عمارت کلاهفرنگی بندرعباس؛ میراثی در آستانه احیا از دل تاریخ دریایی خلیج فارس
به گزارش برنا؛ روزهایی که فرسایش و فراموشی، تاریخیترین عمارت جنوبی ایران را تهدید میکند، بیش از سههزار نفر از شهروندان هرمزگانی در فضای مجازی به پویش «نجات عمارت کلاهفرنگی» پیوسته و توجه افکار عمومی و نهادهای مسئول را به این بنای ۴۰۰ ساله جلب کردهاند.
اکنون، همراه با ورود دستگاه قضایی و اعلام تشکیل کارگروه ویژه از سوی استاندار هرمزگان، روند احیای این نماد تاریخی در مرکز شهر بندرعباس، وارد مرحلهای جدی شده است.
عمارت کلاهفرنگی بندرعباس، تنها اثر برجایمانده از دوره صفویه در این شهر است که در قرن یازدهم هجری و همزمان با شکوفایی بندرعباس ساخته شد و در دوران شاه سلطان حسین صفوی، این مکان به مدت ۵۵ سال محل استقرار کمپانی هند شرقی هلند بود.
در دوره قاجار، عمارت کلاه فرنگی به اقامتگاه حکومتی تبدیل شد و در عصر پهلوی، کاربری گمرک داشت؛ اما امروز، این بنای تاریخی با دیوارههایی ترکخورده، نفسهایش به شماره افتاده است.
مطالبه مردمی؛ سرمایهای برای حفاظت از تاریخ
حسین حسینزاده شهابی مدیر مرکز اسناد تاریخی فرهنگسرای شهرداری بندرعباس در مورد راهاندازی پویش مردمی برای حفظ عمارت تاریخی کلاه فرنگی شهر بندرعباس، گفت: هدف از این حرکت خودجوش، جلب توجه مسئولان به اهمیت مرمت سریع و علمی این بنای تاریخی است که انتظار میرود در روزهای آینده، شمار بیشتری از مردم استان به این پویش بپیوندند.
نیما صفا پژوهشگر تاریخ و از فعالان فرهنگی این پویش مردمی نیز اظهار کرد: کلاهفرنگی تنها اثر بازمانده از عصری است که بندرعباس پایهگذار هویت اقتصادی و فرهنگی جنوب ایران شد و حفظ این عمارت، حفظ بخشی از تاریخ ملی ماست.
ورود دستگاه قضایی برای تعیین تکلیف وضعیت حقوقی بنا
معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری هرمزگان، نیز در پی گسترش مطالبه مردمی، از ورود رسمی دستگاه قضایی به موضوع تعیین تکلیف حقوقی عمارت کلاهفرنگی خبر داد.
محمد شنبهزاده افزود: تفاهمنامهای چندجانبه میان ادارات و نهادهای مربوطه، در دست تدوین است تا ضمن تعیین حریم بنا، نحوه کاربری پس از مرمت، زمانبندی عملیات بازسازی و چگونگی بازدید عمومی از این اثر تاریخی مشخص شود.
وی تاکید کرد: برای حفاظت از چنین بناهایی، باید هماهنگی میان نهادها افزایش پیدا کند تا میراث فرهنگی استان هرمزگان از خطر نابودی در امان بماند.
کلاهفرنگی نماد هویت تاریخی بندرعباس
استاندار هرمزگان، در جریان بازدید میدانی از این عمارت همراه با مدیران کل میراث فرهنگی، گردشگری و شهرداری گفت: عمارت کلاهفرنگی بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی مردم بندرعباس است و یادگار مقاومت و شکوه مردمان این دیار محسوب خواهد شد و احیای این اثر تنها بازسازی یک ساختمان نیست، بلکه بازآفرینی بخشی از حافظه تاریخی شهر است.
محمد آشوری تازیانی در بازدید اخیر خود از این عمارت تاریخی شهر بندرعباس با اشاره به تشکیل کارگروه ویژه برای حل مسائل حقوقی و آغاز فرآیند مرمت بنا، افزود: تا زمانی که وضعیت مالکیت و بهرهبرداری بهطور کامل مشخص نشود، عملیات مرمت آغاز نخواهد شد، اما با رفع موانع حقوقی، طرح محرمانه مرمت با مشارکت مردم، نخبگان و دستگاهها اجرا خواهد شد.
استاندار هرمزگان: تا زمانی که وضعیت مالکیت و بهرهبرداری بهطور کامل مشخص نشود، عملیات مرمت آغاز نخواهد شد، اما با رفع موانع حقوقی، طرح محرمانه مرمت با مشارکت مردم، نخبگان و دستگاهها اجرا خواهد شد.
وی خاطرنشان کرد: مرمت بنای کلاهفرنگی تلاشی برای تداوم پیوند مردم با گذشتهشان است و این بنا میتواند پس از احیا، به یک مرکز فرهنگی و آموزشی تبدیل شود که جوانان از طریق آن با ریشهها و تاریخ خود آشنا شوند.
استاندار هرمزگان با اشاره به اینکه مرمت عمارت کلاهفرنگی نوعی سرمایهگذاری فرهنگی برای آینده است، بیان کرد: اگر میراث تاریخی ما از میان برود، بخش مهمی از هویت جمعی ما نیز محو خواهد شد و مردم این استان نشان دادند که به تاریخ خود وفادارند؛ وظیفه ماست که صدای آنان را به عمل تبدیل کنیم.
ورود مردم، رسانهها، نهادهای قضایی و اجرایی، نشانهای از احیای «توسعه فرهنگی» در بندرعباس است.
عمارت ۴۰۰ ساله کلاهفرنگی اگرچه در آستانه تخریب است، اما اکنون امید تازهای در مسیر مرمت آن شکل گرفته؛ امیدی که از همدلی مردم آغاز شده و میتواند الگویی برای حفاظت از میراث تاریخی سراسر کشور باشد.
این عمارت در دهه ۷۰ خورشیدی نیز مدتی با کاربری خوابگاه حوزه علمیه برادران شهر بندرعباس، مسکونی بود اما اکنون از محوطه بنای عمارت کلاه فرنگی بهعنوان توقفگاه موقت خودروها استفاده میشود و ساختمان بنا نیز فرسوده و در آستانه تخریب قرار دارد.
