مردم ایران کتابخوان هستند؟/ از بررسی سرانه مطالعه تا گرانی کتاب در تهران ۲۰

به گزارش گروه فرهنگ و هنر برنا؛ علی رمضانی، مدیر عامل خانه کتاب و ادبیات ایران و دبیر سی‌امین دوره هفته کتاب در برنامه تهران 20 حضور پیدا کرد و در خصوص وضعیت مطالعه و سرانه آن در ایران گفت: برررسی سرانه مطالعه یک مسئله چند وجهی است. در برخی روش‌های آماری میانگین سرانه مطالعه در کشور بیش از حدود ۳۰ دقیقه است ولی در برخی متفاوت است. 

رمضانی ادامه داد: این اختلاف در روش آمارگیری وجود دارد که آیا مطالعه ادعیه و فضای مجازی جزو سرانه مطالعه محسوب می‌شود یا نه. این اولین بزنگاه خطای آماری در ایران است. روش آماری در کشورهای مختلف برای سنجش سرانه مطالعه متفاوت است.

دبیر سی‌امین دوره هفته کتاب افزود: موضوع مقدار سرانه مطالعه به درد سیاست گذار و ارکان سیاسی می‌خورد. این سوال برای مردم چه تصویری را ارائه می‌دهد؟ آیا باعث حرکت مردم به سوی مطالعه می‌شود؟ صرفا با سوال ساده و بسیط سرانه مطالعه در ایران مواجه هستیم. 

وی ادامه داد: سه مولفه در محاسبه مقدار سرانه موثر است. مولفه اول سطح سواد عمومی است. در این کشور نهضت را جدی گرفتیم و تعداد افراد باسواد که توانایی خواندن دارند، افزایش پیدا کرد.

مولفه دوم، اقتصاد است؛ فضای اقتصادی چگونه است؟ مردم برای خرید کتاب می‌توانند سرمایه‌گذاری کنند؟ مولفه سوم، اوقات فراغت است. 

رمضانی خاطرنشان کرد: در کنار این سه مولفه در قیاس با کشورهای دیگر باید ببینیم که مطالعه روزنامه، مطبوعات، فضای مجازی و ادعیه را دخیل مقدار سرانه می‌کنیم یا خیر. این عدد هر مقدار که باشد، جای پیشرفت و رشد دارد. مردم هم مایل هستند. میزان سرانه مطالعه در کشور مطلوب نیست و باید به سمت بهتری حرکت کند.

مشارکت دانشگاهی دانشجویان حاکی از کتابخوان بودن آنهاست

عصمت مومنی، معاون کتابخانه ملی سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی مهمان تلفنی برنامه شب گذشته بود که در خصوص وضعیت مطالعه در کشور به تهران ۲۰ گفت: قبل از ورود به میزان، عدد و ارقام برای مطالعه بحث کیفی باید مورد توجه قرار بگیرد و ببینیم چه قیاسی را می‌خواهیم مد نظر داشته باشیم. خواندن و مطالعه دو مبحث جدا هستند که در یک مسیر باهم تلاقی پیدا می‌کنند.

مومنی افزود: شاید ریشه خواندن عمیق‌تر باشد و مطالع تامل بیشتری را می‌طلبد. عمق خواندن در این است که ادراک دارد و در مطالعه شناخت حاصل می‌شود. به مرور زمان این دو تلاقی پیدا می‌کنند.

معاون کتابخانه ملی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ادامه داد: به نظر من ایرانیان کتابخوان هستند. وضعیت مطالعه خوب است و بسترهای خوبی فراهم شده است. کنش‌های مردم در مباحث فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جامعه نشان می‌دهد که وضعیت مطالعه‌شان بد نیست. من مبحثی را درکلاس درس مطرح می‌کنم مشارکت دانشجویانم به عنوان کنشگر دانشگاهی خیلی خوب است. مشارکت‌شان در اداره کردن مباحث خوب است و احساس لذت می‌برم از اینکه آنان به بلوغی رسیده‌اند که می‌توانند مطالب را بررسی کنند.

