روش­ های درمان ریشه و کانال دندان

برای دریافت اطلاعات تخصصی می‌توانید با متخصصان و دندانپزشکان شرکت بیمه دندانپزشکی دندونت تماس حاصل فرمایید. 

به طور کلی تعداد ریشه ­ها با توجه به نوع دندان به قرار زیر است: 

دندان­های جلویی و نیش:
معمولاً تک ریشه هستند.
اکثرا دارای یک کانال ریشه هستند، اگرچه ممکن است تغییر کنند.

دندان­های پرمولر (بیکوسپید):
معمولا یک یا دو ریشه دارند.
پرمولرهای تک ریشه معمولا یک کانال ریشه دارند اما پرمولرهای چند ریشه، ممکن است دو یا چند کانال ریشه داشته باشند.

دندان آسیاب (دندان های پشتی):
 ریشه های متعددی دارند.
مولرهای فوقانی معمولا دارای سه ریشه (ریشه های مزیوباکال، دیستوبوکال و پالاتال) هستند و  سه یا چهار کانال ریشه دارند.
مولرهای پایینی معمولاً دو ریشه دارند (ریشه های مزیال و دیستال) و دو یا سه کانال ریشه دارند.

دندان آسیاب سوم (دندان عقل):
از نظر تعداد ریشه­ها و کانال­های ریشه گاهی متفاوت هستند.
برخی از آنها احتمال دارد که یک، دو یا حتی سه ریشه با کانال­های ریشه مربوطه داشته باشند.

البته که این ها الگوهای کلی بوده و ممکن است تغییراتی در آناتومی هر دندان وجود داشته باشد. 

ریشه و کانال دندان، بخشی از دندان است که تا استخوان فک امتداد دارد و باعث می ­شود که دندان در جای خود در حفره دندان ثابت باشد. معمولاً بافت لثه آن را می­ پوشاند و به همین دلیل قابل مشاهده نیست. تعداد ریشه­ های یک دندان بسته به نوع دندان متفاوت است.

کانال­ های ریشه، به فضاهای توخالی طبیعی درون ریشه دندان گفته می­شوند که متشکل از پالپ دندان است .پالپ دندان خود از اعصاب، عروق خونی و بافت همبند تشکیل شده­است. محفظه پالپ که در تاج دندان قرار دارد تا کانال­ های ریشه گسترش می­ یابد. نقش اصلی کانال ریشه، نگهداری از پالپ دندان و همچنین تغذیه دندان در طول فرآیند رشد آن است.

در هنگام درمان ریشه دندان، دندانپزشک یا اندودنتیست، ابتدا پالپ دندان عفونی یا آسیب دیده را از کانال‌های ریشه جدا کرده، سپس کانال‌ها را تمیز و ضدعفونی کرده و با مواد زیست سازگار پر می‌کند تا فضا خالی را بسته و از آلودگی دوباره جلوگیری کند. این روش برای نجات دندانی است که قابل ترمیم و درمان باشد وگرنه در صورت آسیب یا عفونت برگشت ناپذیر پالپ، تنها راه کشیدن دندان است.

چگونه تعداد ریشه و کانال دندان را می­توان تشخیص داد؟

معاینه بالینی: دندانپزشکان با مشاهده بصری و بررسی و لمس ممکن است قادر به ارزیابی آناتومی دندان بوده و ویژگی­های غیرعادی احتمالی را که نشان دهنده وجود چندین ریشه یا کانال ریشه باشد را تشخیص دهند.

رادیوگرافی­های دندانی (اشعه ایکس): تصاویر اشعه ایکس معمولاً برای بررسی ساختار داخلی دندان­ها، یعنی بررسی ریشه ­ها و کانال­ های ریشه استفاده می­شود. برای ارزیابی تعداد و مورفولوژی ریشه­ ها و کانال­ های ریشه، رادیوگرافی پری اپیکال، رادیوگرافی بایت وینگ یا رادیوگرافی پانورامیک مورد استفاده قرار می­گیرند.

