ناکامی روش‌های غیر شفاف فروش خودرو در پاسخ به تقاضای بازار

به گزارش برنا، بحث چالش‌های فروش خودرو، به‌ویژه از طریق سامانه‌های مختلفی که توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) و خودروسازان در دوره گذشته معرفی شده‌اند، یکی از موضوعات مهم در حوزه اقتصادی کشور است. شب گذشته برنامه میز اقتصاد رسانه ملی با حضور مهرداد خسروی، مدیر کل دفتر صنایع خودرویی وزارت صمت، رسول سلیمانی، کارشناس صنعت خودرو، و کیوان پناهی، مدیر عملیات فروش شرکت ایران خودرو، به بررسی این موضوع پرداخت. در این گفتگو به تفصیل به روش‌های مختلف فروش خودرو در سال‌های اخیر، مشکلات و چالش‌های موجود در این زمینه و راهکار‌های پیشنهادی پرداخته شد.

در ابتدای بحث، مروری بر روش‌های مختلف فروش خودرو در سال‌های گذشته صورت گرفت. در ابتدا فروش خودرو‌ها از طریق نمایندگی‌ها انجام می‌شد که بعد‌ها به دلیل مشکلات متعدد، این روش تغییر یافت و ثبت‌نام‌ها از طریق سایت‌های خودروسازان انجام شد. این روش نیز مشکلات خاص خود را داشت، از جمله نارضایتی مردم به دلیل عدم توانایی ثبت‌نام به موقع. در اواخر دهه نود، قرعه‌کشی از طریق کارت ملی توسط وزارت صمت به‌عنوان روش جدیدی معرفی شد، اما این روش نیز به دلیل عدم کارایی مناسب و ایجاد نارضایتی عمومی مورد انتقاد قرار گرفت. سپس در سال ۱۴۰۱، سامانه فروش یکپارچه خودرو توسط وزارت صمت راه‌اندازی شد و اعلام شد که فروش خودرو‌ها فقط از طریق این سامانه انجام خواهد شد. با این حال، این روش نیز نتوانست چالش‌های موجود را برطرف کند و نهایتاً خودروسازان مجدداً مسئولیت فروش محصولاتشان را به عهده گرفتند.

در ادامه، کیوان پناهی، مدیر عملیات فروش شرکت ایران خودرو، به تشریح وضعیت فعلی فروش خودرو پرداخت. او بیان کرد که در آخرین دوره ثبت‌نام و قرعه‌کشی، حدود سه میلیون و ۵۰ هزار نفر برای خرید خودرو ثبت‌نام کردند. این تعداد شامل یک میلیون و ۶۶۰ هزار نفر در طرح عادی، یک میلیون و ۶۹ هزار نفر در طرح جوانی جمعیت، ۲۵۲ هزار نفر در طرح فرسوده و ۶۹ هزار و ۸۰۰ نفر در طرح خرید خودرو‌های برقی بود. اما در نهایت، فقط ۱۱۵ هزار دستگاه خودرو برای این تعداد متقاضی در نظر گرفته شد که نشان‌دهنده کمبود شدید عرضه نسبت به تقاضاست.

پناهی همچنین توضیح داد که ۵۰ درصد از ظرفیت فروش به طرح جوانی جمعیت اختصاص یافته و از این تعداد، ۵۷ هزار و ۵۰۰ دستگاه خودرو به مادران اختصاص خواهد یافت. همچنین، ۲۳ هزار دستگاه خودرو برای طرح فرسوده و ۳۴ هزار و ۵۰۰ دستگاه خودرو برای مشتریان عادی در نظر گرفته شده است. این آمار‌ها نشان‌دهنده یک عدم تناسب بزرگ میان تعداد متقاضیان و تعداد خودرو‌های عرضه شده است که منجر به نارضایتی و ناکامی بسیاری از متقاضیان می‌شود.

وی همچنین در پاسخ به سؤالی در مورد زمان اعلام نتایج قرعه‌کشی، اظهار داشت که فرآیند اعلام نتایج چند روز به طول خواهد انجامید، زیرا باید استعلامات لازم از نهاد‌های ذی‌ربط گرفته شود تا شرایط مشتریان احراز شود. پناهی اعلام کرد که نتایج نهایی قرعه‌کشی در اوایل هفته آینده اعلام خواهد شد و افرادی که در اولویت‌های اول قرار دارند، می‌توانند برای انعقاد قرارداد و خرید خودرو اقدام کنند.

در ادامه بحث، مهرداد خسروی، مدیر کل دفتر صنایع خودرویی وزارت صمت، به دلایل واگذاری مجدد فروش خودرو به خودروسازان اشاره کرد. او توضیح داد که با توجه به ابلاغ دستورالعمل شورای رقابت در سال ۱۴۰۱ و همچنین قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر، تصمیم گرفته شد که فروش خودرو از سامانه یکپارچه به سامانه‌های خود خودروسازان منتقل شود. او تصریح کرد که هدف از این تصمیم، کاهش صف خرید و افزایش کارایی در فرآیند فروش خودرو بوده است.

خسروی همچنین به مشکلات و چالش‌های موجود در بازار خودرو اشاره کرد و گفت که به دلیل حجم بالای نقدینگی در کشور و تمایل مردم به سرمایه‌گذاری در خودرو به‌عنوان یک کالای سرمایه‌ای، تقاضا برای خرید خودرو به شدت افزایش یافته است. این موضوع باعث شده که حتی با وجود افزایش تولید خودرو، صف‌های خرید کاهش نیابد. او همچنین به برنامه وزارت صمت برای تولید ۱.۷ میلیون دستگاه خودرو در سال جاری اشاره کرد و گفت که تاکنون ۸۵ درصد از این برنامه تحقق یافته است.