اگر کتاب خریداری نمی‌شود چرا ناشران خصوصی ادامه می‌دهند؟

رمضانی در مقابل گفت: صنعت نشر یک صنعتی عمدتا خصوصی است که مداخله دولت در آن کم است. اگر کتاب خریداری نمی‌شود چرا بخش خصوصی باید کار را ادامه بدهد؟ امسال پیش بینی می شود پشت جلد این صنعت ۸۰۰۰ میلیارد تومان باشد. سال گذشته ۶۵۰۰ میلیادر تومان را محقق کرده است.

مدیر عامل خانه کتاب و ادبیات ایران افزود: یکی دیگر از مسائلی که نشان می‌دهد وضعیت مطالعه در کشور به نسبت مطلوب است تعداد فعالان آن است. ما فقط ۳۵۰۰ کتابخانه عمومی در کشور داریم که ۷۰۰۰ کتابدار دارد. به این عدد نویسندگان، شعرا و‌شاعران و … را اضافه کنید. ۱۰۰ هزار نفر مستقیم در این حوزه مشغول هستند.

وی در خصوص شاخص حجم تولید این صنعت گفت: تعداد تولیدات این حوزه در سال گذشته بیش از ۱۱۱ هزار عنوان بوده است. در جواب

مکن است بگویند شمارگان کتاب پایین آمده که این را قبول دارم؛ اما الان دارد سیر صعودی به خود می‌گیرد. سال گذشته ۱۲۰ میلیون نسخه در کشور منتشر شده است؛ یعنی به ازای هر ایرانی ساکن در ایران 1 و نیم نسخه.

رمضانی ادامه داد: باتوجه به این که بخش عمده‌ای از این صنعت، خصوصی و مردمی است اگر برآورد مالی نداشته باشد چرا باید ادامه بدهند؟ این را من برای سرانه مطالعه نشانه می‌گیرم. تازه امانت‌ها را در این آمار در نظر نمی‌گیریم. لذا اینها شاخص‌هایی است که می‌شود به مسئله سرانه مطالعه اضافه کرد. وضعیت مطالعه مطلوب نیست و آن را قابل ارتقا می‌دانم.

باید ترجمه کتاب‌های بی‌فایده متوقف بشود

محمدجعفر کبریایی، کارشناس فرهنگی دیگر مهمان تلفنی برنامه تهران ۲۰ بود و درباره وضعیت کتابخوانی در کشور گفت: به نظر من ما در حوزه کتابخوانی پیشرفت خوبی داشتیم. وقتی که شاخص‌ها را نسبت به قبل انقلاب مقایسه می‌کنیم هم سرانه تولید عناوین کتاب، هم تعداد جلدهای چاپ شده و هم مطالعه مردم بیشتر شده است. ما با نقطه مطلوب یقینا فاصله داریم اما هر سال مردم ما کتابخوان‌تر می‌شوند. این به آمار تیراژ برخی کتاب‌ها برمی‌گردد.

کبریایی افزود: مشکل این است که کتاب خوب را به مردم خوب معرفی نمی‌کنیم. ما در حلقه تولید کتاب خوب عمل می‌کنیم. فروش و پخش آن خوب پیش می‌رود. اما اینکه مردم کتاب خوب را نمی‌شناسند حلقه مفقوده است و به نظر من خیلی ضعیف عمل کردیم. برای این موضوع باید که رسانه‌ها بیشتر پای کار بیایند. نهادهای دولتی و حاکمیتی نیز باید برای این مسئله برنامه‌ریزی کنند. صرفا اجرای نمایشگاه کتاب دردی از این حوزه را دوا نمی‌کند.

این فعال فرهنگی ادامه داد: البته ما در حوزه نشر یک گرفتاری‌هایی داریم. ناشران در بحث کاغذ مشکل دارند. وقتی کاغذ به سختی پیدا می‌شود قیمت تمام شده کتاب هم بالا می‌رود و در این گرانی‌ها از سبد خانواد خارج می‌شود. ما ۵۳ درصد تورم در حوزه کتاب داشته‌ایم. باید راهکاری برای تبدیل قیمت کتاب داشته باشیم.

وی گفت: مشکل دیگری که وجود دارد ترجمه کتاب های بدون فایده و ناصحیحی است که به راحتی انجام می‌شود و اصلا به شاخص‌های فرهنگی ما ارتباطی ندارد. ما می‌توانیم در کشور قانونی داشته باشیم که این اتفاق صورت نگیرد یا اگر ناشری کتاب خوبی را ترجمه کرد ۱۰ ناشر دیگر نتوانند اقدام به کپی برداری از آن کتاب بکنند.