توموگرافی کامپیوتری با پرتو مخروطی (CBCT): CBCT  تکنیک تصویربرداری تخصصی است که تصاویر سه بعدی از دندان­ها و ساختارهای اطرافش را ارائه می­دهد. این تکنیک امکان بررسی دقیق­تر مورفولوژی ریشه را فراهم کرده و در عین حال می­تواند به شناسایی آناتومی پیچیده کانال ریشه کمک کند.

Electronic Apex Locator (EAL): EAL

وسیله دیگری است که در طول درمان ریشه، برای تعیین دقیق طول کانال مورد استفاده قرار می­گیرد. در این تکنیک از سیگنال‌های الکترونیکی برای اندازه‌گیری موقعیت راس کانال ریشه استفاده می‌شود و در تشخیص کانال‌های اضافی که احتمال دارد در رادیوگرافی قابل مشاهده نباشد، موثر است.

بزرگنمایی و روشنایی: گاهی دندانپزشکان از وسایل بزرگنمایی مانند لوپ­ دندانی یا میکروسکوپ دندانی همراه با نور روشن استفاده می­کنند تا امکان تجسم آناتومی داخلی دندان را افزایش داده و بتوانند کانال­های اضافی را شناسایی کنند.

آزمایش‌های نفوذ رنگ: گاهی احتمال دارد که از آزمایش‌های نفوذ رنگ برای ارزیابی وجود و وسعت سیستم‌های کانال ریشه استفاده شود. در این روش رنگ ها یا مواد حاجب مخصوص، روی دندان اعمال می­شود و میزان نفوذ رنگ به سیستم کانال ریشه، با بزرگنمایی بررسی و مشاهده می­شود.

اندودنتیکس اکتشافی: دندانپزشک گاهی در طول درمان ریشه، از ابزارهای تخصصی مانند فایل های ریشه و اولتراسونیک برای جستجو و یافتن کانال ­های ریشه اضافی احتمالی، استفاده می­کند. 

با استفاده از این روش‌های تشخیصی، دندانپزشکان می‌توانند تعداد ریشه‌ها و کانال‌های ریشه دندان را تعیین کرده تا بتوانند با برنامه‌ریزی موثر، نسبت به درمان موفق ریشه اقدام کنند.

 مراحل و روش­ های درمان ریشه و کانال دندان

معاینه بالینی: دندانپزشک پروسه درمانی لازم را با انجام معاینه بالینی کامل دندان شروع می­کند این فرآیند شامل ارزیابی علائم، گرفتن تاریخچه دندانی و انجام آزمایشاتی مانند ضربه زدن یا لمس برای تعیین میزان آسیب یا عفونت است.

رادیوگرافی دندان: تصاویر اشعه ایکس برای بررسی دقیق و امکان تجسم آناتومی داخلی دندان از جمله تعداد، شکل و طول کانال­ های ریشه استفاده می­شود. این تصاویر به دندانپزشک کمک می­کند تا  روند درمان را برنامه­ریزی کند و هر کانال اضافی یا آناتومی غیر­معمول را شناسایی کند.

بی‌حسی موضعی: بی‌حسی موضعی برای بی‌حسی دندان و بافت‌های اطراف انجام می‌شود و باعث راحتی بیمار در طول درمان می­شود.

دهانه دسترسی: دندانپزشک برای اینکه به محفظه پالپ و کانال های ریشه دسترسی داشته باشد، سوراخی در تاج دندان ایجاد می­کند. این دهانه دسترسی، معمولاً با استفاده از مته دندانپزشکی یا ابزارهای چرخشی انجام می­شود.

تمیز­کردن و شکل­دهی: برای انجام این مرحله از درمان از ابزارهای تخصصی به نام فایل­ های ریشه برای تمیز کردن و شکل دادن به کانال­های ریشه استفاده می­شود. دندانپزشک با استفاده از این فایل ها یا سوزن های مخصوص، بافت پالپ عفونی یا آسیب دیده و هر نوعی از باقی­مانده ­های ا باکتری را از داخل کانال­ ها خارج می­کند.

