صادرات، راهی ناهموار به سمت چشم‌اندازی درخشان

فارغ از اینکه صنعت چاپ چه جایگاهی در این صادرات دارد و بنا بر اذعان بسیاری از کارشناسان، «صادرات بدون بسته‌بندی از اساس غیرممکن می‌شود»، متمرکز بر مرور وضعیت صادرات تخصصی محصولات چاپی و خدمات فنی مهندسی مرتبط با آن هستیم و برای واکاوی آن‌چه در تبادلات تجاری میان چاپخانه‌داران خراسان رضوی با طرف‌های غیرایرانی در جریان است، خبرگزاری برنا به سراغ جواد مخملباف مسئول کمیته فنی اتحادیه صنعت چاپ استان رفته تا در این باره با او گفت‌وگو کند.

- در مقام سؤال اول، می‌خواهم از وضعیت و جایگاه صنعت چاپ در صادرات استان بپرسم. از یک‌طرف شاهد رشد مستمر آمارها هستیم و از سوی دیگر، چاپخانه‌داران گلایه‌های متعددی درباره چالش‌های صادرات دارند. بالاخره کدام درست است؟

باید بگویم هر دو! اگر می‌بینید آمارها رو به رشد است، این پیشرفت‌ها به غیرت چاپخانه‌داران استان بازمی‌گردد که در این شرایط سخت اقتصادی، پای‌کار تولید ایستاده‌اند اما به طور کلی، این را به شما بگویم که وضعیت صادرات در کشور ما مطلوب نیست. دلیل مهم آن نیز این است که تحت تأثیر مسائلی نظیر نوسان ارز و نابسامانی‌های گمرک قرار دارد و به همین دلیل، طبق چشم‌انداز توسعه اقتصادی کشور حرکت نمی‌کند. مسائل ارزی، تعهدات صادراتی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و این موضوعی است که در بازار داخل هم وجود دارد اما آن‌جا چون خریدار و فروشنده هر دو در یک فضا حضور دارند، راحت‌تر می‌توانند به درک متقابل برسند اما در قراردادهای خارجی، طرف‌های غیرایرانی نمی‌توانند بپذیرند که اینجا ارز نوسان داشته یا تولیدکننده به دلایل مختلف دیگر، متضرر شده است. در این شرایط، آن‌هایی که به سراغ صادرات می‌روند، فقط در حوزه‌هایی ورود می‌کنند حاشیه سود آن تقریباً تضمین شده است.

- فرآیند صادرات محصولات چاپی از اساس چگونه است؟ خارجی‌ها پیشنهاد می‌دهند و چاپخانه‌دار ایرانی تولید می‌کند یا فعال این صنعت پس از تولید، به سراغ بازاریابی می‌رود؟

هر دو حالت ممکن است. صادرات محصولات چاپی در دو بخش حائز اهمیت است؛ یکی سفارشات چاپی از خارج از کشور که برای استان ما بیشتر از طرف ترکمنستان، افغانستان، قرقیزستان و عراق به دست چاپخانه‌داران می‌رسد و دیگری تولیداتی که توسط فعالان صنعت چاپ در استان تولید می‌شود و طرف خارجی، محصول را همین جا به ريال خریداری کرده و هر طور که خودش می‌داند، به کشورش می‌برد. دلیل ارائه پیشنهادات خارجی هم به این دلیل است که ارزش پولی در کشور ما پایین‌تر از این کشورهاست و در نتیجه، تولید ایرانی و واردات، در مجموع بازهم ارزان‌تر از تولید در آن کشور تمام می‌شود. اینجاست که چاپخانه‌دار به اعتبار کارت صادراتی خود محصولی را تولید می‌کند، آن را از مرز عبور می‌دهد و در کشور مقصد به دست مصرف‌کننده می‌رساند و این محصول در آمار صادرات موفق استان به حساب می‌آید.

با این حال، این را هم به شما بگویم که شاید بیش از دو برابر محصولاتی که به این صورت تولید و صادر می‌شود، در حالت دوم به دست مصرف‌کننده خارجی می‌رسد اما متأسفانه این بخش در آمار صادرات به حساب نمی‌آید و این درحالی است که عمده همکاران ما نیز به دلیل مصیب تعرفه‌های گمرکی و تبدیل ارز، ترجیح می‌دهند رنج گذر محصولشان از مرز را به جان نخرند و جنس را به ريال به مشتری خارجی بدهند تا خودش جور عبور دادن خرید از مرز را بکشد.

- چه موانع و مشکلاتی بر سر راه تقویت صادرات محصولات چاپی وجود دارد؟

هر جامعه براساس قابلیت‌ها و پتانسیلی که دارد، نه‌فقط در بخش صادرات بلکه در همه زمینه‌های اقتصادی می‌تواند حرف برای گفتن داشته باشد. بر همین اساس است که می‌گوییم در صنعت چاپ فضا برای پیشرفت خیلی فراهم است زیرا قابلیت‌های فنی و صنعتی در بین فعالان این حوزه زیاد است و همکاران ما با سابقه‌ای که دارند، آموزش‌هایی که دیده‌اند و ماشین‌آلاتی که در اختیار دارند، می‌توانند بسته‌بندی مقبولی برای همه اقلام صنعتی و محصولات تولیدی ارائه دهند. البته نمی‌خواهم بگویم همه‌چیز عالی است اما به دلیل وجود همین شرایط است که تأکید ویژه بر ضرورت نوسازی ادوات چاپخانه‌ها داریم تا کیفیت امروز بهتر و بهتر شود.

