آبگیری سد چمشیر بر بهبود کیفیت آب رودخانه زهره اثر مثبت دارد

متاسفانه مطالب زیادی را آقای آخانی و درویش در رابطه با خطر شورشدن بیشتر آب رودخانه زهره و غیر قابل استفاده شدن ان با احداث سد چمشیر مطرح کرده‌اند و با اندازه‌گیری یکی دو نقطه از رودخانه طی یک مسافرت یک روزه به محل سد در آذر ماه معیار شوریEC را ۲۴۰۰ یافته‌اند و ادعا کرده‌اند که به بعد ها هم با احداث سد به ۳-۴ هزار حتی بیشتر هم می‌رسد که قابل استفاده برای شرب و کشاورزی نخواهد بود و کل پروژه از حیض انتفاع خارج است.

حیدر کشکولی در پاسخ به این ادعا گفت: مساله کیفیت آب و تناسب آن برای کشاورزی کاشت محصولات و تاثیر آن بر شور شدن و تخریب خاک یک شاخه تحصیلی تحقیقی است که خوشبختانه اینجانب سال‌های زیادی در این زمینه تدریس و تحقیق در همان منطقه داشته‌ام و دانشجویی دکترای من هم اکنون روی استفاده از آب‌های با شوری بالا، چغندر قند با محصول بالای ۷۵ تن در هکتار تولید می‌کنند، که نزدیک به رکورد جهانیست که در بلژیک و هلند و فرانسه با آن برابری می‌کند. آب لب شور را می‌توان به راحتی برای کشت گیاهان مقاوم به شوری مثل نخل، چغندر قند، کلزا، جو، گندم، کنجد و پنبه بکار برد و کشاورزان منطقه با این مطلب آشنا هستند و کنجد یکی از محصولات مهم آنهاست. در رابطه با تخریب خاک هم که گفته‌اند متاسفانه اظهار نظری غیر اگاهانه و غیر مسئولانه است.

استاد تمام دانشگاه شهید چمران اهواز ادامه داد: عجیب است که با وجود این همه سازمان‌ها و متخصصین  آب و خاک مطلبی که در تخصص آبیاری و زهکشی است از سوی فعالان محیط زیست و گیاه شناس مطرح می‌شود. استفاده آب برای آبیاری با کمترین میزان شوری هم نیاز به سیستم زهکشی زیرزمینی دارد که اگر نباشد ظرف مدت کوتاهی زمین‌ها شور می‌شوند و این مطلب الفبای آبیاری‌ست. در منطقه زیدون و در طرح‌ها و پروژه‌های آبیاری حوضه زهره که قرار است از زهره برداشت کنند میلیادرها پول صرف احداث سیستم‌های زهکشی زیرزمینی شده و با سیستم زهکشی زیرزمینی املاح و نمک‌های باقیمانده از خاک شسته و خارج می‌شوند. کسانی‌که با تبلیغات امر به غیر قابل استفاده بودن این آب‌ها می‌کنند با توجه به عمق  بحران کمبود آب کشور و مشکلات معیشت کشاورزان منطقه، حتما از روی ناآگاهیست که اگر آگاهانه باشد در حد خیانت است.

وی تاکید کرد: ما و کلیه کشورهای خاورمیانه در مناطق گرم و حاره دچار معضل بحران آب هستیم هم از نظر کمیت آب هم از نظر کیفیت یعنی منابع آب قابل استفاده سطحی و زیرزمینی ما کمتر از نیاز است و شوری آن با زمان در حال افزایش می‌باشد.

وی افزود: بیش از 13 میلیارد متر مکعب از روان آب‌های ما در حوضه خلیج فارس و دریای عمان جزو آب‌های لب شور دسته‌بندی می‌شوند که آب رودخانه زهره هم در این رده است باید با بهره گیری از علم روز همانطور که در کشورهای منطقه رایج است از این آبها بهره‌برداری کنیم یک راه برای اینکار ذخیره کردن روان آبهای سطحی و استفاده از آنهاست. در اینجا هدف عمده از ساخت سد چمشیر ذخیره سیلاب‌ها و روان آب‌های سطحی پشت سد و استفاده از این ذخیره برای تعدیل شوری آب زهره است. با اینکار حدود سالانه دو میلیارد متر مکعب روان آب برای استفاده ذخیره می‌شود که در نبود سد به دریا می‌رود. با توجه به این هدف با رها سازی آب در فصول مورد نیاز کشاورزی شوری آب زهره به مراتب بهتر از آب کارون و مناسب برای کشاورزی منطقه خواهد بود.

 کشکولی اضافه کرد: در تجربه سد گتوند اگر چه مشکلاتی پیش آمد ولی در حال حاضر شوری آب خروجی از سرریزسد  ۷/. تا 1 دسی زیمنس است که در مقایسه با حالت بدون سد فقط ۲۰ تا ۲۵ درصد بیشتر است و در طول مسیر برای انواع کشت‌ها به خوبی استفاده می‌شود.

