موفقیت ۷۵ درصدی درمان با سلول‌های بنیادی در ایران

به گزارش برنا؛ دکتر مرتضی ضرابی روز یکشنبه در نشست خبری در جهاد دانشگاهی اردبیل با گرامی‌داشت یاد سعید کاظمی آشتیانی به عنوان بنیان‌گذار پژوهشگاه و بانک خون بندناف رویان اظهار کرد: موضوع سلول‌های بنیادی در سال‌های گذشته بسیار مورد توجه بوده است و حتی در برهه‌ای برخی افراد غیرمتخصص ادعاهایی در مورد درمان انواع بیماری‌ها با استفاده از سلول‌های بنیادی داشتند که درست نبود.

وی افزود: اوایل دهه ۸۰ موضوع استفاده از سلول‌های بنیادی در حوزه پزشکی مطرح شد اما یکی از چالش‌ها بحث اخلاق پزشکی به دلیل احتمال شبیه‌سازی انسان بود و به همین دلیل در برخی کشورها اجازه کار داده نمی‌شد اما در آن هنگام مرحوم آشتیانی ضمن تشریح موضوع در نامه‌ای به مقام معظم رهبری برای عقب نماندن از قافله علم در این زمینه دستور مساعد دریافت کرد.

مدیرعامل شرکت فناوری بنیاخته‌های رویان بیان کرد: رهبر معظم انقلاب نیز در آن دوره با درایت کامل نه تنها مانع نشدند، بلکه از آن به عنوان ثروت هنگفت انسانی نام بردند که همین امر موجب شد تا زمینه تولید بافت‌های مختلف انسانی با استفاده از سلول‌های بنیادی مورد توجه قرار بگیرد و امروز ایران جزو ۱۰ کشور برتر در حوزه سلول‌های بنیادی باشد.

وی اضافه کرد: هر سلول انسانی جزو سلول‌های بنیادی محسوب نمی‌شود برای مثال سرعت تکثیر و ترمیم سلول‌های عصبی بسیار کند است ولی در مقابل سلول‌های بنیادی مانند سلول‌های موجود در مغز استخوان به دلیل قدرت تکثیر زیاد می‌توانند امکان تخصصی شدن داشته باشند.

ضرابی عنوان کرد: در مجموع ۲ نوع سلول بنیادی در بدن انسان وجود دارد که یکی مانند سلول‌های ایجاد کننده گلبول‌های قرمز، خون‌ساز است و دیگری مانند خون بندناف می‌تواند به تشکیل بافت‌های سایر نقاط بدن کمک کند که در بیشتر موارد دور ریخته می‌شود.

وی با اشاره به کاربرد سلول‌های بنیادی در درمان بیماری‌هایی مانند سرطان خون، تالاسمی و نقص سیستم ایمنی گفت: کارآزمایی بالینی در مورد تولید بافت‌های موثر در درمان بیماری‌هایی مانند فلج مغزی، اوتیسم و آرتروز در حال انجام است.

مدیرعامل شرکت فناوری بنیاخته‌های رویان اظهار کرد: تاکنون بیش از ۴۰۰ کارآزمایی بالینی برای درمان انواع بیماری‌ها با استفاده از سلول‌های بنیادی در دنیا انجام شده است ولی برای استفاده پزشکی و درمان قطعی بیماران باید اطمینان حاصل شود که روش‌های مورد نظر کارساز خواهد شد و آسیبی به بیمار وارد نخواهد کرد.

وی افزود: موثرترین سلول‌های بنیادی در نمونه خون بندناف نوزادان (بین ۸۰ تا ۲۰۰ سی‌سی) وجود دارد که پس از برداشت، نمونه‌ها در تانک‌هایی ویژه در درمای منفی ۱۹۶ درجه سانتی‌گراد نگهداری می‌شود.