علاوه بر این، موضوع نوسانات ارزی هم مزید بر علت شده و به دلیل اینکه عمده قراردادها، یک، سه یا شش‌ماهه است، تعهدات مالی هم براساس همین چشم‌اندازها تعریف می‌شود اما وقتی نوسان ارز صورت می‌گیرد، باید همه مفاد قرارداد دوباره موردبازنگری قرار بگیرد و چون طرف‌های خارجی این مسئله را از ما قبول نمی‌کنند، فشار نوسان ارزی هر چه باشد بر تولیدکننده ایرانی تحمیل می‌شود؛ به عبارت دیگر، چاپخانه‌دار ما مجبور می‌شود از سود خود بکاهد و حتی قرارداد را زیان‎ده به سرانجام برساند تا حداقل اعتبار او در بازار جهانی محفوظ بماند.

در وصول وجه صادرات از بانک‌ها هم مشکلات زیادی وجود دارد؛ به این معنا که صادرکننده ناچار است ارزی را که خریدار از کشور مقصد به او پرداخت می‌کند، به سیستم بانکی منتقل کند و با توجه به نرخی که بانک از طرف بانک مرکزی اعمال می‌کند، درآمد صادراتی خود را به ريال دریافت کند. در این شرایط، با توجه به تفاوت نرخ ارز مبادله‌ای و ارز آزاد بازار، تولیدکنندگان مجبور می‌شوند مواد اولیه خود را به نرخ ارز آزاد تهیه کنند اما درآمد خود را با 20 درصد ارزش کمتر دریافت کنند. این دومین مبدأ تحمیل زیان و خسارت به چاپخانه‌دار است.

- به ما بگویید که چاپخانه‌داران چه انتظاری از دولت برای رونق دادن به صادرات محصولات چاپی دارند؟

اولاً اینکه بساط نوسانات ارزی برچیده شود و دوم اینکه آزادی عمل صادرکننده از سوی دولت به رسمیت شناخته شود. من معتقدم وظیفه دولت این است که تمهیدات ویژه برای حفظ ارزش پول ملی و نرخ ارز اتخاذ کند. صندوق‌های بیمه و ضمانت ارزی در این حوزه می‌تواند خیلی کارگشا باشد تا تولیدکننده به پشتوانه ضمانت دولت، از نقش‌آفرینی در بازار صادراتی واهمه نداشته باشد.

افزون بر این، خدمت دیگر دولت به بازار صادرات می‌تواند این باشد که شرایط بازار را ثبات ببخشد و قواعد دست و پاگیر و الزامات غیرضروری را نادیده بگیرد تا صادرکننده آزاد باشد به هر طریقی که می‌خواهد و می‌تواند، گردش مالی خود را انجام دهد. این همان موضوعی است که باعث می‌شود تا به دلیل پایین بودن ارزش پول ملی در این کشور، رشد فزاینده‌ای به صادرات را در همه حوزه‌ها و به‌خصوص صنعت مهم چاپ و بسته‌بندی شاهد باشیم.

- سؤال آخر را با محوریت مفهوم صادرات خدمات فنی مهندسی چاپ می‌پرسم. مقصود از خدمات فنی چیست؟ چه خدماتی به مشتریان خارجی عرضه می‌شود؟

به یاد دارم چند وقت قبل، سندیکای صنعت چاپ افغانستان درخواست کرده بود تا مهندسان مکانیک و برق در رسته چاپ به این کشور بیایند و مشکلات فنی آن‌ها را برطرف کنند. این معنای اصلی همین صادرات خدمات فنی مهندسی است. در تهران و مشهد، متخصصانی حضور دارند که دوره‌های تخصصی ویژه‌ای درباره صنعت چاپ و ماشین‌آلات فنی آن دیده‌اند و هم در بخش مکانیک و هم در بخش برق، می‌توانند توانمندی خود را به چاپخانه‌داران غیرایرانی ارائه دهند. این‌ها مستشاران فنی مهندسی صنعت چاپ محسوب می‌شوند و خدماتش بسیار ذی‌قیمت و ارزشمند است.

شرایط هم برای این تبادلات تسهیل شده اما هنوز این نیاز وجود دارد که همکار متخصص ما به‌عنوان یک شرکت ارائه خدمات فنی اعلام موجودیت کند و پا به این بازارهای بین‌المللی بگذارد. چنین پشتوانه‌های حقوقی تاکنون شکل نگرفته که اتحادیه می‌تواند در این عرصه ایفای نقش کند تا مهندسان ایرانی حداقل در کشورهای همسایه بتوانند قابلیت‌های خود را عرضه کنند، ارزآوری کنند و شناخت طرف‌های غیرایرانی را نسبت به توانمندی‌های ما ارتقا دهند.

انتهای پیام/