موسوی: بخش زیادی از درآمدهای حاصل از موقوفات در حوزه ازدواج هزینه می شود/ وجود ۲۲۰ هزار موقوفه در کشور
مدیر اداره کل اجتماعی و مشارکت‌های مردمی سازمان اوقاف و امور خیریه گفت: همه موقوفات برای ازدواج جوانان را احصاء و به اسم پیوند آسمانی قرار دادیم و طرحی نوشتیم که تمام موقوفات در کل کشور را احصاء کنیم.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری برنا ، حجت الاسلام سید محمد کاظم موسوی مدیر اداره کل اجتماعی و مشارکت‌های مردمی سازمان اوقاف و امور خیریه حرف های گفتنی زیادی از هر آنچه در حوزه فعالیت های فرهنگی و اجتماعی در سراسر کشور در حال انجام است دارد.
او می گوید مراکز فرهنگی اجتماعی و قرآنی افق که تحت پوشش سازمان اوقاف است به معنای واقعی کلمه تحقق عدالت اجتماعی را در کشور برعهده دارد و توانسته با حمایت از کسب و کارهای خانگی چرخ دنده های زندگی و اقتصاد را بچرخاند.
برای آشنایی بیشتر با فعالیت های این اداره از سازمان اوقاف دقایقی را با حجت الاسلام سید محمد کاظم موسوی به گفتگو نشستیم که در ادامه می خوانید:
درباره فعالیت معاونت فرهنگی و اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه برایمان بگویید؟
موسوی: اداره کل اجتماعی معاونت فرهنگی و اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه از دو اداره اجرای نیت و اداره اجتماعی تشکیل شده است. به طوری که شرح وظایف هر کدام از ادارات شناسه برنامه‌هایی است که در طول سال انجام می‌دهند در واقع اداره اجرای نیت رصد و اجرای صحیح و امینانه نیات واقع بین را عهده دار است که از مهمترین کارهای سازمان اوقاف است.
درباره موقوفات و وظیفه اصلی سازمان اوقاف در این زمینه بیشتر توضیح دهید؟
موسوی: همانطور که می‌دانید سازمان اوقاف و امور خیریه به عنوان متولیان موقوفات بدون مدیر و متولی و فاقد تولیه سه وظیفه اصلی دارد، وظیفه اولش حفظ عین موقوفه است که از دخل و تصرف و از تاراج و موقوفه خواری دور باشد در طول تاریخ زیاد داشتیم که کسی فوت می‌کند و متولی نداشته و وراث هم توجهی نداشتند که توسط بعضی از افراد سودجو مورد تاخت و تاز قرار گرفتند و موقوفه خواری رخ می‌دهد.
همچنین بعضی تصرفات توسط حکومت‌ها و دولت‌ها مثل زمان پهلوی که رضاشاه خیلی از موقوفات را به ملک شخصی اش در آورد ودر زمان محمدرضا پهلوی بحث زمین‌های وقفی را تبدیل کردند به زراع و کشاورزان فروختند.
چگونه از موقوفات حفظ و نگهداری می‌کنید؟
موسوی: سازمان اوقاف و امور خیریه اولین وظیفه اش حفظ عین موقوفات است که چند راه دارد اول اینکه شناسایی شوند بعضی موقوفات هنوز برای ما شناخته شده نیستند که از طریق مردم محلی و اسنادی که به دست ما می‌رسد شناسایی می‌شوند به طور مثال سال گذشته در لواسانات تهرانیکی از اهالی که صاحب منزل موقوفه‌ای بود برای من سه تا زمین وقفی آورد که جزء زمین‌های بزرگ منطقه بود که پدربزرگش وقف کرده بود و سندهایش را برای خودش نگه داشته بود و در اوقاف هم ردی از اسناد نبود و متاسفانه زمین‌ها مورد تصرف عدوانی قرار گرفته بود و از من درخواست داشت که کمک کنیم تا زمین‌ها از تصرف دربیاوریم.
پس اولین مرحله شناسایی موقوفات است بعضی از این موقوفات مخروبه شدن که باید بازسازی شوند و حفظ شدند و سنددار شدن آنها از راه‌های حفظ عین موقوفه است. موقوفه‌ای که سند ندارد و فقط با یک تکه کاغذ که وقف نامه قدیمی باشد همین را تبدیل کنیم به سند تک برگ اسناد رسمی که از کارهای مهمی است که سازمان اوقاف در سال‌های اخیرانجام داده است.