انسداد: پس از انجام مرحله ضدعفونی کانالها، آنها را با یک ماده زیست سازگار به نام گوتاپرکا، پر و مسدود می­کنند. گوتاپرکا را معمولاً با یک سیلر ترکیب می­کنند تا از آب بندی کامل آن مطمین شوند و همچنین مانع از آلودگی مجدد کانال­ها شوند.

ترمیم: پس از اتمام مرحله درمان ریشه و یا پر­کردن کانال، دهانه دسترسی ایجاد شده در تاج دندان، با مواد پرکننده موقت یا دائمی مهر و موم می­شود. گاهی روکش هم برای بازیابی استحکام و عملکرد دندان قرار داده می­شود.

چه زمانی ریشه دندان نیاز به درمان و جراحی دارد؟

زمانی که پالپ دندان عفونی، ملتهب یا آسیب دیده باشد، درمان ریشه و جراحی ممکن است ضروری باشد. برخی از نشانه­های رایج برای درمان ریشه یا جراحی عبارتند از:

دندان درد شدید: درد مداوم یا شدید به ویژه در زمان گاز گرفتن یا فشار آوردن، می­تواند نشانه وجود عفونت یا التهاب پالپ باشد.

حساسیت به گرما یا سرما: افزایش حساسیت به دماهای سرد یا گرم حتی پس از برداشتن محرک، اغلب نشان دهنده آسیب یا عفونت پالپ است.

تورم یا آبسه: تورم، حساسیت یا وجود برآمدگی جوش مانند روی لثه، نزدیک به دندان آسیب­دیده ممکن است نشان دهنده آبسه باشد که خود نشانه عفونت است.

تغییر رنگ دندان: تیره شدن یا تغییر رنگ دندان ممکن است در نتیجه ضربه یا تغییرات داخلی مرتبط با آسیب پالپ بروز کند.

پوسیدگی یا آسیب عمیق: دندان‌هایی که دارای حفره‌های عمیق، ترک‌ها، شکستگی‌ها یا سایر اشکال ضربه هستند که پالپ را در معرض باکتری قرار می‌دهند، در معرض خطر عفونت هستند و ممکن است برای نجات دندان نیاز به درمان ریشه داشته باشند.

تاریخچه اقدامات دندانپزشکی قبلی: دندان­هایی که تحت چندین روش دندانی مانند پرکردن یا روکش قرار گرفته­اند، ممکن است بیشتر مستعد التهاب یا عفونت پالپ شوند و ممکن است نیاز به درمان ریشه داشته باشند.

تست سرزندگی پالپ: تست‌های دندانپزشکی مانند تست حیات پالپ، که پاسخ‌دهی بافت پالپ به تحریک را ارزیابی می‌کند، می‌تواند به تعیین نیاز به درمان ریشه و کانال دندان کمک کند.

گاهی درمان ریشه ممکن است برای رفع مشکل کفایت کند، در حالی که در موارد دیگری ممکن است مداخله جراحی مانند آپیکوکتومی (جراحی انتهای ریشه) برای برداشتن بافت عفونی و بازیابی سلامت دهان، لازم باشد. در هر صورت مشورت با دندانپزشک سبب می­شود که با معاینه دقیق، مشکلات بوجود آمده دندان بررسی و درمان شود.

با توجه به بالارفتن هزینه­ های درمانی مربوط به دندان، ممکن است که نگرانی از هزینه­ های احتمالی باعث به تعویق انداختن درما­ن های لازم و در نتیجه حادشدن شرایط شود.

برای دریافت اطلاعات درباره معرفی دندانپزشکان متبحر در زمینه درمان ریشه دندان و نیز دندانپزشکی اقساطی و دریافت بیمه دندانپزشکی می‌توانید با کارشناسان شرکت بنیان سلامت پاسارگاد تماس حاصل فرمایید.