حفاظت از خاک حلقه فراموش شده توسعه کشاورزی

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری برنا، خاک منبع زنده و تجدید ناپذیربوده و تامین امنیت غذایی و آینده پایدار مردم در گرو حفظ خاک است.

زنده بودن خاک مدیون موجودات درون خود مثل حشرات و کرم‌ها، گیاهان، قارچ‌ها، باکتری‌ها و سایر میکروب‌ها است و بیش از ۲۵ درصد از تنوع زیستی را در خود جای داده و تخمین زده شده که حدود ۹۰ درصد موجودات زنده برخی از چرخه حیات خود را در خاک می‌گذرانند.

هر 1% افزایش در ماده عالی خاک باعث ذخیره ۱۵۰ هزار لیتر آب در هر هکتار خاک مزرعه می‌گردد.

همچنین برای تشکیل ۲ تا ۳ سانتی‌متر خاک حدود هزار سال زمان لازم است.

خاک و آب زیست بنیان‌های طبیعت بوده و اساس تولید غذا فیبر و سوخت می‌باشند.

همچنین فرسایش خاک و فشردگی خاک می‌تواند منجر به کاهش بیش از ۴۰ درصدی ظرفیت خاک برای نگهداشت آب و افزایش خطر رانش زمین سیل و طوفان‌های شن و گرد و غبار شود.

شیوه‌های مدیریت پایدار خاک مانند حداقل دستکاری مکانیکی خاک حفظ بقایای گیاهی تناوب زراعی و کشت پوششی سلامت خاک را بهبود می‌بخشد و فرسایش خاک و آلودگی آن را کاهش داده و همچنین نفوذ پذیری آب و ذخیره آب را ارتقا می‌بخشد.

از اقدامات انجام شده در راستای حفاظت خاک و تغذیه آبخوان‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
عملیات مکانیکی، عملیات بیولوژیکی، عملیات بیومکانیکی و عملیات مدیریتی.

خاک علاوه بر حفظ پوشش گیاهی و تامین امنیت غذایی توانایی ذخیره آب درون خود و جلوگیری از وقوع سیلاب را دارد.

خاک به‌عنوان منبع طبیعی ، سرمایه ملی و بستر حیات، نقش اساسی در استقرار و رشد جوامع بشری دارد و درواقع بخشی از زنجیره غذایی انسان و سایر حیوانات از خاک است. با درک عمیق قدر و منزلت منابع خاک کشور و لزوم حفظ و حراست از این سرمایه خدادادی جهت بهره‌برداری پایدار و حفظ امانت برای نسل‌های آینده، توسعه پایدار هیچ کشوری بدون توجه بـه منـابع خـاک، دست‌یافتنی نخواهد بود.

محمدعلی نیکبخت وزیر جهاد کشاورزی درباره اهمیت خاک اظهار داشت: خاک ثروت ملی و منبع خدادادی باارزشی است که به عنوان مظهری از زندگی و قداست، ریشه در تمدن و فرهنگ کهن ایران دارد.

وی ادامه داد: با توجه به نقش بی‌بدیل این عنصر گران‌بها در تامین امنیت غذایی و همچنین محیط زیست سالم، انتظار دارد ضمن توجه وافر و کافی به مقوله فرهنگ‌سازی و الزام همگانی برای حفظ و صیانت و بهره‌برداری بهینه از این نعمت ارزشمند الهی، راهبردهای زیر در دستور کار وزارت جهاد کشاورزی قرار گیرد.

• ایجاد نهضت مردمی حفاظت از خاک با تاکید بر نقش‌آفرینی موثر کودکان، نوجوانان و جوانان
• تبیین وضعیت منابع خاک کشور و اهتمام بر رصد و پایش دائمی کیفیت و کمیت آن
• پشتیبانی کامل ارکان وزارت جهاد کشاورزی از برنامه‌های پیشنهادی معاونت آب و خاک در اجرای قانون حفاظت خاک با همکاری تولید کنندگان بخش کشاورزی و نیروهای بسیج مستضعفین

با آلاینده‌های غیرمجاز خاک و آب برخورد می‌کنیم

علی سلاجقه رییس سازمان حفاظت محیط زیست گفت: در قانون حفاظت از خاک کشور، آیین‌نامه‌های مربوط به آلاینده‌های خاک و آب اعم از کود و سموم شیمیایی و حد مجاز مصرف آن‌ها مشخص شده و بر این اساس سازمان حفاظت از محیط زیست کشور اقدام و عملیات پایش را انجام می‌دهد.

معاون رییس‌جمهوری اعلام کرد: طبق قانون در جا‌هایی که حدود آلاینده‌های آب و خاک از حد مجاز بالاتر باشد برخورد می‌کنیم.  

خاک مهمتر از آب است، اما نادیده گرفته شده

صفدر نیازی شهرکی معاون امور آب وخاک وزیر جهاد کشاورزی با بیان اینکه خاک مهمتر از آب است و طی سال‌ها مظلوم واقع شده است، گفت: اجرایی شدن این قانون به حفظ خاک که بستر تولیدات کشاورزی و غذا در کشور است کمک خواهد کرد.

وی افزود: متاسفانه تغییر کاربری‌ها هم در سالهای اخیر به از بین بردن خاک کشاورزی انجامیده است که برخی از این تغییر کاربری ها غیر مجاز است اما برخی مجاز و در قالب اجرای طرح های دولتی و غیره انجام می شود.

خاک ارائه دهنده خدمات اکوسیستمی است

زهره حکیم زاده رییس اداره مدیریت زیست محیطی درباره چالش‌های منابع خاک ایران اظهار داشت: خاک‌ها ارائه دهنده خدمات اکوسیستمی مثل تصفیه آب و چرخه مواد غذایی، تنظیم آب و هوا و متعادل سازی شرایط اقلیمی و همچنین جلوگیری از سیل هستند و هرچه خاک‌ها غنی تر باشند امکان نفوذ و جذب آب بیشتر شده و علاوه بر ممانعت از سیل، مسبب ایجاد یک سفره زیرزمینی و آبخوان مناسب می‌شوند.

حکیم زاده فرسایش خاک را چالش دیگر خاک در ایران دانست و گفت: این مورد یکی از تهدیدات مهم خاک در کشور بوده که می‌تواند به صورت آبی و بادی بر روی خاک تاثیر گذارد.

حمیدرضا نوری، مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها معتقد است که بنابر آمار به طور متوسط سالانه ۱۵.۴ تن در هکتار فرسایش خاک در کشور داریم که رقم بالایی است.

حکیم زاده ضمن بیان این که کاهش مواد آلی خاک یکی دیگر از معضلات حوزه خاک در کشور است، اظهار کرد: فقر مواد آلی خاک عامل محدودکننده میزان برداشت محصولات کشاورزی در واحد سطح می‌باشد.

نوری، مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها گفت: وضعیت کنونی کشور در بحث فرسایش به گونه ای است که نرخ فرسایش بالاتر از نرخ طبیعی شکل گیری خاک است به طوریکه در دنیا این میانگین خوب نیست و در کشور ما هم ۵ تا ۶ برابر بالاتر از متوسط جهانی فرسایش خاک در رویشگاه های اکوسیستم و اقلیم های متفاوت داریم.

مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل ها در پایان خاطر نشان کرد: اگر حفاظت، مدیریت و بهره برداری پایدار را یکی از چالش های جهان بدانیم، در کشور ابزاری لازم داریم که در مسیر رسیدن به توسعه پایدار کمک کند.