مروری بر کارنامه مهمترین افتخارات جهانی سینمای ایران

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و هنر برنا؛ ۲۱ شهریورماه روز ملی سینماست. نامگذاری این روز در تقویم ایران پیشینه‌ای پر فراز و نشیب دارد. این نامگذاری از رویداد‌هایی است که پیشینه آن شنیدنی است.

اگر به جشنواره‌های سینمایی بزرگ دنیا نگاهی بیندازیم سینمای ایران در همه این رویداد‌های هنری توانسته حداقل یک بار جایزه اصلی را از آن خود کند و نکته جالب توجه این است که همه این جوایز به دهه ۶۰ هجری شمسی به بعد بازمی‌گردد. مطمئناً جوایز بین‌المللی فیلمسازان یک کشور می‌تواند به سینمای آن کشور اعتبار ببخشد.

نام‌هایی، چون عباس کیارستمی، سهراب شهید ثالث، اصغر فرهادی، سعید روستایی، مجید مجیدی و بسیاری دیگر از بهترین کارگردان‌های ایرانی هستند که به دلیل سبک‌های سینمایی منحصربه فرد و فیلم‌های قابل تاملشان، در دنیا شناخته می‌شوند. فیلم‌های این هنرمندان هم از نظر تجاری موفق و هم مورد‌تحسین منتقدان قرار گرفته‌اند و جوایزی را در جشنواره‌های بین‌المللی فیلم به دست آورده‌اند.

در ادامه به بهانه روز ملی سینما به درخشش فیلم‌های ایرانی در جشنواره‌های مهم جهان اشاره‌ای داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

اولین فیلم ایرانی که در کن به نمایش درآمد، فیلم کوروش کبیر مصطفی فرزانه در سال ۱۳۴۰ بود. البته با نگاهی به گذشته، شاید فیلم خانه سیاه است، اثر فروغ فرخزاد محصول ۱۳۴۱ از اهمیت بیشتری برخوردار باشد. این فیلم مستندی بیست‌و‌یک دقیقه‌ای است، که کوتاهیش از ارزش آن کم نمی‌کند. خانه سیاه است، برنده جایزه بزرگ هیئت داوران در جشنواره فیلم کوتاه اوبرهاوزن شد که فیلمسازان و منتقدانی مانند؛ جاناتان رزنبام از آن به عنوان فیلمی مهم یاد کرده‌اند. برخی ریشه‌های شکل‌گیری موج نوی ایرانی را در همین زمان می‌دانند.

در حدود ۱۳۴۷ تا سال ۱۳۵۷ تعدادی از فیلم‌های مهم ایرانی برای جشنواره‌های اروپا انتخاب شدند؛ از جمله گاو ساخته داریوش مهرجویی، که در سال ۱۳۵۰ بدون زیرنویس در ونیز به نمایش درآمد. پس از آن جوایز جشنواره فیلم برلین به دو فیلم طبیعت بی‌جان و غربت سهراب شهیدثالث و فیلم سینمایی «باغ سنگی» اثر پرویز کیمیاوی رسید. درحالی‌که کن بیشتر بر بهمن فرمان‌آرا و بهرام بیضایی تمرکز و ارتباطی بین دو جشنواره اروپایی و ایران ایجاد کرد اما درست زمانی که به نظر می‌رسید سینمای ایران در حال شکوفایی بود، کاهش چشمگیری در تولید فیلم رخ داد.

اولین فیلمی که پس از این زمان در سطح بین‌المللی به نمایش درآمد، دونده ۱۳۶۳ ساخته امیر نادری بود، که در جشنواره فیلم نانت به نمایش درآمد و برنده جایزه شد. دونده سال بعد در جشنواره‌های فیلم لندن و سیدنی و در سال ۱۳۶۵ در سه جشنواره دیگر به نمایش درآمد. اکران فیلم جاده‌های سرد به کارگردانی مسعود جعفری‌جوزانی در سی‌و‌هفتمین جشنواره برلین در همان سال موردتوجه بین‌المللی قرار گرفت.

اما شاید سالی که موفقیت واقعی بین‌المللی سینمای ایران رقم خورد، سال ۱۳۶۸ بود. نمایش فیلم خانه دوست کجاست به کارگردانی عباس کیارستمی، در چهل‌و‌دومین جشنواره بین‌المللی فیلم لوکارنو که در همان سال برگزار شد، به چشم آمد. اولین فیلم از سه‌گانه کیارستمی که در سال ۱۳۶۴ ساخته شد و برای اولین بار در جشنواره نانت به نمایش درآمد و یک پلنگ برنزی و چهار جایزه دیگر را در لوکارنو دریافت کرد.

در همین سال‌ها عباس کیارستمی، زیر درختان زیتون، سومین فیلم از سه‌گانه‌اش را ساخت که، نامزد دریافت نخل طلای کن در سال ۱۳۷۳ شد و آغازی بود که به عنوان دوران طلایی سینمای ایران شناخته می‌شد. تا سال ۱۳۷۶ زمانی‌که طعم گیلاس نخل طلای کن را برد، فرانسه از کیارستمی با جایزه روبرتو روسلینی در کن ۱۳۷۱ تقدیر کرده‌بود، و او را به مقام رسمی لژیون افتخاری تبدیل کرد. با این حال، جشنوراه لوکارنو هم به تایید و تحسین کیارستمی ادامه داد. مارکو مولر در سال ۱۳۷۴ اولین بازنگری از فیلم‌های کیارستمی را در لوکارنو به همراه نمایشگاهی از عکس‌های او از مناظر و دو نقاشی از این هنرمند ارائه کرد.

