لزوم استفاده حداکثری ایران از ظرفیت خرید گاز مازاد روسیه و ظرفیت‌های صادراتی برای ایران

به گزارش خبرگزاری برنا، اخیراً و بر اثر جنگ روسیه و اوکراین و از بین رفتن امکان صادرات گاز روسیه به اروپا، فرصتی برای کشورمان به لحاظ مشارکت در فروش گاز روسیه به صورت سوآپ یا خرید آن پیش آمده است. کارشناسان نظرات متفاوتی در خصوص این فرصت دارند و در مورد مزیت های آن و ملاحظاتی که باید در نظر گرفته شود، در محافل مختلف صحبت می کنند. در حال حاضر زیرساخت واردات سالانه ۳۰ میلیارد متر مکعب گاز روسیه از دو مسیر آذربایجان و ترکمنستان وجود دارد. ایران می‌تواند با خرید این گاز با قیمت مناسب و استفاده از آن در استان‌های شمالی، گاز خود را به جای صرف هزینه و انتقال به شمال، از جنوب (محل تولید) و با قیمت بالاتر به کشورهایی همچون پاکستان و عمان صادر کند و یا حجم صادرات گاز به کشور عراق و ترکیه را افزایش دهد. امکان افزایش زیرساخت ها و افزایش ظرفیت واردات گاز روسیه به کشورمان نیز وجود دارد.

واقعیت این است که روسیه به عنوان اولین دارنده منابع گازی جهان، تهران را رقیب جدی خودش در زمینه دسترسی به بازارهای بین المللی گاز می بیند، اما الان با توجه به نزدیکی روابط دو کشور طی ماه های اخیر و تحریم گاز روسیه به اروپا فرصتی برایمان پیش آمده است تا از مزایای این سیاست بهره ببریم. کارشناسان هشدار داده اند که در این زمینه باید با احتیاط کامل با مسکو وارد مذاکره شویم و منافع حداکثری کشورمان را مدنظر قرار دهیم. به طور مثال، کارشناسان با جدیت مطرح می کنند که نباید تنها به سوآپ گاز روسیه بپردازیم و تبدیل به بازاریاب برای گاز مسکو شویم، بلکه باید تا جائیکه امکان دارد گاز را از روسیه بخریم و خودمان آن را به فروش برسانیم تا مشتری های بالقوه خود را از دست ندهیم. نظرات امین نوربخش، کارشناس انرژی را در این خصوص در ادامه می خوانید.

نور بخش با اشاره به این موضوع که بعد از جنگ روسیه و اوکراین و با توجه به تلاش اروپا برای تحریم روسیه و حذف گاز این کشور، پیش بینی می شود در بازه‌ی دو تا سه سال آینده مسکو با مازاد گازی روبرو شود که خریداری در اروپا ندارد، تصریح کرد: با این فرض که جنگ روسیه و اوکراین ادامه پیدا کند که به نظر می رسد این طور هم باشد، روسیه حدود 120 میلیارد متر مکعب مازاد گاز خواهد داشت. بنابراین، مسکو باید به دنبال یافتن بازارهای جدید باشد که سه گزینه بالقوه در دسترس روسیه قرار دارد. اولین گزینه بازار چین است، دوم بازار غرب آسیا و سومین گزینه صادرات ال ان جی. ظرفیت ال ان جی روسیه محدود است و برای استفاده در حجم های بزرگ با فناوری سطح بالا مناسب نیست و سرمایه گذاری های کلانی را می طلبد. این ظرفیت خیلی قابل توجه نیست و نهایتاً طی یکی دو سال آینده به 10 الی 20 میلیارد متر مکعب می رسد. روسیه به چین نیز خط لوله دارد و می تواند به صادرات گاز به این کشور مبادرت کند. اما پکن علاقه ای ندارد که خود را در حوزه انرژی بیش از اندازه به یک کشور وابسته کند. به همین دلیل این گزینه نیز ظرفیت بالایی ندارد.