رسول سلیمانی، کارشناس صنعت خودرو، نیز در این برنامه به بررسی نقاط ضعف روش‌های مختلف فروش خودرو پرداخت. او بیان کرد که سامانه یکپارچه خودرو به دلیل عدم توانایی در تأمین تقاضای بالا، نتوانست موفق عمل کند. او توضیح داد که در حال حاضر شانس متقاضیان برای خرید خودرو از طریق این سامانه بسیار کم است و این موضوع باعث نارضایتی و احساس ناکامی در میان مردم شده است. سلیمانی همچنین تأکید کرد که ریشه این مشکلات در وجود رانت در فرآیند فروش خودرو است و تنها راه‌حل برای برطرف کردن این چالش‌ها، حذف رانت و ایجاد شفافیت در فرآیند فروش است.

وی همچنین به مزایای فروش خودرو از طریق بورس کالا اشاره کرد و گفت که این روش می‌تواند شفافیت بیشتری را در فرآیند فروش خودرو ایجاد کند و باعث کاهش نقش واسطه‌ها و دلالان شود. سلیمانی معتقد است که فروش خودرو در بورس کالا می‌تواند به تعادل قیمت‌ها و کاهش اختلاف قیمت میان کارخانه و بازار کمک کند و در نتیجه، مصرف‌کنندگان واقعی بتوانند خودرو را با قیمت منصفانه‌تری تهیه کنند.

کیوان پناهی نیز در این بحث به تجربیات گذشته در زمینه فروش خودرو در بورس کالا اشاره کرد و گفت که در دوره‌هایی که خودرو‌ها از طریق بورس عرضه شدند، مصرف‌کنندگان واقعی شانس بیشتری برای خرید خودرو داشتند و واسطه‌ها نتوانستند به راحتی از این بازار بهره‌برداری کنند. او همچنین تأکید کرد که حذف قیمت‌گذاری دستوری می‌تواند به بهبود شرایط بازار کمک کند و تولیدکنندگان را از زیان‌های ناشی از فروش خودرو زیر قیمت بازار نجات دهد.

مهرداد خسروی نیز در پاسخ به سوالی در مورد عرضه خودرو در بورس کالا، گفت که این روش می‌تواند به عنوان یک راهکار مؤثر در نظر گرفته شود، اما نیازمند بررسی‌های کارشناسی بیشتری است. او تأکید کرد که باید سیاست‌های مناسبی در بورس کالا اعمال شود تا قیمت‌ها به درستی کشف شوند و از افزایش قیمت‌ها در بازار جلوگیری شود. خسروی همچنین به اهمیت تنظیم زمان و تعداد عرضه خودرو در بورس کالا اشاره کرد و گفت که عدم تعیین زمان دقیق عرضه می‌تواند باعث بروز مشکلاتی در بازار شود.

در پایان این بحث، مانی حدادی، یکی از کارشناسان حاضر در برنامه، به نقد روش‌های فعلی فروش خودرو پرداخت. او اظهار داشت که روش‌های فعلی، اعم از سامانه یکپارچه، بورس کالا یا فروش مستقیم توسط خودروسازان، همگی دارای نقاط ضعف مشابهی هستند و نتوانسته‌اند به طور کامل نیاز‌های بازار را برآورده کنند. حدادی همچنین به مشکلات ناشی از پول‌های بلوکه شده و نقش بانک‌ها در این فرآیند اشاره کرد و گفت که این مسائل باعث افزایش هزینه‌های مصرف‌کنندگان و کاهش شفافیت در بازار خودرو شده است.

حدادی به انتقاد از سیستم‌های فعلی فروش خودرو پرداخت و بیان کرد که روش‌های فعلی بیشتر به عنوان یک ابزار درآمدزایی برای خودروسازان و بانک‌ها عمل می‌کنند تا اینکه به فکر رفع نیاز‌های مصرف‌کنندگان باشند. او همچنین به ناکارآمدی فروش ۱۲۰ هزار دستگاه خودرو برای تامین نیاز‌های بازار اشاره کرد و گفت که حتی در صورتی که این تعداد خودرو به متقاضیان واقعی تعلق گیرد، باز هم تاثیر قابل توجهی در کاهش مشکلات بازار نخواهد داشت. حدادی همچنین به نگرانی‌هایی در مورد آینده بازار خودرو و احتمال بروز بحران‌های جدید در این حوزه اشاره کرد.

در مجموع، این برنامه تلویزیونی به بررسی عمیق مشکلات و چالش‌های موجود در بازار خودرو و روش‌های مختلف فروش آن پرداخت. نقطه اشتراک نظرات کارشناسان حاضر در این برنامه، تاکید بر ضرورت ایجاد شفافیت در فرآیند فروش خودرو، حذف رانت و ارائه راهکار‌های موثر برای تعادل میان عرضه و تقاضا بود. به نظر می‌رسد که برای رفع مشکلات بازار خودرو، نیاز به تغییرات اساسی در سیاست‌ها و روش‌های فعلی وجود دارد تا بتوان به نحو موثری از تقاضای بالای بازار پاسخ داد.