زباله‌پرانی؛ مشکل فرهنگی یا ضعف آموزش

به گزارش برنا؛ افرادی را هر روز مشاهده می‌کنیم که شیشه خودرو را پایین کشیده و زباله‌هایی نظیر پاکت‌های سیگار، چیپس و پفک، ساندیس و نایلون و نظایر اینها را بدون توجه به دیگران، به خیابان و جاده پرت می‌کنند و از این افراد وقتی علت این رفتار را می‌پرسیم یا مودبانه تقاضا می‌کنیم لطفا آشغال را بیرون نریزید؛ با واکنش‌های متفاوتی از جمله اینکه"شما چه کاره هستید؟ ، پس شهرداری و دولت چه می‌کنند؟ ، دیگه نمی‌ریزم حرف خوبی گفتی ، برو بابا دلت خوشه و ... مواجه می‌شویم.

بر اساس یک مطالعه کلی، زباله‌ریزی از زمان شکل‌گیری جوامع مدرن در اواسط قرن ۱۹ به یک مشکل اساسی تبدیل شده است. سال گذشته اداره کل دفتر هماهنگی عمرانی و خدمات شهری سازمان شهرداری‌‌ها و دهیاری‌‌های کشور میزان تولید روزانه زباله در ایران را ۵۵ هزار تن اعلام کرده بود که جمع‌آوری، تفکیک، بازیافت و امحاء آنها بسیار هزینه‌بر است.

البته بیشتر این آمار به پسماند جمع‌آوری شده از سطل‌های زباله مربوط می‌شود و بخش اعظمی از زباله‌هایی که افراد از داخل خودروها به بیرون پرتاب می‌کنند، به احتمال قوی جزو آمار یاد شده نیست زیرا باید از حواشی جاده و خیابان جمع‌آوری و به سطل‌های زباله وارد شود تا در آمار بیاید.

رابطه شخصیت با رفتار زیست محیطی افراد

نتایج تحقیقات کارشناسان محیط زیست که در برخی مقاله‌ها آمده، نشانگر این حقیقت است که " میان جنس، محل سکونت، تحصیلات، درآمد، سن و جهت‌گیری سیاسی افراد با رفتارهای زیست محیطی رابطه معنادار وجود دارد" ؛ شاید نتیجه‌ای که در بالا ذکر شد، تشریح عبارت "بی‌فرهنگ بودن" باشد که اغلب ما در مواجهه با زباله پراکنان یا تخریب‌کنندگان محیط زیست بر زبان می‌آوریم.

۷۰ درصد زباله‌های حاشیه جاده‌ها و خیابان‌ها رها شده از ناحیه رفتار افراد و بقیه ناشی از قسمت‌های ناایمن وسایل نقلیه است.

سطح آگاهی از حقوق فردی و اجتماعی و پایبندی به حقوق شهروندی در اتخاذ رفتارهای زیست محیطی از اهمیت برخوردار است و شهروندانی که بی‌محابا به زباله‌پراکنی اقدام می‌کنند، بی‌شک از چراغ قرمز تقاطع‌های فاقد دوربین نیز بی‌خیال می‌گذرند.

میزان تقید به عرف، مقررات و حتی قانون در افراد به سطح و کیفیت تربیت خانوادگی، تاثر از اجتماع، کسب دانش و آگاهی‌ مربوطه برمی‌گردد و محققان دریافته‌اند که ۷۰ درصد زباله‌های حاشیه جاده‌ها و خیابان‌ها رها شده از ناحیه رفتار افراد و بقیه ناشی از قسمت‌های ناایمن وسایل نقلیه است.

هر آنچه در نهاد آدمی است مثل محتوایی که از کوزه به بیرون می‌تراود، در پوشش، رفتار، گفتار و مواجهه با رخدادها بروز می‌کند و طبق تحقیقات کارشناسان محیط زیست، " امروزه مسائل محیط زیستی بطور عمیق دارای مفهوم اجتماعی هستند و در کل، ریشه فرهنگی دارند."

