آخرین تغییرات قانون مشاغل سخت و زیان آور در سال 1404

تعریف مشاغل سخت و زیان‌ آور

مشاغل سخت و زیان آور شغل‌هایی هستند که به دلیل شرایط محیطی، شرایط فیزیکی شغل، شرایط بیولوژیکی، تشعشعات، آلودگی صوتی و ذرات معلق موجود در هوا، سلامت افراد را بیشتر از مشاغل عادی تهدید می‌کنند.

نکته مهم آن است که اگر با رعایت دستورالعمل‌های ایمنی و استفاده از تجهیزات حفاظتی بتوان از آسیب‌های شغل پیشگیری کرد، شغل مذکور دیگر در دسته مشاغل سخت و زیان آور قرار نمی‌گیرد.

فرآیند ثبت و شناسایی مشاغل سخت و زیان آور

شناسایی مشاغل سخت و زیان‌آور فرآیندی قانونی است که توسط وزارت کار و وزارت بهداشت انجام می‌شود. کارگران، کارفرمایان و تشکل‌های کارگری می‌توانند برای شناسایی، درخواست خود را ثبت کنند. کارشناسان با بررسی عواملی مانند سروصدا، مواد شیمیایی خطرناک یا فشارهای جسمی، تعیین می‌کنند که شغل مورد نظر در این دسته‌بندی قرار می‌گیرد یا خیر. در سال ۱۴۰۳، سامانه‌ای به آدرس، srk.mcls.gov.ir راه‌اندازی شد که امکان ثبت و پیگیری آنلاین درخواست برای مشاغل سخت و زیان آور را فراهم کرده است.

حق بیمه مشاغل سخت و زیان آور

در مشاغل عادی نرخ بیمه ۳۰ درصد (۷٪ سهم کارگر + ۲۳٪ سهم کارفرما) است. اما در مشاغل سخت و زیان‌آور کارفرما باید ۴٪ حق بیمه اضافه‌تر پرداخت کند و هر‌سال سابقه این افراد، ۱.۵ برابر محسوب می‌شود. با وجود قوانین، برخی از کارفرمایان از پرداخت ۴ درصد حق بیمه اضافی سر‌ باز می‌زنند و کارگران هم از حقوق خود آگاهی کافی ندارند. کارگران در این شرایط می‌توانند به کمیته‌های تخصصی مراجعه کنند یا از خدمات مشاوره‌ بیمه تامین اجتماعی استفاده کنند.

کارشناسان متخصص بیمه و کار می‌توانند، مسیر اداری و قانونی را برای کارگران کوتاه‌تر کنند. مدارک لازم برای تأیید سختی شغل را آماده و در محاسبه سوابق بیمه به کارگران کمک کنند (یک سال سابقه برای این مشاغل ۱.۵ نیم برابر محاسبه می‌شود).

مزایای قانونی کارگران مشاغل سخت و زیان آور

کارگران شاغل در مشاغل سخت و زیان آور از مزایای زیر برخوردار هستند:

• سابقه ۱.۵ برابر: هرسال کار در این مشاغل ۱۸ ماه محاسبه می‌شود
• بازنشستگی بدون شرط سنی:‌ با ۲۰ سال سابقه متوالی یا ۲۵ سال سابقه متناوب
• کاهش ساعت کار: حداکثر ۶ ساعت در روز
• مرخصی بیشتر: ۵ هفته مرخصی سالانه.

متاسفانه برخی از این قوانین برای کارگران اجرایی نمی‌شود و مشکل اصلی اجرای این قانون‌ها در سطح سازمان‌ها است. بسیاری از کارگران سال‌ها است که درخواست بازنشستگی یا شناسایی شغل خود را داده‌اند، اما به دلایلی مانند کمبود بودجه یا مقاومت کارفرمایان، این فرایند طولانی و بی‌نتیجه بوده است.

برخی از کارشناسان از فرار کارفرمایان به دلیل زیان قوانین سخت و زیان‌آور صحبت کرده‌اند. به همین دلیل این قوانین روی کاغذ نوشته شده است، اما در عمل به صورت کامل اجرا نمی‌شود؛ مانند حق بیمه.

اصلاح قانون مشاغل سخت و زیان آور

برای حل چالش‌های میان کارگر و کارفرمایان در مشاغل سخت و زیان آور و اجرای این قوانین نیاز است که درآن‌ها تغییراتی ایجاد شود. در تیرماه ۱۴۰۴، وزیر کار از تدوین لایحه‌ای برای اصلاح قانون مشاغل سخت و زیان آور خبر داد. این لایحه با هدف باز‌تعریف دقیق‌تر این مشاغل و ایجاد سازوکار حمایتی برای حمایت از کارگران و کاهش ضرر کارفرمایان طراحی شده است.

با توجه به اینکه هنوز تا صدور لایحه جدید باید منتظر باشیم، به کارگران توصیه می‌کنیم که با حقوق خود آشنا شوند و در صورت نیاز از مشاوره بیمه و کار برای بهبود شرایط خود استفاده کنند. همچنین به کارفرمایان هم توصیه می‌شود که برای حمایت از کارگران خود دوره‌های آموزشی ایمنی برگزار کرده و تجهیزات حفاظتی مناسب برای آن‌ها فراهم کنند.

جمع‌بندی

مشاغل سخت و زیان آور بخش مهمی از بازار کار ایران را تشکیل می‌دهند که نیازمند توجه ویژه به حقوق کارگران و کارفرمایان است. با استفاده از سامانه‌های الکترونیکی برای شناسایی مشاغل سخت، مشاوره‌های تخصصی و اصلاحات قانونی، می‌توان شرایط کاری این مشاغل را بهبود داد و از نیروی کار حمایت کرد.

رپورتاژ