اعمال شب و روز اول ماه مبارک رمضان

به گزارش برنا؛ از امشب آغاز می‌شود؛ مردمانی که می‌خواهند نشان دهند بنده هستند و اگر خدا نعمت‌های حلالش را برایشان حرام کند، گوش به فرمان اطاعت الهی هر آنچه محبوب دستور فرماید بر دیده می‌نهند و عمل می‌کنند، امشب چشم‌هایشان را به آسمان می‌دوزند چراکه همین نگاه کردن به آسمان و رویت هلال هم در محضر الهی ثواب دارد، ماه را که دیدند روبه قبله دست به آسمان بلند کرده و دعا می‌کنند و شیدایی آغاز می‌شود.

در توصیف عظمت ماه رمضان احادیث متعددی ذکر و تصریح شده است: خداوند متعال از بندگان خود در این ماه در نهایت کرامت و مهربانی پذیرایی می‏کند. پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: ماه رمضان به این نام خوانده شده است، زیرا گناهان را می‌سوزاند. پیامبر گرامی(ص) درباره ماه رمضان می‏‌فرماید: «ای مردم! ماه خدا با برکت و رحمت و مغفرت به شما روی آورد، ماهی که نزد خدا از همه ماه‏‌ها برتر و روزهایش بر همه روزها و شب‏هایش بر همه شب‏ها و ساعاتش بر همه ساعات برتر است، ماهی است که شما در آن به میهمانی خدا دعوت شده و مورد لطف او قرار گرفته‏اید، نفس‏های شما در آن تسبیح و خوابتان در آن عبادت، عملتان در آن مقبول و دعایتان در آن مستجاب است و بهترین ساعاتی است که خداوند به بندگانش نظر رحمت می‏کند.

امشب اولین شب و فردا اولین روز از ماه مبارک رمضان است. برای شب و روز اول ماه مبارک رمضان اعمال مستحبی ذکر شده است که بخشی از توصیه‌شده‌ترین اعمال به شرح زیر است:

هلال ماه را طلب کنید

استهلال یعنی جست‌وجوی هلال ماه و توصیه شده در این شب مسلمانان به سوی آسمان نگاه و ماه را جست‌وجو کنند؛ بعضی استهلال این ماه را واجب دانسته‌اند. پس امشب به سوی آسمان نگاه کنیم. روایت شده: زمانی که رسول خدا صلّی اللّه و علیه و آله هلال ماه رمضان را رؤیت می‌کرد، روی شریفش را به جانب قبله می‌گرداند و می‌گفت: «اللَّهُمَّ أَهِلَّهُ عَلَیْنَا بِالْأَمْنِ وَ الْإِیمَانِ وَ السَّلامَةِ وَ الْإِسْلامِ وَ الْعَافِیَةِ الْمُجَلَّلَةِ وَ دِفَاعِ الْأَسْقَامِ [وَ الرِّزْقِ الْوَاسِعِ]وَ الْعَوْنِ عَلَی الصَّلاةِ وَ الصِّیَامِ وَ الْقِیَامِ وَ تِلاوَةِ الْقُرْآنِ اللَّهُمَّ سَلِّمْنَا لِشَهْرِ رَمَضَانَ وَ تَسَلَّمْهُ مِنَّا وَ سَلِّمْنَا فِیهِ حَتَّی یَنْقَضِیَ عَنَّا شَهْرُ رَمَضَانَ وَ قَدْ عَفَوْتَ عَنَّا وَ غَفَرْتَ لَنَا وَ رَحِمْتَنَا؛ خدایا این ماه را بر ما نو کن به ایمنی و ایمان و سلامت و اسلام و عافیت بزرگ، و دفاع در برابر بیماری‌ها و یاری بر نماز و روزه و شب زنده داری و تلاوت قرآن. خدایا ما را برای ماه رمضان سالم گردان و ماه رمضان را از ما سالم دریافت کن و ما را در آن تا از ما بگذرد به سلامت دار درحالیکه از گناهان ما درگذشته و ما را مورد آمرزش و رحمت خویش قرار داده باشی».