در رابطه با خطر شور تر شدن آب دریاچه پشت سد چمشیر بوسیله نفوذ شورابه به دریاچه سد و شورتر شدن آن همانطور که قبلا هم گفتم زمین‌شناسان اعلام کرده‌اند که با نمونه برداری و بازدید‌های محلی به این نتیجه رسیدند که مقطع نمکی در سازند گچساران بستر سد و مخزن آن در عمق ۳۰۰ متری زمین است و امکان نفوذ شوری از ان به مخزن سد نیست. اخیرا اعلام شده حتی سد موصل در عراق هم که تاییدیه بین‌المللی دارد روی سازند گچساران است.

وی با اشاره به هجمه‌های اخیر علیه سد چمشیر افزود: متاسفانه آقای آخانی در روزنامه اعتماد بعد از صحبت در باره شواهد وجود نمک در بستر سد که باید زمین شناسان و دست اندرکاران پاسخ دهند، از فاجعه شور و غیر قابل استفاده شدن کیفیت آب برای کشاورزی و شرب می‌گویند: «با افزایش ۲ تا ۳ برابری شوری این آب، بنا بر آنچه در روزنامه همشهری منتشر شد، مشاور طرح هم گفته این آب شور است و قابل استفاده شرب نیست. من به عنوان یک گیاه‌شناس اعلام می‌کنم این آب برای کشاورزی هم قابل استفاده نیست. من نمی‌دانم چه اصراری دارند یک دریاچه شور را در آن منطقه ایجاد بکنند.»

همچنین، پایین تر نیز در دلسوزی برای نابودی زمین های کشاورزی میگویند: «بر سر زمین‌های کشاورزی چه  خواهد آمد؟ اینجا باید برای تمام زمین‌های کشاورزی که در پایین‌دست سد قرار دارند، اظهار تاسف کرد و از الان باید تسلیت بگویم، چراکه با بسته شدن جریان آب رودخانه زهره و عدم جریان یافتن سیلاب‌هایی که در زهره اتفاق می‌افتاد و باعث می‌شد در زمستان نمک‌هایی که وجود دارد شسته شوند، حالا این نمک‌ها دیگر شسته نخواهند شد و در آینده به شکلی مهمانان مناطق کشاورزی پایین‌دست خواهند بود.»

کشکولی در پاسخ به این موارد گفت: اظهار نظر در مورد کیفیت آب و مناسب بودن آن برای شرب و کشاورزی را با توجه به بیش از ۴٠ سال تدریس این مطالب در دانشگاه برای دانشجویان لیسانس، ارشد و دکترا در دروس  آبیاری- زهکشی- کیفت آب برای کشاورزی- تامین آب شرب- مهندسی آب و فاضلاب- باز چرخانی و استفاده از پساب ها و زهاب های شور و بیش از صدو اندی پایان نامه ارشد و دکترا در این زمینه ها که چند مورد آن در حوضه زهره بوده و مسولیت سوپروایزری در شرکت مهندسین مشاور دزاب از این همکار محترم دلسوز و دغدغه‌مند در دانشگاه تهران استدعا دارم این مطالب و آنچه در زیر می‌آورم را در نظر بگیرند تا خدای نکرده با برخی اظهارات جایگاه و اعتبار دانشگاه تهران در خطر نیافتد.

1-کیفیت آب با این شوری ٢-٣ هزار و حتی بیشتر در خاورمیانه طبیعی است و برای استفاده از این آب‌ها بانک جهانی و FAO کتابی تدوین کرده‌اند به نام «کیفیت اب در کشاورزی» که بیش از سی سال در تدریس استفاده کرده‌ام، در انتهای این کتاب جداول مفصلی از کیفیت آب همه رودخانه‌های منطقه  افغانستان، پاکستان، بحرین، اردن، مراکش و چاد در افریقا را دارد. در این کتاب راه و روش‌های استفاده از این آب‌ها را برای کشاورزی توضیح می‌دهد.

2- در مورد اینکه با این آب‌های شور زمین‌های کشاورزی از بین می‌روند نیز توجه کنید که استفاده از آب برای آبیاری همیشه باید با احداث سیستم زهکشی همراه باشد. با سیستم زهکشی می‌توان نمک‌ها را از خاک شست و خارج نمود که به ان اصطلاحا آب‌شویی یا لیچینگ میگوییم . تمام زمین های مورد نظر برای پروژه های توسعه کشاورزی در ان منطقه به سیستم زهکشی زیر زمینی مجهز هستند که برای احداث این سیستم ها سرمایه عظیمی هزینه شده است.