"مدرسه فیضیه قم" مدرسه و حوزه ای به قدمت تاریخ

به گزارش خبرگزاری برنا از قم، این مدرسه واقع در قم، ضلع شمالی حرم حضرت معصومه (س) است.

مدرسه فیضیه قم در شمال صحن عتیق آستانه حضرت معصومه (س) قرار دارد. این مدرسه به‌دلیل هم‌جواری با مسجد «اعظم» و مدرسه «دارالشفا»، کانون مرکزی حوزه علمیه قم به شمار می‌رود و بخشی از مهم‌ترین درس‌های حوزه قم و نیز اجتماعات حوزوی در این مدرسه برقرار می‌شود. نام مدرسه فیضیه در تاریخ ۹ بهمن ۱۳۸۶ با شماره ۲۰۷۱۵ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

مسیر دسترسی به مدرسه فیضیه قم

برای دسترسی به مدرسه فیضیه در شهر قم، باید خود را به آستانه حضرت معصومه (س) برسانید. اگر از بلوار زائر به این مکان مقدس مشرف شوید، مدرسه فیضیه قم در مسیر ورودی صحن عتیق قرار خواهد داشت.

بنا بر نظر منابع معتبر تاریخی، بنای اولیه مدرسه فیضیه قم با نام مدرسه «آستانه»، به قرن ششم هجری قمری تعلق دارد و تا اواخر قرن یازدهم به همین نام مشهور بوده است؛ گرچه سپس در دوره صفوی و سال‌های حکومت شاه تهماسب، این مدرسه تجدید بنا شد و در همین دوران به نام فیضیه شهرت یافت. در نیمه نخست قرن سیزدهم، بنای مدرسه فیضیه قم جایگزین مدرسه آستانه شد. بنای فعلی مدرسه، مربوط به دوره فتحعلی شاه است که سال بنیان‌گذاری آن به سال ۱۱۷۱ هجری قمری بازمی‌گردد؛ بااین‌همه، از بنیانگذار مدرسه فیضیه قم نامی در تاریخ عنوان نشده است.

از آنجایی که فیض کاشانی، از علمای بزرگ دوره صفویه و داماد ملاصدرای شیرازی، مدتی در این مدرسه تدریس می‌کرد، در بین مردم به نام مدرسه فیض معروف شد. برخی نیز معتقدند این نام از زمان تجدید بنای مدرسه در دوره قاجار و به پیشنهاد علمای این دوره رایج شد. این احتمال با توجه به اینکه خاندان فیض در دوره قاجار ریاست شرعی شهر قم را برعهده داشتند، برجسته‌تر می‌شود.

صحن اصلی مدرسه فیضیه تا ورودی صحن عتیق حرم حضرت معصومه (س) گسترش یافته است و سردر ورودی حرم نیز همان ایوان جنوبی مدرسه است. سردر ورودی این مدرسه که به صحن اصلی باز می‌‌شود، طاقی جناغی‌شکل دارد. صحن اصلی دارای حوضی به ابعاد ۱۲٫۵ × ۱۲٫۵ متر است. 

بنای اصلی مدرسه فیضیه قم با ابعاد ۵۰ در ۸۹ متر، دارای چهار ایوان در دو طبقه است. در هر دو طبقه، ۴۰ حجره دیده می‌شود و سردر، ایوان‌ها و پیشانی حجره‌ها با کاشی‌های رنگی تزیین شده است. دوازده غرفه سپهرنشان نیز در این ساختمان به چشم می‌خورد. 

به‌دنبال اعتراض امام خمینی (ره) به تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی، ولایتی و لوایح شش‌گانه و همچنین انقلاب سفید و اعلام عزای عمومی در نوروز ۱۳۴۲، در روز دوم فروردین همان سال، هم‌زمان با روز شهادت امام جعفر صادق (ع)، ماموران حکومت با همراهی عده‌ای اوباش به مدرسه فیضیه قم حمله کردند. پس از مقاومت طلاب و روحانیان، به آنان شلیک شد و شماری از آنان به شهادت رسیدند یا جراحت یافتند. در این حمله، تعدادی از طلاب از بالای پشت بام مدرسه به پایین انداخته و کشته شدند. کشتار طلاب مدرسه فیضیه قم یکی از خون‌بارترین وقایع تاریخ انقلاب اسلامی ایران توصیف می‌شود.

در عصر عاشورای سال ۱۳۴۲، امام خمینی (ره) با حضور در مدرسه فیضیه قم، سخنرانی کوبنده‌ای داشت و در آن از رژیم پهلوی و نیز دولت‌مردان غربی که نفوذ زیادی بر محمدرضا پهلوی داشتند، انتقادی شدید کرد. حضور مردم در سخنرانی به‌اندازه‌‌ای بود که تمام صحن فیضیه و دارالشفا، صحن حرم حضرت معصومه (س)، میدان آستانه و اطراف آن مملو از جمعیت بود. در پی سخنرانی امام در صبح ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲، ماموران پهلوی به خانه ایشان حمله کردند و پس از دستگیری، وی را به تهران انتقال دادند. به‌دنبال این واقعه، قیام ۱۵ خرداد مردم قم شکل گرفت.

مدرسه فیضیه یک بار توسط «حاجی علی محمد» مرمت شد. بنا بر منابع تاریخی، حجره‌ها و صحن مدرسه در سال ۱۲۳۸ هجری قمری یک‌طبقه بود و تنها در دو طرف هر یک از سه ایوان شرقی، غربی و شمالی، چهار حجره در طبقه دوم وجود داشت. در سال‌های بعد، به‌دستور «آیت‌الله میرزا محمد فیض» در طبقه دوم قسمت‌های شمالی و شرقی مدرسه حجره‌سازی شد و در سال ۱۲۶۲ هجری قمری آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری، حجره‌های دیگر قسمت‌ها را کامل کرد.

در پشت ایوان غربی، شاه‌نشینِ مجللی قرار داشت که محل استقرار و جلوس پادشاهان قاجار بود. در سال ۱۳۱۱ هجری شمسی، نخستین کتاب‌خانه عمومی شهر توسط آیت‌الله حائری در این شاه‌نشین تاسیس شد. در سال ۱۳۲۹ هجری شمسی، آیت‌الله بروجردی در کمرگاه ایوان غربی، طبقه‌ای ایجاد کرد که به مخزن کتاب‌خانه اختصاص یافت و دو سالن بزرگ مطالعه به‌جای آشپزخانه شاهی ایجاد شد.

در واقعه حمله به مدرسه فیضیه قم، این مجموعه آسیب دید که با کمک بازاریان و زیرنظر آیت‌الله گلپایگانی بازسازی آن صورت گرفت. در دهه ۱۳۷۰ شمسی، زیر صحن حیاط مدرسه، زیرزمینی احداث کردند. کتابخانه مدرسه نیز به‌صورت کلی تجدید بنا شد و توسعه یافت.

ورود به صحن مدرسه فیضیه قم امکان‌پذیر است؛ اما برای ورود به ساختمان و بخش‌های مختلف آن، نیاز به هماهنگی وجود دارد.

انتهای پیام