اما سهم لوکارنو در سینمای ایران بیشتر از این بود. مارکو مولر اولین کسی بود، که اولین فیلم تهمینه میلانی، افسانه آه، را در سال ۱۳۷۰ نمایش داد. همچنین دو فیلم کلاسیک سینمای نوین ایران با پلنگ‌های طلایی این جشنواره مورد‌توجه جهانیان قرار گرفتند. خمره ساخته ابراهیم فروزش در سال ۱۳۷۳ و آینه. مولر در سال ۱۳۷۶ ابوالفضل جلیلی را به لوکارنو دعوت و در آنجا پلنگ نقره‌ای لوکارنو را برای رقص خاک به این کارگردان اهدا کرد.
افتخارات بین‌المللی از سال ۱۳۷۳ با درخشیدن فیلم بادکنک سفید و کسب جایزه دوربین زرین کن و پس از آن در سال ۱۳۷۶ پلنگ طلایی فیلم آینه بیشتر شد. مجید مجیدی در سال ۱۳۷۰ با اولین کارگردانی خود با نام بدوک در رویداد مستقل دو هفته کارگردانان در کن حضور داشت و پس از آن فیلم بچه‌های آسمان اولین و برای مدت طولانی تنها فیلم ایرانی بود، که نامزد بهترین فیلم خارجی در اسکار شد. در اواخر دهه ۱۳۶۸، هیچ جشنواره بزرگی وجود نداشت، که حداقل یک فیلم از ایران در آن شرکت نداشته‌باشد.

نقطه عطف دیگری که برای استقبال از سینمای ایران بسیار مهم بود، در سال ۱۳۷۸ رخ داد؛ اولین استفاده برجسته از اصطلاح سینمای نوین ایران برای توصیف یک سری نمایش فیلم. نیمه پنهان تهمینه میلانی، زیر پوست شهر رخشان بنی‌اعتماد و باران مجید مجیدی، ای‌بی‌سی آفریقا از عباس کیارستمی و زیر نور ماه رضا میرکریمی در همین دوران اکران شدند. همچنین فیلم رای مخفی، اولین فیلمی بود که بابک پیامی در ونیز به‌لطف آن برنده جایزه بهترین فیلمنامه شد. فیلم دلبران، از ابوالفضل جلیلی هم در همین زمان موردتوجه قرار گرفت.

در سال ۱۳۸۴ فیلم زمستان است رفیع پیتز و آفساید در جهان مطرح شدند. در همین زمان ایران در رقابت جوایز روتردام که بر ترویج استعداد‌های جوان در فیلمسازی از سرتاسر جهان تمرکز دارد، با فیلم آرام باش و تا هفت بشمار اثر رامتین لوافی‌پور در سال ۱۳۸۸ به موفقیت دست یافت. در سال ۱۳۹۲، فیلم لرزاننده چربی ساخته محمد شیروانی این جایزه را با دو فیلم دیگر زیرنظر هیئت داوران به دست آورد.

در سال ۱۳۸۸ جشنواره برلین از فیلم درباره الی اصغر فرهادی حمایت و آن را برنده خرس نقره‌ای بهترین کارگردانی اعلام کرد. بعد از اینکه فیلم بعدی فرهادی، جدایی سال بعد برنده خرس طلایی شد و توانست کمپین اسکار لازم برای شانس بردن جایزه را راه‌اندازی کند و در سال ۱۳۹۱ جدایی نادر از سیمین اولین فیلم ایرانی بود، که برنده جایزه اسکار بهترین فیلم خارجی شد. روتردام به تعهد خود به سینمای ایران ادامه داد و در سال ۱۳۹۲ با تمرکز ویژه سی‌وشش فیلم کوتاه و بلند از ایران را به نمایش درآورد. پس از آن فیلم سینمایی پذیرایی ساده مانی حقیقی هم در جشنواره برلین اکران شد.

جشنوراه فیلم بوسان که در ۱۳۷۵ تاسیس و به‌سرعت به اولین جشنواره آسیایی تبدیل شد، از زمان آغاز به کار سینمای ایران در بخش‌های مختلف این برنامه حضور و اعتبار قابل‌توجهی داشته‌است. جایزه فیپرشی دو بار در فاصله سال‌های ۱۳۷۸ تا ۱۳۹۱ توسط فیلم ایرانی یعنی نفس عمیق پرویز شهبازی و سوگ به کارگردانی مرتضی فرشباف و فیلم دانه‌های ریز برف به کارگردانی علیرضا آرمین و مرتضی فرشباف برای فیلم سوگ دریافت شده‌است. همچنین شاعر زباله‌ها محمد احمدی موردتحسین منتقدان این جشنواره قرار گرفت.

پس از آن در سال ۱۳۹۵ اصغر فرهادی دومین جایزه اسکار خود را برای فیلم فروشنده پس از دریافت جایزه بهترین فیلمنامه و بهترین بازیگر مرد در جشنواره کن دریافت کرد. از همان سال‌ها تا به امروز رضا درمیشیان، شهرام مکری و سعید روستایی، هومن سیدی، وحید جلیلوند و... نسل جدیدتر فیلمسازان ایرانی هستند، که در سطح بین‌المللی به شهرت رسیده‌اند و موجب درخشش سینمای ایران شده‌اند.

انتهای پیام/