در حال حاضر سازمان اوقاف و امور خیریه چه تعداد موقوفه در اختیار دارد؟
موسوی: اکنون ما در سازمان اوقاف و امور خیریه حدود ۲۲۰ هزار موقوفه داریم که خیلی از اینها سند دفترچه‌ای یا سند تک برگ دارند و بعضی هم به طور کلی سند ندارند که در این رابطه همه همت سازمان و معاونت اوقافی ما این است که این موقوفه‌ها را در سراسر کشور تثبیت مالکیت و وقف بودن آنها را انجام دهد. البته وقتی که ملک وقف می‌شود از مالکیت خارج می‌شود، تثبیت وقف بودن اینها مهمترین قدم است و قبل از نیت باید وقف شدن آن انجام شود و اول تثبیت و بعد در فکر نقش ایوان باشیم. زیرا هنوز این بنا‌ها متزلزل است چرا که ما نمی‌توانیم در مورد زمین‌ها و املاکی که در ملکیت و وقفیت آن ابهامی باشد کاری انجام دهیم.
اولین وظیفه سازمان اوقاف حفظ عین موقوفه در قالب حراست، صیانت و جلوگیری از موقوفه خواری است که این اهداف با ایجاد قوانین و تشکیل دادگاه اختصاصی برای وقف و استخدام وکیل و کارهای حقوقی که در حوزه معاونت اوقافی و حقوقی و ثبتی ما قرار می‌گیرد.
برای تسریع در روند تعیین تکلیف شدن موقوفه‌ها آیا اقدامی انجام داده اید و اینکه مردم در به نتیجه رسیدن املاک وقفی نقشی دارند یا خیر؟
موسوی: در رابطه با موقوفه‌ها مردم می‌توانند در این قضیه کمک کنند به این معنی که اعلام کنند که این زمین که مورد تصرف قرار گرفته زمین وقفی است و ما نمی‌دانستیم بعد ممکن است اسنادی پیدا شود و شایعه محلی که از راه‌های سقوط وقف است به نتیجه برسد.
به طور مثال در منطقه‌ای می‌گویند این باغ از وقتی که یادمان می‌آید وقف امام حسین (ع) بوده و وقف کرده اند و الان چند سالی است که مخروبه شده و کسانی آن را تصرف کردند. شهادت اهالی یک منطقه می‌تواند در دادگاه مورد استناد قرار بگیرد به عنوان وقف بودن یک ملک و کسی نمی‌تواند سندی برای آن ارائه کند مگر اینکه سند معارضی پیدا شود.
درباره دیگر وظایف سازمان اوقاف توضیح دهید؟
موسوی: دومین وظیفه سازمان اوقاف در حوزه عمل معاونت اقتصادی ما است زمانی که این موقوفه وقفیت آن ثابت شد و سند گرفتیم باید کاری کنیم که به درآمدزایی برسد.
ممکن است زمین بایر یا باغ و منزل مسکونی باشد و برای این باید مستاجر پیدا شود و درآمدی پیدا شود تا درآمد پیدا نشود اجرای نیت هم معنا ندارد و متاسفانه در سال‌های اخیر دچار خشکسالی شدیم و بسیاری از زمین‌های ما در سراسر کشور و نیمی از املاک موقوفه کشور زمین‌های کشاورزی هستند که در خشکسالی بدون درآمد شدند و وقتی درآمد نباشد وقف تعطیل می‌شود یعنی اجرای نیت متوقف می‌شود.
از راه‌های درآمد زا کردن زمین‌های بایر وقفی بگویید؟
موسوی: راه‌های دیگر برای درآمد زا کردن زمین بدون آب این است که مثلاً کاکتوس در این زمین و محصول بدون آب و یا پنل‌های خورشیدی برای جذب نور خورشید و تبدیل به برق انجام شود یا اینکه زمین‌ها را کاربری اش را عوض می‌کنند و مسکونی می‌کنند که بسیاری ازاین زمین‌ها در طرح ملی مسکن مورد توجه است زمین‌های بایر و بدون آب و علف که در حاشیه شهر‌ها قرار گرفتند و اینها، چون مشکل زمین داشتند این را محلق به بافت شهری کردند و زمین ارزش افزوده بالایی پیدا کرده و مشکل زمین مسکن خیلی‌ها را حل کرده و این زمین‌ها در استان زنجان و مرکزی و عدد قابل توجه‌ای به وقف و موقوفه رسیده است.