وی در ادامه گفت: شاید طی دو سه سال آتی روسیه بتواند حدود 20 میلیون متر مکعب به حجمی که الان به چین صادر می کند، اضافه کند. بنابراین، حدود 70 الی 80 میلیارد مکعب از گاز روسیه به صورت مازاد باقی می ماند. گزینه مناسب برای روسیه که می تواند این مازاد گاز را صادر کند و زیرساخت هایش هم تا حدی وجود دارد، منطقه جنوب غرب آسیا و به طور خاص کشور ایران است. ما با ترکمنستان و آذربایجان خط لوله داریم و آن ها به روسیه متصل هستند. در صورتی که بازسازی‌های جزئی انجام شود، می توان در کوتاه مدت حدود 20 الی 30 میلیارد مکعب از مازاد گاز روسیه را وارد کرد. در  بازه میان مدت چهار ساله نیز با احداث خط لوله می توان این ظرفیت را تا دو برابر افزایش داد.

به گفته این کارشناس انرژی، باید توجه داشت، تجارت گاز از دو جنبه اقتصادی و سیاسی حائز اهمیت است. به لحاظ اقتصادی، تجارت گاز مانند هر خرید و فروشی می تواند نفع مالی داشته باشد. اما آن‌چه تجارت انرژی و به طور خاص تجارت گاز را از خرید و فروش کالاهای معمول متفاوت می‌سازد، بعد سیاسی آن است. تجارت انرژی اثرگذاری سیاسی در روابط بین الملل را به دنبال دارد و به عنوان یک ابزار قدرت محسوب می شود. از زمان جنگ جهانی دوم که آمریکا جلوی واردات نفت ژاپن را گرفت تا الان که روسیه از انرژی به عنوان یک ابزار در سیاست خارجی استفاده می کند، همواره صادرات انرژی ابعاد سیاسی بسیار جدی ای داشته است. بنابراین، اگر بتوانیم به واردات گاز روسیه بپردازیم و آن را به فروش برسانیم، می توانیم منافع اقتصادی و سیاسی در خور توجهی به دست آوریم.

نوربخش خاطرنشان کرد: ما نباید در واردات گاز از روسیه اولویت را به قراردادهای سوآپ بدهیم. بهتر است گاز روسیه را بخریم و به همسایگانمان بفروشیم. به این ترتیب، هم محل صادراتش دست خودمان هست که به چه کشوری صادرات کنیم هم اینکه نفع اقتصادی بیشتری می بریم. البته طبیعتاً برای جلب نظر طرف مقابل لازم خواهد بود که بخشی از قراردادها در قالب سواپ باشد، ولی این موضوع نباید نقطه اتکای ما در روابط گازی با روسیه قرار بگیرد. موقعیت جغرافیایی مناسب ایران به ما این اجازه را می دهد که در فروش گاز روسیه مشارکت داشته باشیم و از مزایای آن بهره مند شویم. ما از یک طرف به روسیه متصل هستیم و از طرف دیگر به کشورهای مصرف کننده گاز دسترسی داریم و این ها شرایط خوبی را برای ما به وجود آورده است. علاوه بر این، ما دومین دارنده ذخایر گازی جهان هستیم و می‌توانیم با توسعه میادین داخلی، به افزایش عرضه گاز کمک کرده و حجم صادرات خود را افزایش دهیم. طبق بررسی های انجام شده، ما می توانیم در بازه زمانی میان مدت 4 الی 5 ساله به 100 میلیارد متر مکعب صادرات سالانه برسیم که این هدف صرفاً با توسعه میادین داخلی یا بهبود بهره وری قابل دسترسی نیست. لذا باید هدف گذاری 50 میلیارد متر مکعب واردات از کشورهای روسیه، ترکمنستان و قطر  برای افزایش توان صادرات کشور مورد توجه قرار گیرد، به طوری که گاز را از کشورهای منطقه بخریم و به کشورهای متقاضی و مشتری بفروشیم.