ایران دارای بزرگ‌ترین بانک خون بندناف خاورمیانه است

ضرابی بیان کرد: در حال حاضر ۲ بانک ذخیره‌سازی خون بندناف عمومی و خصوصی در کشور فعال است که در بانک‌های خصوصی خانواده‌هایی که مایل باشند، می‌توانند پس از امضای قرارداد و پرداخت هزینه حدود ۱۰۰ میلیون ریالی نسبت به ذخیره‌سازی نمونه نوزادشان اقدام کنند که تاکنون ۲۱۵ هزار نمونه ذخیره‌سازی شده است.

وی با اشاره به ذخیره‌سازی پنج هزار نمونه در بانک خون بندناف عمومی اضافه کرد: بسیاری کشورها هنوز فاقد بانک ذخیره‌سازی هستند و در برخی کشور میزان ذخیره‌سازی بین ۲۰ تا ۳۰ هزار مورد است اما ایران در حال حاضر بزرگ‌ترین بانک خون بندناف خاورمیانه را دارد؛ به طوری که حتی از کشورهای همسایه نیز در این زمینه به ایران مراجعه می‌شود.

مدیرعامل شرکت فناوری بنیاخته‌های رویان ادامه داد: برای ذخیره‌سازی خون بندناف در کشور بیش از ۴۵ نمایندگی داریم که در میان آنها اردبیل جزو استان‌های فعال بوده که با همکاری جهاد دانشگاهی در حال انجام وظیفه است.

ضرابی با اشاره به ظرفیتهای بالای استان اردبیل در این زمینه اظهار کرد: هر چه میزان ذخیره‌سازی و ظرفیت سلولی بانک‌ها افزایش یابد، به همان میزان شانس پیوند هم افزایش خواهد یافت.

وی توضیح داد: هزینه ذخیره‌سازی در بانک خصوصی نیازمند پرداخت اولیه ۱۰۰ میلیون ریالی است که به صورت قسطی و یا استفاده از تسهیلات بانکی کم‌بهره هم قابل تامین است. علاوه بر این خانواده هم باید مبلغی به عنوان شارژ ماهیانه پرداخت کند.

ضرابی گفت: استفاده از این خدمت برای همه خانواده‌های در آستانه تولد فرزند توصیه می‌شود تا از این فرصت بهره ببرند و نسبت به ذخیره سلول‌های بنیادی خون بندناف فرزند خود برای استفاده در درمان بیماری‌های احتمالی در آینده اقدام کنند.

وی تاکید کرد: اگرچه نباید انتظار معجزه داشت اما به طور ویژه برای افراد دارای ریزفاکتور ابتلا به بیماری‌های خونی یا ژنتیکی بسیار کمک کننده است و به منظور کمک به خانواده بخشی از آزمایش‌های مورد نیاز به صورت رایگان انجام می‌شود.

مدیرعامل شرکت فناوری بنیاخته‌های رویان با بیان اینکه استفاده از این امکان برای اتباع خارجی افزون بر ۳۵ هزار یورو هزینه در بر دارد، اظهار کرد: بانک‌های خون بندناف موجود در دنیا به یکدیگر متصل هستند و اگر برای بیماری نمونه‌ای مطابق درون کشور نداشته باشیم، با اعلام به هیات امنای ارزی مجبور می‌شویم که نمونه مورد نیاز را از بانک‌های جهانی تامین کنیم.

وی بیان کرد: هرچه ذخیره سلول‌های بنیادی در کشور بیشتر باشد، هم امکان درمان بیماران درون کشور بیشتر فراهم می‌شود و هم از خروج ارز از کشور جلوگیری می شود و بیماران می‌توانند از نمونه‌های ذخیره شده ایرانی استفاده کنند.

ضرابی، استفاده از برخی نمونه‌های موجود برای پیوند را مورد اشاره قرار داد و گفت: در بیماری‌های غیرخونی هم فاز یک و دو انجام شده و امید است برای ۲ تا سه سال آینده روشی برای کمک به بیماران به ویژه افراد مبتلا به فلج مغزی پیدا شود.

وی تشریح کرد: از دیگر بیماری‌هایی که روی آنها کار تحقیقاتی انجام می‌شود، بیماری‌های مربوط به عصب است که در پزشکی بازساختی و ترمیم بافت‌های آسیب دیده هم کاربرد دارد.