وعده دولت که ۴ میلیون مسکن با توجه به زمین‌های وقفی کارش انجام می‌شود، یک نوع بهره وری است. زمینی در قسمت‌های بایر بوده که الان زمین در بافت شهری منطقه ۲۲ شهری شده و به آن آب و گاز و ... تعلق گرفته و مسکونی شده و صد برابر قیمت آن زمین تغییر کرده وتعدادی از ملک‌های مسکونی و تجاری به وقف برگشته و ببینید چقدر درآمد بوجود آمده است.
درآمدهای حاصل از موقوفات را در چه حوزه‌ای هزینه می‌کنید؟
موسوی: بعد از اینکه همه این کار‌ها را شامل تثبیت سند و بهره وری تا پولی که حاصل شود را انجام دادیم چند هزار میلیارد تومان حاصل می‌شود که ما نیات را اجرا می‌کنیم، اما این نیات چیست؟ نیات مذهبی و اجتماعی و خیریه و حوزه‌های علمیه و طلاب و عتبات عالیات و بحث ازدواج و دارو است و همچنین مباحث کمک به نیازمندان و فقرا است و در موارد اجتماعی ساخت پل و راه و خانه برای نیازمندان و ساخت کتابخانه و دارالقران است و در نیات مذهبی نیز ساخت مدارس علوم اسلامی و خرید کتاب‌های مذهبی و عزاداری مذهبی و اطعام و آموزش قرآن را شامل می‌شود.
همچنین در نیات مسجد هم کمک به خادم مسجد و کمک به امام جماعت مسجد و. در حوزه عمرانی و آبادانی مسجد و همین طور در نیات مذهبی اعزام زائر به عتبات عالیات است به طور کلی باید بگویم حدود هشتصد نیت داریم که در هر کدام مبلغی نشسته است.
در حال حاضر چند موقوفه دارای درآمدهستند و درآمد‌ها بیشتر در چه مواردی هزینه می‌شود؟
موسوی: ابتدا باید بگویم از سال ۹۰ سازمان اوقاف اجرای نیات را به صورت ترویج اجتماعی انجام می‌دهد در اداره اوقاف شهرستان مثلا شاهرود یک موقوفه داریم برای اعزام زائر به حرم امام رضا یا برای ازدواج جوانان که رئیس اوقاف شاهرود سالی ده میلیون تومان برای ازدواج جوانان هزینه می‌کرد ما گفتیم همه موقوفات برای ازدواج جوانان را احصاء می‌کنیم و به اسم پیوند آسمانی. روز ازدواج حضرت امیرالمومنین (ع) و حضرت زهرا سلام الله به عنوان روز ازدواج و پیوند آسمانی قرار دادیم و طرحی نوشتیم که تمام موقوفات در کل کشور را احصاء کنیم.
اکنون ۲۰۵ موقوفه دارای درآمد داریم که البته ممکن است موقوفات زیادی باشند که فاقد درآمد هستند و باید همیشه این کلمه درآمد ذکر شود و ۷۵۱ نیت واقف مرتبط با ازدواج که تعداد آن متفاوت است، ممکن است موقوفه‌ای سه نیت داشته باشد کمک به ازدواج و تهیه جهیزیه کمک به طلاب البته موقوفه‌ها معمولا یک نیت ندارد.
بیشترین و کمترین موقوفات در کشور مربوط به کدام استان‌ها است؟
موسوی: بیشترین فراوانی موقوفات در استان آذربایجان شرقی است و کمترین کهکیلویه و ایلام و هرمزگان است، یک مورد مثال بزنم مثلاً ما اگر می‌خواستیم طرح کمک به ازدواج را اجرا کنیم عددی که موقوفاتی که خودمان داشتیم ۲۰۵ موقوفه است که ارزش ریالی اینها سه میلیارد تومان بوده که در طرح شرکت کرده اند، اما منبعی که در اختیار استان‌ها قرار دارد از محل ۲۰۰ موقوفه و ۷۵۱ نیت موقوفه ممکن است یک میلیارد باشد.
ما طرح دیگری داریم به عنوان مهر تحصیلی که منابعی است که برای کمک به دانش آموزان بی بضاعت انجام می‌شود. کل موقوفات ما ۱۱۸۵ موقوفه در مورد دانش آموزان بی بضاعت است که عدد ریالی در سال ۹۷ حدود ۲۱ میلیارد است که ما این عدد را در شرکت زگال به عنوان لوازم و تحریر هزینه می‌کنیم و خود شرکت هم ۲۰ درصد ارقام رایگان می‌دهد در واقع ۴۰ هزار تا بسته برای مدارس ابتدایی تهیه می‌شود البته بسته‌ای که ۳۰۰ هزار تومان تولید می‌شود در بازار ۵۰۰ تومان است.
