آداب و رسوم شب یلدا در استان چهارمحال و بختیاری

به گزارش برنا؛  پارسی زبانان بر اساس گاه شمار جلالی در شب نخستین روزشمار زمستانی بر چله گاه خردورزی می نشستند و پگاه نخستین روز زمستان را پیروزمندی خورشید و ظفر بر تاریکی می نامیدند. 

در نزد ایرانیان شبی با نام یلدا در عصر باستان به شکل کنونی وجود نداشته است و در دوره های تاریخی این واژه سریانی هم‌تراز واژه سوشینات به مفهوم «جشن» که بعدها این کلمه نخستین بار به عنوان جشن «انقلاب زمستانی» در نخستین شب آغاز زمستان به کار برده شده است.

شب چله بزرگ که بعدها شب یلدا قلمداد شد از نمونه جشن های شبانه ایرانیان باستان بود که گونه ای از آن هنوز زنده و پابرجاست و خاستگاه مهر شب چله همان زایش خورشید است.

ادبیات پارسی ایران به بلندترین شب سال، نگاه دیگری دارد و آن را شاعران هرکدام به گونه ای نو تاویل کرده اند اما وجه مشترک بیشتر شاعران در تاویل این شب، آن است که این شب را نوید بخش صبح و طلوع خورشید می دانند.

اما منجمان ابتدا به تعریف تاریخی این شب به عنوان یک پدیده نجومی پرداختند که در منتهی الیه روزگار پاییزی، خورشید در حرکت سالانه خود به پایین ترین نقطه افق جنوب شرقی می رسد که موجب کوتاه شدن طول روز و افزایش زمان تاریکی شب می شود.

در حافظه تاریخی ایران مردم طولانی ترین شب سال را با برپایی محافل گرم همراه با شور و سرور به سحر می رساندند، محفلی که غنی و فقیر، خرد و کلان، پیر و جوان شانه به شانه در کنار یکدیگر بودند. در این باور، نور، روز و روشنایی خورشید نشانه هایی از آفریدگار بوده است و شب و تاریکی و سرما نشانه هایی از اهریمن.

مردم در شب یلدا دور هم جمع می شدند و خوان ویژه ای نظیر سفره عید البته با محتویاتی متفاوت می گستراندند و هرآنچه میوه تازه فصل و میوه های خشک داشتند، در سفره می نهادند.

شاهنامه خوانی، دیدار بزرگان و روایت قصه ها و افسانه های کهن از زبان پدربزرگ و مادربزرگ ها، تفال به حافظ و تشکیل محفل گرم از آئین های مرسوم طولانی ترین شب سال بود که ترویج فرهنگ نیک اندیشی، نوع دوستی و تکریم بزرگان را در خود نهفته داشت.

 به هر روی شب یلدا رسمی برای میزبانی و مهمانی و حضور در کنار هم با آرامش و صمیمت بوده است و به تعبیری آرامش در حضور دیگران را به همراه داشته است.

در چهارمحال و بختیاری نیز در گذشته برای برپایی شب چله، بخشی از محصولات به صورت بو دادن مورد استفاده قرار می گرفت و بخشی از این محصولات تفت داده شده هم به‌عنوان هدیه به تازه عروس و دامادها تقدیم می شد که این بو دادن محصولات کشاورزی از جمله بادام و گندم در برخی از روستاهای استان هنوز هم متداول است.

در گذشته ها، شب چله در چهارمحال و بختیاری با برپایی کرسی های زغال سوز در خانه ها همراه بود و همه اقوام گرد هم جمع می شدند و بزرگترها شاهنامه خوانی می کردند که این مورد در بخشی از روستاها به ندرت یافت می شود.