چیستی و چرایی فرهنگ عشایری در دوران گذار

به گزارش خبرگزاری برنا از استان کهگیلویه و بویراحمد؛ این روزها نحوه مواجهه استان رو به توسعه کهگیلویه بویراحمد با گذشته، آیین و سنتهای بومی و عشایری و در یک کلام هویت فرهنگی خود به چالشی اساسی تبدیل شده است.

سلسله نشست های چیستی و چرایی فرهنگ عشایری چندی است که به همت حوزه هنری کهگیلویه و بویراحمد و با حضور فعالان فرهنگ عشایری برگزار می شود تا به بررسی چالش های دوران گذار از سبک زندگی عشیره ای مردم استان به زندگی شهری بپردازد.

سوالی که اینک پیش روی اهالی فرهنگ و هنر قرار دارد این است که رشد و پیشرفت استان آیا بدون توجه به هویت فرهنگی و اجتماعی آن قابل تحقق است و نقش هویت فرهنگی در دوره گذار و تغییر سبک زندگی از زندگی ایلی به شهری چیست؟

همین سوال بهانه ای شد تا جمعی از نخبگان فرهنگی و هنری حوزه هنری و فناوران پارک علم و فناوری کهگیلویه و بویراحمد در کنار هم جمع شوند و هر کدام از زاویه ای ابعاد موضوع را  بررسی کند.

با اینکه بحث شیرین و دلنشین بود  اما در پایان یک نتیجه حاصل شد؛ اینکه در سالیان گذشته برای پیوند هویت و فرهنگ بومی و ایلی با زندگی در حال گذار مردم این استان کم کاری شده چنانچه در بخشی از زمینه ها گذشته با تمام ارزشمندی به فراموشی سپرده شده است.

البته همین فراموشی خود دلیلی دارد که باید ریشه اش را در صحبت های یعقوب غفاری نویسنده و چهره فرهنگی استان جستجو کرد.

رویکرد متفاوت نسبت به عشایر

غفاری بر این باور است در نیم قرن گذشته عشایر و سبکهای مربوط به زندگی عشایری با دو رویکرد متفاوت از سوی حکومت های روی کار روبرو بوده است.

وی گفت در رژیم سابق بر این باور بودند که نباید عشایر  وجود داشته باشد.چرا که قدرت عشایر  باعث تضعیف حکومت مرکزی بود.

وی ادامه داد: اما اوایل انقلاب تلاش شد که زندگی  عشایری دوباره  قدرتمند شکل بگیرد  که زمان مناسبی برای این اتفاق نبود.

او چالش دیگر را تعارض میان فرهنگ رسمی و فرهنگ بومی می داند و می گوید خود ما برای نشان دادن جنبه های مثبت  فرهنگ بومی نسبت به فرهنگ رسمی کمتر تلاش کردیم.

غفاری گفت: فرهنگ عشایری با ساختار عشایری  متفاوت است. قابل برپا کردن نیست.

به باور وی فرهنگ عشایری به این معناست که باید بخشهای مثبتی که در زندگی عشایر وجود داشته، حفظ و منتقل شود.

وی عقیده دارد :باید بخشی از فرهنگ، آداب و رسوم  بومی در سنین پایین به کودکان آموزش داده می شد.

به گفته غفاری فرزندان باید در همان کودکی ارزشهای نهفته در آداب و رسوم را بدانند و فراگیرند.

غفاری می گوید: امکان بازگشت به زندگی عشایری با همان کمیت و کیفیت گذشته وجود ندارد.

منش ها به جای روش ها

رئیس حوزه هنری استان بر این باور است که هیچ جامعه‌ای بدون توجه به ریشه‌ها و هویت فرهنگی خود به رشد و پیشرفت نرسیده و اگر جایی هم چنین رشدی صورت گرفته، صرفاً رشد کاریکاتوری بوده است.

شریف اسلامی افزود: وقتی از توجه به هویت و فرهنگ عشایری در استان حرف می‌زنیم، به معنای  بازگشت به روش‌های زندگی عشایری و کوچ رویی نیست چراکه نه امکان بازگشت وجود دارد و اصلاً منطقی نیست ما به آن شیوه زندگی برگردیم.

وی تصریح کرد: درواقع هدف این است که منش‌ها و ارزش‌های فرهنگ عشایری در شیوه جدید زندگی مردم استان فراموش نشود و آنچه طی قرن‌ها مردم ما تجربه کردند، آموختند و در گفتار، رفتار و کردار اجتماعی خود به کار گرفتند و به‌عنوان ارزش‌هایی اصیل  مورد احترام عموم جامعه  بود، حفظ و تقویت شود.