بیش از ۸۰ بیماری با استفاده از سلول‌های بنیادی درمان می‌شود

مدیرعامل شرکت فناوری بنیاخته‌های رویان عنوان کرد: در مجموع ظرفیت درمان بیش از ۸۰ بیماری با استفاده از سلول‌های بنیادی وجود دارد که از جمله می‌توان به ام‌اس، آلزایمر و سرطان خون اشاره داشت که امید می‌رود روش درمانی برای جایگزینی با سلول‌های سالم یافت شود.

وی اضافه کرد: با وجود کاهشی که در بحث نرخ زاد و ولد در سال‌های اخیر در کشور شاهد بودیم، در بحث ذخیره‌سازی رشد سالانه ۱۵ تا ۲۰ درصدی داشتیم و با وجود اینکه آمارهای ۶ ماه نخست امسال بر اساس انتظار نبوده اما پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال همان روند افزایشی را در مجموع شاهد باشیم.

ضرابی با تاکید بر اینکه محدودیتی در بحث ذخیره‌سازی وجود ندارد و در پارک علم و فناوری پردیس ظرفیت ذخیره ۴۰۰ هزار نمونه ایجاد شده است، تاکید کرد: در حال حاضر نزدیک به سه تا پنج درصد زاد و مواد کل کشور را زیر پوشش داریم که در برخی استان‌های بزرگ این آمار به هشت درصد هم می‌رسد.

تلاش برای تولید بومی تانک ذخیره و راه‌اندازی پالایشگاه محصولات زایمانی

وی تصریح کرد: تنها چالش موجود در این زمینه تامین تانک‌های نگهداری است که مقدمات تولید آن در داخل کشور فراهم شده است که امید می‌رود با دریافت استانداردهای لازم این پاشنه آشیل هم در آینده نزدیک برطرف گردد و دانش ساخت آن بومی‌سازی شود.

مدیرعامل شرکت فناوری بنیاخته‌های رویان بیان کرد: در دنیا رقابت شدیدی برای استفاده از انواع سلول‌های بنیادی برای درمان بیماران در جریان است که البته برخی برای کارآزمایی بالینی به دیگر کشورها مراجعه می‌کنند.

وی با اشاره به تلاش‌ها برای راه‌اندازی پالایشگاه محصولات زایمانی گفت: پس از تولد نوزادان پنج جزء خارج می‌شود که از جمله خون بندناف، بافت بندناف، پرده جنینی و مایع جنینی است که نباید با دید زباله به آنها نگاه کرد و بر همین اساس تلاش داریم تا نخستین پالایشگاهی که در دنیا مشابه ندارد، امسال در کشور راه‌اندازی شود.

ضرابی افزود: پالایشگاه می‌تواند هر یک از زباله‌های زایمانی را فرآوری و قابل استفاده کند تا در درمان بیماری‌های صعب العلاج مورد استفاده قرار بگیرد؛ این دانش شامل چهار فرایند است که یکی جداسازی سلول‌های بنیادی و دوم تمایز دادن آنها به سلول‌های بافت دیگر مانند قلب است.

وی با بیان اینکه سلول‌های بنیادی دست‌کم تا ۳۰ سال قابل نگهداری و استفاده هستند، ادامه داد: با ۲ کشور همسایه عراق و قزاقستان در این زمینه تفاهم‌نامه داریم تا بانک خون بندناف را برای آنها هم راه‌اندازی کنیم.

مدیرعامل شرکت فناوری بنیاخته‌های رویان بیان کرد: بر اساس گزارش اخیر سازمان بهداشت جهانی، سلول درمانی امید به زندگی را در بین مبتلایان به بیماری‌های صعب العلاج بالا برده است و در همین راستا سالانه ۲۵۰ تا ۳۰۰ نمونه در استان اردبیل جمع‌آوری و ذخیره‌سازی می‌شود اما با توجه به ظرفیت استان باید این آمار افزایش یابد.

