اروپا نسخه تازهای از صلح اوکراین روی میز گذاشت
به گزارش برنا، سند جدید، که یکشنبه منتشر شد، عملاً پاسخی مستقیم به نسخهای است که هفته گذشته در واشنگتن فاش شد و از همان ابتدا موجی از تردید و خشم را در کییف و برخی پایتختهای اروپایی برانگیخت.
طرح آمریکایی با ۲۸ بند بحثبرانگیز از اوکراین میخواست بخشهایی از خاک خود را به روسیه واگذار کند، ارتش خود را کوچک نگه دارد و حتی از پیگیری پروندههای مرتبط با جنایات جنگی مسکو دست بکشد. همین موارد موجب شد کییف این سند را تهدیدی برای موجودیت خود بداند. تشدید فضای تنش زمانی رخ داد که ترامپ با لحنی تند اوکراین را متهم کرد که از او برای تلاشهایش در جهت صلح قدردانی نمیکند. البته همزمان وزیر خارجهاش، مارکو روبیو، در اظهاراتی متناقض اذعان کرد که طرح اولیه عملا در مسکو تهیه شده است، هرچند بعدا تلاش کرد این سخن را تعدیل کند.
در چنین فضایی، اروپاییها که از این روند غافلگیر شده بودند، با انتشار یک نسخه جایگزین تلاش کردند مسیر مذاکرات را تغییر دهند. آنها در سند خود تصریح میکنند که گفتوگو درباره آینده سرزمینها باید پس از برقراری آتشبس آغاز شود و مبنای آن نه خواستههای روسیه، بلکه «خط تماس کنونی» باشد؛ موضعی که عملا با چشمانداز واگذاری اراضی اوکراین در تعارض مستقیم است. همچنین برخلاف پیشنهاد واشنگتن، اروپا از کییف نمیخواهد از شهرهای شرق دونباس عقبنشینی کند و حتی پیوستن اوکراین به ناتو را اصولاً رد نمیکند ــ هرچند اذعان دارد که درباره عضویت اوکراین اجماع وجود ندارد.
برخی جزئیات این طرح هم نشاندهنده اختلاف فلسفی اروپا و آمریکا درباره پیامدهای جنگ است. از واگذاری نیروگاه هستهای زاپوریژیا به آژانس بینالمللی انرژی اتمی گرفته تا افزایش سقف نیروهای ارتش اوکراین به ۸۰۰ هزار نفر؛ عددی که بهطور محسوسی بالاتر از سقف پیشنهادی آمریکا است. اروپا همچنین میخواهد داراییهای مسدودشده روسیه صرف بازسازی اوکراین شود و در صورت پایبندی کرملین به «صلح پایدار»، بسته تحریمها به تدریج و مشروط کاهش یابد؛ رویکردی که نشان میدهد قاره سبز به دنبال یک چارچوب قابل کنترل، نه یک سازش پرهزینه، است.
در حاشیه این کشمکش، سؤالات جدی درباره منشأ واقعی طرح آمریکا مطرح شده است. برخی سناتورهای آمریکایی میگویند روبیو در جلسات خصوصی سند را اساساً روسی توصیف کرده؛ ادعایی که انتشار گزارشهایی درباره نقش کیریل دمیترییف، چهره نزدیک به پوتین و استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ، در تدوین سند، آن را تقویت کرده است. این ابهامات نهتنها فضای سیاسی واشنگتن را متشنج کرده، بلکه متحدان اروپایی را هم به این نتیجه رسانده که باید از شکلگیری یک روند دیپلماتیک هدایتشده از سوی کرملین جلوگیری کنند.
با وجود این، تیم ترامپ تلاش دارد از شدت بحران بکاهد. رئیسجمهور آمریکا با عقبنشینی از ضربالاجل قبلیاش اعلام کرده سند فعلی «پیشنهاد نهایی» نیست و احتمال تغییرات اساسی وجود دارد. روبیو نیز پس از مذاکرات ژنو با خوشبینی از «پیشرفت قابل توجه» سخن گفت؛ هرچند هنوز روشن نیست این پیشرفتها تا چه حد با خواستههای اوکراین همخوان خواهد بود.
در سوی دیگر، اوکراین زیر فشار سنگین تلاش میکند میان نیاز حیاتی به حمایت آمریکا و خطوط قرمز حاکمیتی خود تعادل برقرار کند. زلنسکی که حملات پهپادی روسیه همچنان جان شهروندان کشورش را میگیرد، از گفتوگو با مقامات آمریکایی استقبال کرده، اما در عین حال تاکید دارد که کشورش نمیتواند در برابر گزینههایی سر خم کند که موجودیت آن را تهدید میکند. گفتوگوهای او با مقامات فرانسه، آلمان و بریتانیا نیز نشان میدهد اروپا در این مرحله به یکی از ستونهای اصلی پشتوانه دیپلماتیک کییف تبدیل شده است.
به نظر میرسد برخلاف استقبال اولیه از تلاشهای ترامپ، مقامهای اروپایی پشت درهای بسته صریحتر سخن میگویند. طرح آمریکا به باور آنها نه تنها حاکمیت اوکراین را زیر سوال میبرد، بلکه میتواند به الگویی خطرناک برای حلوفصل مناقشات آینده در جهان بدل شود. آنها هشدار میدهند که مسکو با تکیه بر چنین توافقی میخواهد دستاوردهای نظامی خود را تثبیت و ساختار امنیتی اروپا را به پیش از گسترش ناتو بازگرداند؛ درست همان خواستهای که پوتین پیش از آغاز جنگ علناً مطرح کرده بود.
با توجه به این ملاحظات، نسخه اروپایی برای کییف نه یک امتیاز مضاعف، بلکه فرصتی برای جلوگیری از عقبنشینی اجباری تلقی میشود. کارشناسان اوکراینی میگویند، مردم اوکراین طرح آمریکایی را قاطعانه رد میکنند و تنها به توافقی تن خواهند داد که کشورشان را به «ملت» تقلیل ندهد. انجماد خط مقدم، گرچه سخت، در نگاه آنان قابل پذیرش است؛ واگذاری سرزمین، اما نه.
اختلاف دیدگاه واشنگتن و پایتختهای اروپایی درباره ماهیت «صلح» نشان میدهد مسیر پایان جنگ نه کوتاه است و نه ساده. اروپا میکوشد معادله را از تمرکز بر خواستههای روسیه به سمت اصول حاکمیت و امنیت بازگرداند؛ در حالی که آمریکا خود را در میان الزامهای ژئوپلیتیک، فشارهای داخلی و محاسبات غیرشفاف دولت ترامپ گرفتار میبیند.
انتهای پیام