هلال ماه را که دیدیم دعا کنیم

دعاهای شب اول ماه مبارک رمضان بسیار زیاد هستند و مستحب است تا مسلمان هلال ماه را رؤیت کند و در حالی‌که رو به قبله است ادعیه ویژه این شب را قرائت کند. همچنین توصیه شده است که دعای چهل و سوم صحیفه کامله سجادیه را در هنگام رؤیت هلال بخوانیم.

غسل کنیم و امام حسین(ع) را زیارت کنیم

غسل کردن به نیت اول ماه رمضان و زیارت امام حسین ع نیز توصیه و روایت شده است: هر که امام حسین(ع) را زیارت کند، گناهانش ریخته شود و ثواب حجاج و معتمران آن سال را دریابد. دلدادگان امام حسین(ع) که امکان حضور در کربلا را ندارند می‌توانند زیارتنامه‌های معتبر امام حسین(ع) را در این شب مبارک بخوانند. خواندن دعای جوشن کبیر و سوره حج نیز در این شب توصیه شده است.

نماز شب اول ماه رمضان

همچنین اقامه دو رکعت نماز که در هر رکعت سوره «حمد» و سوره «انعام» را بخوانیم و از خدا درخواست کنیم که ما را کفایت کند و از آنچه از دردها می‌ترسد حفظ کند نیز از دیگر اعمال توصیه شده امشب است.

توصیه‌ شده‌ترین دعاها

امشب می‌توانیم خواندن دعای «اللّهمّ ان هذا الشّهر المبارک» را بخوانیم. خواندن دعایی از امام جواد (ع) که در کتاب «اقبال» ذکر شده است نیز توصیده شده است. این دعا به این شرح است: «اللَّهُمَّ یَا مَنْ یَمْلِکُ التَّدْبِیرَ وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ یَا مَنْ یَعْلَمُ خَائِنَةَ الْأَعْیُنِ وَ مَا تُخْفِی الصُّدُورُ وَ تُجِنُّ الضَّمِیرُ وَ هُوَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا مِمَّنْ نَوَی فَعَمِلَ وَ لا تَجْعَلْنَا مِمَّنْ شَقِیَ فَکَسِلَ وَ لا مِمَّنْ هُوَ عَلَی غَیْرِ عَمَلٍ یَتَّکِلُ اللَّهُمَّ صَحِّحْ أَبْدَانَنَا مِنَ الْعِلَلِ وَ أَعِنَّا عَلَی مَا افْتَرَضْتَ عَلَیْنَا مِنَ الْعَمَلِ حَتَّی یَنْقَضِیَ عَنَّا شَهْرُکَ هَذَا وَ قَدْ أَدَّیْنَا مَفْرُوضَکَ فِیهِ عَلَیْنَا اللَّهُمَّ أَعِنَّا عَلَی صِیَامِهِ وَ وَفِّقْنَا لِقِیَامِهِ وَ نَشِّطْنَا فِیهِ لِلصَّلاةِ وَ لا تَحْجُبْنَا مِنَ الْقِرَاءَةِ وَ سَهِّلْ لَنَا فِیهِ إِیتَاءَ الزَّکَاةِ اللَّهُمَّ لا تُسَلِّطْ عَلَیْنَا وَصَباً وَ لا تَعَباً وَ لا سَقَماً وَ لا عَطَباً.

خدایا ای آنکه مالک تدبیر است و او بر هرچیز تواناست، ای آنکه می‌داند خیانت دیده‌ها را و آنچه را سینه‌ها پنهان می‌کنند و نهاد نهان می‌کند و او لطیف و آگاه است. خدایا ما را از کسانی قرار ده که تصمیم گرفتند آنگاه انجام دادند و از کسانی قرار مده که تیره بخت شدند و در نهایت تنبلی کردند و از آنانی قرار مده که بر غیر عمل صالح تکیه کردند. خدایا بدن‌های ما را از بیماری‌ها سلامتی بخش و ما را بر انجام آنچه از عمل بر ما واجب کرده‌ای یاری ده، تا این ماه از ما سپری شود درحالیکه آنچه را در این ماه بر ما واجب نموده‌ای ادا کرده باشیم. خدایا ما را بر روزه‌اش یاری ده و برای شب زنده‌داری‌اش موفق بدار و برای نماز در این ماه ما را شاداب گردان و از قرائت قرآن محروم نکن و پرداخت زکات را در این ماه بر ما آسان کن. خدایا درد مزمن، خستگی، بیماری، هلاکت را بر ما چیره مکن.