آیا کتاب گران است؟

رمضانی درباره تورم حوزه نشر و کتاب گفت: اینکه می‌گوییم تورم ۵۳ درصد حوزه کتاب زیاد است در قیاس با چه چیزی زیاد است؟ اینکه کتاب در کشور گران است یا نه را باید بررسی کنیم. آیا کتاب در نسبت با بقیه کالاها افزایش قیمت بیشتری داشته یا نه؟ این مسئله عمومی است. مواد غذایی هم گران شده است. این ۵۳ درصد در واقع با نسبت بقیه کالاها افزایش داشته است. 

دبیر سی‌امین دوره هفته کتاب افزود: من طرفدار گرانی کتاب نیستم، اما منتقد این تصویری هستم که تورم ۵۳ درصد کتاب خیلی زیاد است. مردم در ۱۱ روز نمایشگاه کتاب سال جاری ۲۵۰ میلیارد تومان کتاب خریدند. این برای همه تعجب برانگیز بود. البته که راهکار کتابخوان کردن مردم صرفا نمایشگاه نیست و اتخاذ بحث‌های دائمی است.

کبریایی نیز یادآور شد: یک نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که برخی ناشران رسالت فرهنگی خود را به درستی انجام نمی‌دهند و به سمت بازاری شدن حرکت می‌کنند. ناشری که 

 کتاب ترجمه یک ناشر دیگر را کپی می‌کند. بحث سر این است که ما باید به سمتی برویم که قانون جامع در حوزه ترجمه داشته باشیم. این خلا دارد.

من نمی‌گویم به قانون کپی رایت جهانی بپیوندیم؛ بلکه می‌گویم در داخل برای خودمان یک قانونی داشته باشیم. در قانون رتبه بندی ناشران، ناشری که تالیف می‌کند باید جایگاه بهتری داشته باشد نسبت به ناشری که کتاب زرد را ترجمه می‌کند.

از تولید کاغذ داخلی چه خبر؟

رمضانی در خصوص پدیده کتاب‌های صوتی گفت: کتاب‌های صوتی حس را درگیر می‌کند اما کتاب فیزیکی فکر و اندیشه را به خود مشغول می‌کند.  

به خاطر همین کتاب‌های صوتی بیشتر شنیده می‌شود. این پدیده به توسعه مخاطب کتاب کمک می‌کند و موضع من نسبت به این اتفاق مثبت است. 

دبیر سی‌امین دوره هفته کتاب افزود: ما از وزارت صمت می‌خواهیم که در موضوع کاغذ ورود جدی‌تری بکند. وزارت ارشاد هم در مسئله واردات کاغذ تولید داخل وارد شده است. در آیین شکرانه استمرار تولید کاغذ در این هفته، کارخانه چوب و کاغذ مازندران پای کار آمد و هم کاغذ آموزش و پرورش به اندازه ۳۵ هزار تن و هم کاغذ ناشران به اندازه ۷۰۰۰ تن را تامین کرد. ما می‌توانیم تا سال آینده کل نیاز ناشران را با دخلی تامین کنیم.

اما به شرط اینکه همه ناشران از این کاغذ استفاده کنند چون فقط کاغذ تحریر می‌توانیم تولید کنیم و تولیپ کاغذ گلاسه و ... شاید در آینده محقق بشود.

وی گفت: اگر بشود با کاغذ داخلی قیمت کتاب را ثابت نگه داشت و دائما در نوسان نبود مسئله قیمت کتاب را می شود کنترل کرد. مجموعه قوانین حمایتی در حوزه نشر وجود دارد که ناشران، نویسندگان و کتابفروشان به شکلی شامل آن می‌شوند.

رمضانی در پایان ما در وزارت فرهنگ و ارشاد بیش از ۲۸۰۰۰ نفر از پدیدآورندگان را در بانک اطلاعاتی‌مان داریم که بیش از ۱۱ هزار نفرشان عضو صندوق اعتباری هنر هستند. در حوزه کاغذ هم قوانینی مانند پیشرفت بند جیم 92 نهایی شد که تعرفه فرهنگی در حوزه انرژی برای حوزه نشر اعمال بشود.

انتهای پیام/