وی افزود: چند کشور در حال حاضر در حال کار بر روی تولید بافت‌های کلیه، ریه و قلب هستند و تا حدی هم به موفقیت رسیدند و در واقع در چارچوب پزشکی بازساختی، داربست‌هایی تولید کردند که سلول‌های بنیادی بر روی آنها رشد کردند و به شکل بافت مورد نظر درآمدند.

ضرابی اظهار کرد: در کشور ما نیز در رده سلولی روی چندین بافت کار می‌شود که از جمله می‌توان به سلول‌های قلبی و توده سلول قلبی یا بافت انسولین‌ساز اشاره داشت که در آزمایشگاه در حال انجام است.

وی عنوان کرد: زیست پزشکی جزو حوزه‌هایی به شمار می‌رود که به شدت نیازمند حضور سرمایه‌گذاران است و حتی برخی شرکت‌ها نیز تا رده‌های مختلف سلولی ورود کردند و در این راستا از هرگونه سرمایه‌گذاری استقبال می‌شود.

مدیرعامل شرکت فناوری بنیاخته‌های رویان همچنین گفت: امید است در دولت چهاردهم مساله محدودیت انتقال محصولات بیولوژیک برطرف گردد، چرا که امکان صادرات وجود دارد و بازار خوبی داریم و حتی در صورت ضرورت می‌توانیم نمونه مورد نیاز را از خارج وارد کنیم اما در حال حاضر با محدودیت‌هایی در این زمینه روبه‌رو هستیم و نمی‌توانیم به راحتی کار نقل و انتقال را انجام دهیم.

ذخیره یک هزار و ۵۰۰ نمونه خون بندناف در استان اردبیل

رئیس جهاد دانشگاهی استان اردبیل نیز در این نشست گفت: امکان ذخیره خون بندناف خدمت بسیار بزرگی در حوزه پزشکی است و در واقع سلول درمانی انقلابی در حوزه درمان و سلامت به شمار می‌رود که با همت متخصصان جهاد دانشگاهی و شرکت رویان بومی‌سازی شده است.

حسام رسولی با اشاره به پیشگامی جمهوری اسلامی ایران در حوزه سلول‌های بنیادی افزود: ایران حتی در حوزه تولید مقاله‌های علمی در این حوزه نیز در دنیا جایگاه ویژه‌ای دارد و جزو چهار کشور نخست است.

وی بیان کرد: سوای حوزه سلول‌های بنیادی ودر درمان ناباروری نیز پیشگام هستیم و خدماتی که به مردم ایران و حتی به کشورهای دیگر ارایه می‌شود، انقلابی در حوزه درمان و سلامت به شمار می‌رود.

رئیس جهاد دانشگاهی استان اردبیل اضافه کرد: حرکت در لبه علم و فناوری و تبدیل علم به خدمت و شعار به ما می‌توانیم در پژوهشگاه رویان به ظهور و بروز رسیده است و خدماتی که پیش‌تر در سطح کشور و استان‌های بزرگ شاهد بودیم، از سال ۸۶ در اردبیل نیز ارایه می‌گردد.

وی عنوان کرد: از زمان آغاز ارایه خدمت در استان اردبیل تا کنون یک هزار و ۵۰۰ نمونه در بانک خون بندناف ذخیره‌سازی شده است که در واقع سلامت نسل جدید و خانواده‌های آنها را تضمین می‌کند.

رسولی اظهار کرد: این خدمت خوب بسیاری از بیماری‌های صعب العلاج احتمالی را که ممکن است همراه کودک تازه متولد یا سایر اعضای خانواده‌اش باشد را درمان کند و با توجه به این مساله انتظار می‌رود که مردم استقبال بیشتری از چنین امکانی در استان اردبیل داشته باشند.

وی ادامه داد: ذخیره نمونه در بانک خون بندناف رویان هم از نظر بیمه کردن سلامت خود افراد و هم از نظر ارزان بودن هزینه‌های آن خدمتی بسیار خوب است که انتظار می‌رود اصحاب رسانه با آگاهی‌بخشی و فرهنگ‌سازی در ترویج این خدمت با ارزش یاریگر باشند.