اللَّهُمَّ ارْزُقْنَا الْإِفْطَارَ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلالِ اللَّهُمَّ سَهِّلْ لَنَا فِیهِ مَا قَسَمْتَهُ مِنْ رِزْقِکَ وَ یَسِّرْ مَا قَدَّرْتَهُ مِنْ أَمْرِکَ وَ اجْعَلْهُ حَلالاً طَیِّباً نَقِیّاً مِنَ الْآثَامِ خَالِصاً مِنَ الْآصَارِ وَ الْأَجْرَامِ اللَّهُمَّ لا تُطْعِمْنَا إِلا طَیِّباً غَیْرَ خَبِیثٍ وَ لا حَرَامٍ وَ اجْعَلْ رِزْقَکَ لَنَا حَلالاً لا یَشُوبُهُ دَنَسٌ وَ لا أَسْقَامٌ یَا مَنْ عِلْمُهُ بِالسِّرِّ کَعِلْمِهِ بِالْأَعْلانِ یَا مُتَفَضِّلاً عَلَی عِبَادِهِ بِالْإِحْسَانِ یَا مَنْ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ بِکُلِّ شَیْ ءٍٍ عَلِیمٌ خَبِیرٌ أَلْهِمْنَا ذِکْرَکَ وَ جَنِّبْنَا عُسْرَکَ وَ أَنِلْنَا یُسْرَکَ وَ اهْدِنَا لِلرَّشَادِ وَ وَفِّقْنَا لِلسَّدَادِ وَ اعْصِمْنَا مِنَ الْبَلایَا وَ صُنَّا مِنَ الْأَوْزَارِ وَ الْخَطَایَا یَا مَنْ لا یَغْفِرُ عَظِیمَ الذُّنُوبِ غَیْرُهُ وَ لا یَکْشِفُ السُّوءَ إِلا هُوَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

خدایا افطار از روزی حلالت را روزی ما کن. خدایا آنچه که از روزی‌ات در این ماه قسمت ما کردی دست یافتن به آن را برای ما هموار کن و آنچه را از فرمانت برای ما تقدیر کرده‌ای آسان کن و آن را حلال و پاک و پاکیزه از گناهان بوده از گرانباری‌ها و بزهکاری‌ها قرار ده. خدایا به ما مخوران جز غذای پاک که نه پلید باشد و نه حرام و روزی‌ات را برای ما حلال گردان که آلودگی‌ها و درها با آن در نیامیزد، ای که دانایی‌اش به امور پنهان، همانند دانایی‌اش به امور آشکار است، ای فضل بخش بر بندگانش به احسان، ای آنکه بر هرچیز تواناست و به هرچیز دانا و آگاه است، یادت را به ما الهام کن و از سختی بر ما، ما را برکنار دار و به آسانی‌ات ما را برسان، و به راستی راهنمایمان باش و به استواری توفیقمان ده، و از بلا نگاهمان بدار و ما را از بارهای گران گناهان و خطاها حفظ کن، ای آنکه گناهان بزرگ را جز او نیامرزد و احدی بدی را جز او برطرف نکند، ای مهربان‌ترین مهربانان.