لطفا درباره طرح شمیم خدمت اداره اجتماعی برایمان بگویید؟
موسوی: طرح شمیم خدمت به اعزام زائران می‌پردازد در واقع موقوفه‌هایی هستند که زائر اعزام می‌کنند به حرم امام رضا (ع) مثلا در شهر بوشهرو استان بوشهر و در استان کرمان و شهر تهران بیشترین منابع در بحث زائران رضوی و زائران اولی هستند درحال حاضر ۱۱۱ موقوفه دارای درآمد برای اعزام زائربه امام رضا علیه السلام داریم.
موقوفه‌های شاخص در شهرستان جم، غرب تهران، خوزستان، همدان، کرمان و گستره سبز ۴ دوره برگزار کرده اند به طوری که ۱۵۰۰ زائر با هزینه ۴ میلیارد و ۴۳۰ میلیون تومان تا کنون با حمایت خیرین و موقوفات به مشهد اعزام شده اند.
آیا برای حج تمتع و کربلا نیز اعزام دارید؟
موسوی: برگزاری اعزام به مشهد در دو یا سه دوره بستگی به منابع مالی دارد، اما برای حج تمتع به واسطه هزینه سنگین آن نمی‌توانیم زائر داشته باشیم، اما زائر کربلا امکانش وجود دارد، البته باید به این نکته اشاره کنم که ما تابعی از اجرای نیات و موقوفات هستیم اگر موقوفه‌ای باشد که کمک کند به حج تمتع می‌شود انجامش داد. منابع تفهیم حج به فرد امین. مثلا به نیابت استیجاری کسی سند گذاشته که به جایش یک نفر حج انجام دهد.
از طرفی ما باید در موقوفه برویم و منابع حج ببینیم پولی در آن موجود هست یا نه؟ گاهی ممکن است وقف بر افراد خاص شده باشد برای سادات یا طلاب و یا اولاد خودش. یا مثلا ممکن است بر مکانی یا زمانی مثلا عزاداری اباعبدالله در ۵ روزدوم دهه اول محرم داده شده باشد.
هر سال چه تعداد افراد را به مشهد و کربلا اعزام می‌کنید؟
موسوی: در اعزام زائر به مشهد و کربلا و همچنین عمل ما تابع از درآمد موقوفات است و سالی ۳۰۰ یا ۴۰۰ نفر اعزام می‌شوند، بعضی سال‌ها افراد خاص مثلا یک بار پاکبان اعزام شدند و یک سال پرستاران به حرم حسینی اعزام داشتیم. امسال هم هنوز مشخص نیست کدام گروه را بفرستیم.
ما موظف هستیم همین منابع را به نحو احسن اجرا کنیم. همه هدف و همت ما این است که بیشترین بهره‌مند را با این داشته باشیم اگر یک میلیارد پول داریم سعی کنیم ۵۰۰ نفر آدم را اعزام کنیم و از یک سری هزینه‌ها کم کنیم تا ۶۰۰ نفر بروند. درطرح مهر تحصیلی مثلا وقتی که من رفتم قراردادهایش بسته شده بود و من صحبت کردم که اگر می‌شود یک با جایی که کمترین قیمت را به ما می‌دهد و با کیفیت بالا باشد شاید به جای ۲۴ هزار تا ۳۰ هزار تا بسته تهیه کنیم با همین مبلغ که داریم.
از طرفی باید بگویم در بحث اجتماعی که حجت الاسلام خاموشی به عنوان رئیس سازمان اوقاف این موضوع به عنوان یک بحث جدی در سیاست‌های سازمان توجه ویژه شده است و ما قبلا مرکزی در امامزاده‌ها داشتیم به عنوان مرکز فرهنگی و قرآنی که خیلی گسترش پیدا کرد که با دستور رییس سازمان بعد اجتماعی این مراکز باید افزایش یابد که نام آنها به مراکز اجتماعی – فرهنگی و قرآنی افق و مراکز افق در سراسر کشور راه اندازی شدند و دو تا طرح ویژه مهم داریم یکی طرح ویژه شمیم خدمت که در راستای صحبت حضرت آقا است و بحث تولید و مشارکت مردم که از سه سال قبل شروع کردیم.
