معنای امید برای من مقاومت و مطالبه خواهی است

به گزارش خبرگزاری برنا، نخستین جلسه نقد و بررسی فیلم « قصه ها » آخرین ساخته رخشان بنی اعتماد شامگاه 21 تیرماه 1394 در سالن آمفی تاتر فرهنگسرای ارسباران برگزار شد.

در این جلسه که با استقبال مخاطبان مواجه بود رخشان بنی اعتماد تهیه کننده و کارگردان ، مهرزاد دانش منتقد  و گلاب آدینه بازیگر این فیلم حضور داشتند و ضمن صحبت درباره فیلم قصه ها به پاسخ گویی به پرسش های حاضران پرداختند.

رخشان بنی اعتماد : معنای امید برای من مقاومت و مطالبه خواهی است

رخشان بنی اعتماد تهیه کننده و کارگردان فیلم قصه ها در خصوص نمایش مشکلات و مسائل طبقه کارگری در فیلمش گفت ، به نظر من نه تنها این فیلم نا امید کننده نیست بلکه به نظر من امید در مقاومت و مطالبه خواهی وجود دارد که در تمام اپیزود های فیلم شخصیت ها با وجود مشکلات گوناگون در حال مقاومت در برابر شرایط هستند و دست از سعی و تلاش بر نمی دارند و این نماد امید به زندگی است.

وی گفت یکی از بیشمار سوالاتی که از من در خصوص این فیلم پرسیده می شد این بود که باتوجه به ارجاعاتی که این فیلم به فیلم های گذشته من دارد اگر کسی فیلم های قبلی مرا ندیده باشد چطور می تواند با این فیلم ارتباط برقرار کند. من از شنیدن این سوال همواره تعجب کرده ام زیرا این فیلم با وجود ارجاعات گوناگون به فیلم های قبلی ام کاملا مستقل است.

وی افزود ، در سال 1390 بعد از یک دوران خود تحریمی که به دلیل شرایط حاکم بر سینما چه به لحاظ فیلم نامه و تولید و نحوه رفتار با سینما گران و نفاقی که بین جامعه سینمایی به وجود آمده بود و به صورت خود خواسته تصمیم گرفته بودم در آن شرایط فیلم نسازم ، ساخت فیلم قصه ها را شروع کردم ، البته ناگفته نماند که در این مدت حدود 7 سال نیز اصلا بیکار نبودم و به شدت مشغول انجام فعالیت بودم اما شرایط را برای فیلم ساختن مناسب نمی دیدم . در نهایت تصمیم گرفتم که فیلی به معنای واقعی کلمه مستقل بسازم . منظور از فیلم مستقل از همه جنبه هاست چه از لحاظ گرفتن مجوز ساخت و چه از لحاظ مادی و عدم وابستگی به سرمایه گذار. بنابراین سعی کردم فیلم با کمترین امکانات بسازم . جدای از اینها دلم برای سینمای اجتماعی که همواره دغدغه من بوده است نیز بسیار تنگ شده بود که در آن شرایط به حاشیه رانده شده بود و مانند یک وصله ناجور به آن نگاه میشد.

وی گفت، شخصیت هایی که در فیلم های من دیده شده اند هیچ کدام شخصیت های روی کاغذ یا فقط نقش بسته پرده سینما نیستند بلکه تمام اینها مجموعه افرادی هستند که من در طول زندگی در شرایط گوناگون با آنها برخورد داشته ام و برآیند زندگی واقعی افراد به صورت کاراکتر های موجود در فیلم هایم به تصویر کشیده شده اند. ایده استفاده از شخصیت فیلم دیگرم در یک فیلم دیگر در بانوی اردیبهشت نیز اتفاق افتاده بود و بنابراین این ایده برای خود من که تازگی نداشت. باید خاطر نشان کنم که فیلم قصه ها علاوه بر داستان هایی که در آن مشاهده می شود شامل بیشمار قصه دیگر بود که امیدوارم روزی بتوان در فیلم های دیگر آنها را به تصویر کشید. فیلم قصه ها را به دلیل اینکه مجموعه از شخصیت های فیلم های پیشینم در آن گرد هم آمده اند بسیار بسیار دوست می دارم. این فیلم برای من دیداری دوباره با شخصیت های آشنای فیلم های قبلی ام بود.

