روحیه پرسشگری موهبت الهی در نهاد انسان

گروه جوان و جامعه خبرگزاری برنا: در اهمیت و منزلت پژوهش همین بس که یکی از مهمترین موهبت های الهی که در نهاد انسان به ودیعه گذارده شده، روحیه پرسشگری و جستجوگری است. انسان هنگامی که پا به عرصه هستی می گذارد از آغاز به مشاهده و جستجو یعنی به دو عنصر از عناصر پژوهش می پردازد. او همواره درباره اشیا و اشخاص پیرامون خود سوال می کند و این نشان از خصیصه فطری انسان یعنی دانایی محوری، کنجکاوی و حقیقت جویی دارد.

خداوند برای دستیابی انسان ها به حقیقت، آنها را به سیر در آفاق و انفس فراخوانده است. خداوند در این باره می فرماید:«سَنُریهُمُ آیاتِنا فِی الافاقِ و فی اَنفُسِهِم حَتّی یَتَبَیَّنَ لَهُم اِنَهُ الحَق... آیات خود را در آفاق و وجود خودشان به آنها نشان خواهیم داد تا حق برای آنان تبیین شود.» (سوره فصلت- آیه 53) و به همین علت خداوند انسان ها را به تفکر، تعقل، تدبر و تعلم پیرامون جهان هستی، معرفت خود و خداوند فرامی خواند و کلید واژه های پژوهش محوری را به کرات در آیات کریمه به کار برده است و گاهی انسان را چنین خطاب می کند «که چرا تفکر نمی کنند؟!» «اَفَلا یَتَفَکَرون» و یا چرا تدبر نمی کنند؟ «اَفَلا یَتَدَبَّرون» و یا چرا تعقل نمی کنند؟ «اَفَلا تَعقِلون».

پروردگار، انسان هایی که با نگاه عالمانه، محققانه و ژرف اندیشانه به هستی، به خود و به خداوند می نگرند بسیار دوست دارد و حتی در فهم اصلی ترین معارف دین یعنی اصول عقاید، دعوت به تحقیق می نماید. استاد فرزانه شهید مطهری تقلید را جایز نمی دانستند زیرا اعتقاد داشتند معرفت الهی مبتنی بر اندیشه و خردورزی بهترین معرفت هاست.

همچنین خداوند انسان را در شناخت طبیعت به مشاهده و مطالعه برای دستیابی به حقیقت فرا می خواند. آیه شریفه «سیرو فِی الاَرض» حکایت از سیر مشاهداتی، سیر مطالعاتی و سیر تحقیقاتی دارد و یا نظر در هستی «اَفَلا یَنظُروُنَ الی الاَبل کَیفَ خَلَقتَ وَ الَی السَّماءِ کَیفَ رَفَعَت وَ الَی الجِبالِ کَیفَ نَصَبَت وَ الَی الاَرضِ کَیفَ سَطَحَت» (سوره غاشیه- آیات 20-17)

نظاره کردن آیات حق، بیانگر ژرف نگری یعنی نظر و اندیشه در خلقت است. به هر حال محقق با دو بال تتبع و تدبر پرواز می کند. با بال تتبع جستجو در کتب و منابع را دنبال می کند؛ به عبارت دیگر از رهگذر مطالعه کتب، اقوال و آثار مختلف با سوالات جدید که آغاز پژوهش است آشنا می شود.

البته شناخت کتب و منابع و اقوال به تنهایی کافی نیست. کار صرف نقالی و جمع آوری اقوال ستودنی نیست بلکه باید بال دوم تحقیق را به پرواز درآورد و تدبر را به کار گرفت. یعنی اصلاحات را از طریق تدبر به محصولات فکری جدید تبدیل نمود.

باید اطلاعات خام در کوره های تفکر پخته و محصولات جدید استخراج شود تا نام محقق بر آن نهاده شود وگرنه تنها یک مقلد است. به قول متفکر معاصر دکتر علی شریعتی: «اندیشه ها را به من نیاموز بلکه چگونه اندیشیدن را به من بیاموز.»

امید است همه اساتید و دانشجویان عزیز در گسترش فرهنگ پژوهش و مطالعه که سفارش اکید دین مبین اسلام است پیشتاز، پیشگام و موفق باشند.