وَ أَکْرَمَ الْأَکْرَمِینَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ الطَّیِّبِینَ وَ اجْعَلْ صِیَامَنَا مَقْبُولاٌ وَ بِالْبِرِّ وَ التَّقْوَی مَوْصُولاً وَ کَذَلِکَ فَاجْعَلْ سَعْیَنَا مَشْکُوراً وَ قِیَامَنَا مَبْرُوراً وَ قُرْآنَنَا [وَ قِرَاءَتَنَا]مَرْفُوعاً وَ دُعَاءَنَا مَسْمُوعاً وَ اهْدِنَا لِلْحُسْنَی [الْحُسْنَی]وَ جَنِّبْنَا الْعُسْرَی وَ یَسِّرْنَا لِلْیُسْرَی وَ أَعْلِ لَنَا الدَّرَجَاتِ وَ ضَاعِفْ لَنَا الْحَسَنَاتِ وَ اقْبَلْ مِنَّا الصَّوْمَ وَ الصَّلاةَ وَ اسْمَعْ مِنَّا الدَّعَوَاتِ وَ اغْفِرْ لَنَا الْخَطِیئَاتِ وَ تَجَاوَزْ عَنَّا السَّیِّئَاتِ وَ اجْعَلْنَا مِنَ الْعَامِلِینَ الْفَائِزِینَ وَ لا تَجْعَلْنَا مِنَ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَ لا الضَّالِّینَ حَتَّی یَنْقَضِیَ شَهْرُ رَمَضَانَ عَنَّا وَ قَدْ قَبِلْتَ فِیهِ صِیَامَنَا وَ قِیَامَنَا وَ زَکَّیْتَ فِیهِ أَعْمَالَنَا وَ غَفَرْتَ فِیهِ ذُنُوبَنَا وَ أَجْزَلْتَ فِیهِ مِنْ کُلِّ خَیْرٍ نَصِیبَنَا فَإِنَّکَ الْإِلَهُ الْمُجِیبُ وَ الرَّبُّ الْقَرِیبُ [الرَّقِیبُ]وَ أَنْتَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ مُحِیطٌ.

و کریم‌ترین کریمان، بر محمّد و اهل بیت پاکش درود فرست و روزه ما را پذیرفته بدار و به نیکی و تقوا پیوندش ده و همچنین کوشش ما را مورد قدردانی و شب زنده داری ما را پذیرفته و قرائتمان را بالا رفته، و دعایمان را اجابت شده قرار ده و ما را به عاقبت به خیری هدایت کن و از دشواری برکنارمان بدار و ما را برای آسانی آماده ساز و درجاتمان را بالا بر و حسناتمان را دوچندان کن و روزه و نماز ما را بپذیر و دعاهای مان را شنوا باش، خطاهایمان را بیامرز و از گناهمان درگذر و ما را از عاملان رستگار قرار ده و از غضب شدگان و گمراهان قرار مده، تا ماه رمضان از ما سپری گردد چنانکه روزه‌ها و شب زنده‌داری‌مان را در آن پذیرفته باشی و کردارمان را در آن پاکیزه و گناهانمان را در آن مورد آمرزش قرار داده و سهم ما را در آن از هر خیری فراوان ساخته باشی، به یقین تویی معبود اجابت کننده دعاها و پروردگار نزدیک به بندگان و تویی احاطه کننده بر هرچیز.

اعمال روز اول ماه رمضان

۱ـ غسل کردن.
۲ـ صدقه دادن.
۳ـ خواندن دو رکعت نماز که در رکعت اول حمد و اِنّا فَتَحْنا و در رکعت دوم حَمْد و هر سوره که بخواهیم قرائت شود.
۴ـ بعد از طلوع فجر ماه رمضان نیز خواندن این دعا از امام صادق(ع) توصیه شده است که می‌فرماید: اَللّهُمَّ قَدْ حَضَرَ شَهْرُ رَمَضانَ وَ قَدِ افْتَرَضْتَ عَلَینا صِیامَهُ وَاَنْزَلْتَ فیهِ الْقُرآنَ هُدی لِلنّاسِ وَبَیناتٍ مِنَ الْهُدی وَالْفُرْقانِ اَللّهُمَّ اَعِنّا عَلی صِیامِهِ وَتَقَبَّلْهُ مِنّا وَتَسَلَّمْهُ مِنّا وَسَلِّمْهُ لَنا فی یسْرٍ مِنَک وَعافِیةٍ اِنَّک عَلی کلِّشَیءٍ قَدیرٌ؛ خدایا ماه رمضان آمد و تو واجب کرده‌ای بر ما روزه این ماه را و فرو فرستادی در آن قرآن را که راهنمای مردم است و حجت‌هایی از هدایت و تمیز حق و باطل است خدایا کمک بده ما را بر روزه آن و آن را از ما بپذیر و سالم بدار ما را در این ماه و از این ماه و آن را نیز برای ما سالم گردان در آسانی و تندرستی که به راستی تو بر هر چیز قادری ای بخشاینده مهربان.

۵ ـ کثرت تلاوت قرآن نیز از توصیه‌ شده‌ترین اعمال ماه رمضان است.

۶ـ معطر کردن خود به گلاب نیز توصیه شده است.