 این کارگردان در خصوص ساختار فیلم قصه ها نیز گفت ،  پرداختن من به مسائل اجتماعی به معنای فراغت از بیان سینمایی نیست و من همواره سعی کرده ام که در فرم و ساختار نیز کاملا به بیان سینمایی پایبند باشم و گرنه صحبت از مسائل اجتماعی می تواند در یک مقاله نیز اتفاق بیفتد. همچنین در مورد عدم استفاده زیاد از موسیقی در فیلم نیز باید بگویم که این اتفاق در فیلم های من از گذشته تاکنون رفته رفته پیش آمده است و استفاده از موسیقی کمتر و کمتر شده است و این شاید به دلیل کم سوادی من در موسیقی باشد. همچنین شاید تمایل من در حرکت به سمت واقعی بودن بیشتر باعث استفاده از صدای محیط و حتی موسیقی به صورت آمبیانس و صدای خارج از صحنه شده است . من از صدا به عنوان وسیله فضاسازی استفاده می کنم.

رخشان بنی اعتماد در خصوص وجود روزنه های امید در فیلم نیز گفت ، وقتی فیلمی ساخته می شود بر مبنای دریافت های کارگردان از زندگی است که این اتفاق می افتد و هیچ فرمول مشخصی برای آن وجود ندارد . امید برای من یعنی مقاومت و مطالبه خواهی. من آدم معترضی هستم اما اصلا آدم ناامید و از پاافتاده ای نیستم و شخصیت های فیلم های من نیز همواره در برابر مسائل زندگی مقاومت می کنند و به زندگی ادامه می دهند. به نظر من سینمای اجتماعی هیچ گاه نمی تواند به یک نقطه مطلق برسد زیرا در خود زندگی نیز هیچ گاه به مطلق نمی رسیم و همواره باید در حال تلاش و تکاپو باشیم. همان طور که زندگی مجموعه همه شرایط مختلف است سینمای اجتماعی نیز که برآیندی از آن است بایست شامل همه حالات مختلف زندگی باشد. به نظر من تلاش یعنی امید.

وی افزود، اگر به مصاحبه من با فعالان کارگری که در ایلنا اتفاق افتاد مراجعه نماید متوجه خواهید شد که جامعه کارگری که کم همواره در سعی و تلاش برای نمایش مسائل زندگی آنان هستم از اینکه من با نگاه و بیان تلطیف شده تری با این مسائل برخورد کرده ام ناراضی هستند. از سویی دیگر مسئولان نیز که خود مسبب و بانی و باعث به وجود آمدن شرایط سخت اقتصادی و بیکاری و فقر در جامعه هستند نیز مرا به دلیل نمایش این مسائل مورد انتقاد قرار می دهند. می خواهم بگویم بهتر است گاهی از محیط زندگی خود بیرون بیائیم و ببینیم این مسائل اقتصادی چه فجایعی را در جامعه به وجود آورده است . امیدوارم روزی شرایط برای تمام اقشار جامعه و به خصوص کارگران آنقدر مهیا و مطلوب باشد که من دیگر سوژه ای برای فیلم ساختن نداشته باشم. اما امروزه با گسترش دامنه فقر و بیکاری در جامعه پرداختن به این مسائل برای من اجتناب ناپذیر می نماید.

وی گفت ، من در فضای فیلم مستند زندگی می کنم و گاهی نیز فیلم داستانی می سازم. باید بگویم که این خود موضوعات هستند که شیوه ساخت فیلم داستانی یا مستند را برای من معلوم می کنند. اینکه تصمیم بگیرم فیلم به صورت داستانی ساخته شود یا مستند به خود موضوع بستگی دارد.