طرح شمیم خدمت فقط اعزام زائر به مشهد و کربلا دارد یا فعالیت‌های دیگری هم انجام می‌دهد؟
موسوی: طرح شمیم خدمت سه رکن دارد اول آموزش و توانمند سازی اینکه یک خانم که همسرش از کار افتاده است این خانم در کلاس‌های خیاطی و شیرینی پزی شرکت و یک توانمندی را یاد بگیرد. مهارت آموزش ببیند مرحله دوم این خانم یک امکاناتی بدهیم یا اهدایی باشد و یا وقف و خیریه باشد که این خانم سرمایه اولیه داشته باشد که ابزار کارش را تهیه کند.
مثلا دارقالی و یا خرید کاموا و یا وسایل آشپزی و .. آن سرمایه کارش است و می‌تواند ابزار کار باشد و یا جنسی باشد که ارزش افزوده ایجاد می‌کند اول آموزیش می‌بیند و بعد سرمایه کار را ایجاد می‌کنیم و مرحله سوم فضایی در عتبات متبرکه ایجاد کنیم که بتواند آنها را بفروش برساند.
لطفا بیشتر توضیح دهید؟
موسوی: ببینید وقتی که تولید در منازل رفت هر کسی خودش را مولد می‌داند و اعضای خانواده می‌توانند تولید انجام دهند مثلا شانه درست کنند؛ و زمان تابستان سرگرم بشویم و تولیدی صورت بگیرد اینها شمیم خدمت می‌شود و سازمان اوقاف با مراکز افق انجام داده است و الان ۱۲۰۰ مرکز افق در کشور داریم، اما همه مثل هم نیستند.
یک مرکز افق که تولیدات آن کل کشور را پوشش می‌دهد بسته آموزشی کیف و کوله را از آن می‌گیریم که یکی از مراکز افق ما است که خانم‌های بی سرپرست کیف تولید می‌کنند. در واقع شمیم افق ما برای فعال سازی تولیدات خانگی است و بیشتر خانم‌ها هستند که بد سرپرست یا بی سرپرست هستند و نکته دیگر قرار دوازدهم ما است به این صورت که ما یک روز از ماه را می‌آئیم به نام امام زمان یک کار ویژه انجام می‌دهیم.
هر روز از یک ماه به یک موضوع اختصاص می‌گیرد. مثلا شب عید روز ۱۲ اسفند لباس نیازمندان است. مثلا در ایام سرد سال زمستان آن ماه قرار روز دوازدهم تجهیز خانه‌های گرم با وسایل برای نیازمندان است. مثلا ۱۲ تیر اقلام حجاب و عفاف هست و ۱۲ مردادماه لوازم اربعین مثل کوله و اعزام زائر به اربعین هست هر ماهی به مناسبتی است. یک ماه برای درمان و یک ماه آزادی زندان است و خیلی‌ها با این کار که نیت امام زمان عج است می‌خواهند خود را به امام زمان مرتبط کنند.
درپایان اگر نکته‌ای باقی مانده است بگویید.
موسوی: آنچه که مستلزم است مهمترین وظیفه ما در تبلیغ و ترویج فرهنگ وقف مسئله اجرای نیت است که بهترین تبلغ وقف نیتی که به آن درست عمل شود و اگر مردم این را متوجه شوند تشویق می‌شوند برای وقف‌های جدید؛ و اگر احساس کنند به موقوفات درست توجه نمی‌شود طرف دیگر انگیزه‌ای برای وقف نخواهد داشت.
اگر بتوانیم موقوفات را احیا و بهره وری کنیم و در بحث اجرای نیت به بهره‌مند حقیقی برسانیم و به مریضی که نمی‌تواند دارو بخرد و بعضی‌ها سوء استفاده می‌کنند و در همه جای جامعه داریم و سعی کنیم این سوء استفاده‌ها را کم کنیم به نیازمند واقعی آن برسانیم.
الان دستگاه‌های حمایتی راه حل‌های خوبی برای این کار پیدا کردند ما هم مثلا در مهر تحصیلی اگر نتوانیم نیازمند واقعی را پیدا کنیم به کمیته امداد می‌گویم و از آن دستگاه کمک می‌گیریم.
انتهای پیام/
نظر شما
اخبار برگزیده
پرونده ویژه
تبلیغات متنی