به ایران برگردد یا نه، آیا هرگز والدینش را دوباره خواهد دید و آیا همسر و فرزندانش میتوانند ایران را برای دیدار با او ترک کنند. او گفته:«من قبول دارم که مشکلاتی در شخصیتم دارم. من سفید یا سیاه نیستم، بلکه یک انسان خاکستری ام.» فرهادی حالا احساس میکند که بحث در مورد کپیرایت در این لحظه پیش پا افتاده است:«چیزهای مهمتری حالا در ایران هست که باید در موردشان صحبت کنیم.»
انتهای پیام/