رخشان بنی اعتماد در مورد ممیزی این فیلم نیز گفت ، خوشبختانه این فیلم با هیچ ممیزی مواجه نشده و نسخه ای که به نمایش در آمده نسخه کامل فیلم است.

گلاب آدینه : از تماشای دوباره ایفای نقشم متاثر می شوم

بازیگر نقش طوبی در فیلم قصه ها در خصوص ایفای نقش خود گفت ,آنقدر نقشهایی که در فیلمهای رخشان بنی اعتماد بازی کرده ام واقعی و برگرفته از افراد جامعه بوده است که هنوز هم از تماشای آنها متاثر میشوم.

وی افزود : ازانجاییکه فیلم قصه ها بر مبنای شخصیتهای فیلم های قبلی رخشان بنی اعتماد ساخته شده است.من نیز پیشنهاداتی جهت ساختن قصه های 2 به او ارائه داده ام. که امیدوارم این اتفاق در اینده روی دهد. 

مهرزاد دانش : فیلم قصه ها در سینمای ایران از چندین جهت منحصر به فرد است .

مهرزاد دانش در خصوص فیلم قصه ها گفت ، من بعید می دانم که در سینمای ایران فیلمی را مشاهده کرده باشید که فیلم سازی بر مبنای شخصیت های فیلم های قبلی اش فیلمی بسازد در این کار علاوه بر موفق بودن دچار خودشیفتگی نیز نشده باشد. این فیلم صرفاً روی ناملایمات اجتماعی سوار نیست و لحنی دارد که دافعه ندارد و طنز هوشمندانه و لطیفی مابین دیالوگ های آن جریان دارد که باعث می شود انگ سیاه نمایی به آن نچسبد. در مورد این اصطلاح نیز باید بگویم که این کلمه اصلا سینمایی نیست و بیشتر یک کلمه سیاسی و ژورنالیستی است که مورد استفاده قرار می گیرد. سینما اصلا نمی تواند سیاه نما باشد. روزنه های امید بی شماری در فیلم مطرح می شود. هر اپیزود در انتها به فضای امیدواره کننده و روشنی می رسد.

وی گفت، این فیلم یکی از نمونه های خوبی است که توانسته بین محتوا و فرم ارتباط خوبی برقرار کند. فرم فیلم به خوبی توانسته فضاهای بسته و محدود و تنگناهای موجود در سال ساخته شدنش را به نمایش بگذارد. این نشانه شناسی فضای محدود تبدیل به زیبایی شناسی می شود. با عنصر در ، در فضا سازی بسیار کار شده است . اینها به جز بیان سینمایی هنرمندانه چیز دیگری نیست. دیالوگ های پینگ پونگی اپیزود آخر یک مسیر دیالکتیکی است که در نهایت به سنتز ختم می شود. تمام اینها فکر شده و حساب شده هستند. اپیزود می توانست در خطر شعاری شدن باشد که خوشبختانه چنین نشده است. نوع نماها  ، زاویه ها ، میزانسن ها و نوع دکوپاژ فشرده در تمام فیلم رعایت شده و این یعنی ریتم واحد در فیلم . در مورد عمیق شدن شخصیت ها نیز بایست بگویم که بهتر است هر کدام از اپیزود های فیلم به صورت یک فیلم کوتاه نگاه شوند. بهتر است فیلم با دقت بیشتری نگاه شود تا علت انتخاب زاویه دیدها مشخص شود. همچنین نباید فراموش کنیم که همواره تفاوتی از نظر انتقال حس بین فیلم بلند داستانی و فیلم اپیزودیک وجود دارد.

این جلسه نقد و بررسی با پرسش و پاسخ بین میهمانان و مخاطبان ادامه یافت و به پایان رسید.