برخی‌ها معتقدند زباله‌پرانی، به مقدار علاقه فرد به طبیعت بستگی دارد و افراد در منطقه زاد و رشد خود بخصوص اگر دارای طبیعت زیبا باشد، زباله رها نمی‌کنند و این مسافران و گردشگران هستند که مرتکب این خبط و خطا می‌شوند؛ در هر صورت، باید حفاظت محیط زیست در ذهن و ضمیر افراد، آنچنان به منزله یک هنجار بازشناسانده شود که نقطه مقابل آن یعنی زباله‌پرانی به عنوان ناهنجار و موید بی‌فرهنگی تلقی گردد تا همگان چه در زادگاه خود و چه خارج از آن، مقید به حفظ نظافت محل باشند و این رفتار به ملکه اخلاقی تبدیل شود.

اعمال جریمه

طبق ماده ۲۰۶ آئین‌نامه راهنمایی و رانندگی ریختن شیشه‌، بطری‌، میخ‌، سیم‌، حلبی‌، مایعات لزج و چرب‌، نخاله‌های ساختمانی و زباله‌، مصالح ساختمانی‌، شستشوی وسایل نقلیه‌ بر روی راه‌ها، شانه جاده‌ها و حریم قانونی آنها و ایجاد موانع و به طور کلی هر عملی که باعث سد راه و ایجاد خطر و انحراف وسایل نقلیه از مسیر حرکت باشد ممنوع‌است‌.

بنابراین هر عملی که منجر به آلودگی محیط زیست و به خطر افتادن بهداشت عمومی شود، مستوجب جزاست و به گفته مسئولان راهنمایی و رانندگی کشور، اگر ماموران پلیس راهنمایی و رانندگی خودرویی را مشاهده کنند که از داخل آن زباله‌ای به بیرون ریخته می‌شود، آنان حق جریمه و اعمال قانون بر آن خودرو را دارند.

رسالت رسانه و مدرسه

برجسته‌سازی معضل به منظور تقبیح آن مهم است و به دلیل اینکه محتوای محصولات رسانه‌ای بر درک انسان‌ها تاثیرگذار است، خبرنگاران و فعالان فضای مجازی می‌توانند با نگارش متون کوتاه و تولید و انتشار تصاویر و ویدئوهای مختصر برای ترویج مسئولیت‌پذیری انسان‌ها در قبال محیط زندگی و ایجاد شرم از پراکندن آشغال در اطراف مفید باشند.

همچنان‌که تکرار زباله‌پرانی افراد از داخل خودروها می‌تواند به الگوی رفتاری غلط برای دیگران تبدیل شود و بخصوص افراد کم سن و سال از آن تبعیت کنند، به تصویر کشیدن رفتارهای اصلاحی افراد بافرهنگ، متمدن و دوستدار محیط زیست نظیر داشتن کیسه زباله در داخل خودرو، احتراز از بیرون ریختن آشغال از خودرو تا رسیدن به سطل زباله، جمع‌آوری زباله‌های حاصل اتراق خانوادگی در طبیعت و حمل آن با کیسه‌های مخصوص تا محل مناسب و نشان دادن واکنش، حساسیت و اعتراض دیگران به زباله‌پرانی در اصلاح رفتار عمومی موثر خواهد بود.

شاید از منظر برخی افراد، بیرون انداختن پوست میوه از داخل خودرو به کنار جاده، حرکتی زشت نباشد و رهاسازی پسماندهایی که امکان جذب در طبیعت دارند را محل اشکال ندانند، اما مشاهده تکرار این فعل، بدآموزی دارد و بهتر است با گرامیداشت مضاعف مناسبت‌هایی همچون هفته زمین پاک (دوم تا هشتم اردیبهشت) و آموزش‌ پایبندی به رفتارهای مسئولانه در قبال محیط زندگی در مدارس، مسئولیت عمومی در برابر طبیعت را برانگیزیم تا بی‌محلی به زیبایی و نشاط محیط را از سوی هیچ شهروندی شاهد نباشیم.