وی برخی از این ارزش‌های فرهنگ عشایری را میهمان‌نوازی، احترام به بزرگان، شجاعت، تعاون و همدلی، وطن‌پرستی، گذشت و بخشش، احترام به جامعه زنان و ... دانست و  گفت: طبیعی است که بخشی از هویت و فرهنگی که زاییده سبک زندگی کوچ‌نشینی و محصول مواجهه اجداد ما با طبیعت و جامعه پیرامونی خود بوده در دوره گذار در حال فراموشی است.

وی گریزی هم به چرایی برگزاری چنین نشستی در پارک علم و فناوری استان زد و گفت: پارک علم و فناوری نماد رشد، پیشرفت و توسعه علم و دانش است و حوزه فرهنگ و هنر حوزه هویتی است، و این دو در کنار هم دو بال رشد و پیشرفت هر جامعه‌ای هستند.

اسلامی با اشاره به تجربه موفق هم‌افزایی فرهنگ و علم در سطح جهانی گفت: اگر می‌خواهیم جامعه را به رشد برسانیم که حق طبیعی ماست، باید مانند ژاپن و کره جنوبی "هویت فرهنگی" به‌عنوان زیرساخت رشد موردتوجه قرار گیرد.

وی تأکید کرد: برای اینکه به توسعه برسیم باید انسان رشد یافته تربیت کنیم و انسان رشد یافته می‌تواند جامعه پیرامون خود را رشد بدهد و چنین انسانی توجه به حوزه فرهنگ و هنر ساخته می‌شود.

اسلامی یادآوری کرد: نباید به نقطه‌ای برسیم که نه از گذشته چیزی داشته باشیم نه آینده روشن پیش رویمان باشد.

دلایل بی‌مهری به فرهنگ بومی واکاوی شود

رئیس پارک علم و فناوری استان  نیز در خصوص لزوم پرداختن به علوم و فناوری‌های نرم و فرهنگی صحبت کرد.

فرزین با اشاره به برخی عناصر و لایه‌های فرهنگ عشایری  افزود:  کمرنگ شدن فرهنگ بومی محلی، گویش لری و فرهنگ عشایری استان باید مورد واکاوی بیشتر قرار بگیرد.

رئیس پارک علم و فناوری با اشاره به ارزش‌گذاری‌های دوره‌های گذشته  گفت: آداب‌ورسوم و فرهنگ غنی در دوره‌های گذشته داشتیم و باید تلاش کنیم آن‌ها را حفظ کنیم.

فرزین گفت: شرکت‌های خلاق و واحدهای فناوری که در حوزه صنایع نرم و خلاق فعالیت می‌کنند در این رابطه رسالت سنگینی دارند.

وی اضافه کرد:در کنار پرداختن به علوم و فنون جدید، از علوم انسانی و اجتماعی هم نباید غفلت کرد و برای حفظ هویت غنی عشایر همه ما مسئولیم.

از سیاستمداران انتظار حمایت نداریم

 معاون فناوری و نوآوری پارک علم و فناوری استان بر گسست فرهنگی اشاره کرد و گفت: خیلی وقت‌ها نمی‌توانیم از سیاستمداران انتظار حمایت داشته باشیم زیرا فرهنگ از پایین ساخته می‌شود و باید آن را حفظ کنیم.

رحیمی اظهار داشت: در دوره پهلوی و قاجار تلاش شد که فرهنگ بومی عشایری از بین برود، ولی این اتفاق نیفتاد و هر فرد ما به‌عنوان عضوی از جامعه باید برای حفظ فرهنگ گذشته تلاش کنیم.

رحیمی اظهار کرد: نسل امروز هیچ ارتباطی بافرهنگ و هویت بومی و محلی و اسلامی برقرار نمی‌کند، باید به این موضوع فکر کنیم و واکاوی کنیم که برای حفظ هویت و آداب‌ورسوم گذشتگان چه کنیم؟ قطعاً به این سمت خواهیم رفت که با ابزار‌های جدید برای حفظ فرهنگ بومی تلاش کنیم.

در ادامه این نشست آیین رونمایی از کتاب «رویکردی به دانشگاه کارآفرین هنر» نوشته حسین  خلیلی برگزار شد.

انتهای پیام