کلیساهای تاریخی آثار شاخص همزیستی ادیان و گردشگری در آذربایجان غربی

به گزارش خبرگزاری برنا از ارومیه مردم آذربایجان دارای غنی ترین ادبیات شفاهی هستند و ضرب المثل های متعددی در بین مردم رایج است که پند، فلسفه و حکمت خاصی در پس آن ها نهفته است، به طور کلی آذری ها مردمی شاعر مسلک هستند كه بیش تر احساسات خود را با زبان شعر بیان می کنند و در هر مناسبتی قطعه ای شعر می سرایند که به بایاتی ها معروف هستند، شعرها، ضرب المثل ها، پندها و حکمت های عامیانه اصلی ترین قسمت ادبیات عامه استان آذربایجان غربی را به وجود آورده اند.

در آذربایجان غربی زبان های ترکی و آذری و کردی، زبان های اصلی را تشکیل می دهند و اقلیت ها به زبان های آشوری و ارمنی و کلیمی تکلم می نمایند.

بر اساس متون تاریخی ریشه زبان ترکی آذری مربوط به مادهاست که در اثر گذشت زمان تحت تاثیر زبان های فارسی، عربی و ترکی قرار گرفته است، زبان مادی که از ریشه زبانهای هند و اروپایی بوده است، پیش از اسلام تغییر چندانی نیافته بود، ولی تکامل و تحول پیدا کرده بود، پس از ظهور اسلام تحت تأثیر زبان عربی و فارسی قرار گرفته است.

از اوایل قرن سوم هجری، کم کم پای امرای ترک آسیای مرکزی به آذربایجان باز شده و از قرن پنجم هجری هجوم و مهاجرت تیره های مختلف ترک به این سامان آغاز گردید. در نتیجه اختلاط زبان ترکی آسیای مرکزی با فارسی آذری، زبان ترکی آذری پدید آمده است. کسانی هم بودند که ریشه زبان آذری باستانی را فارسی و هند و اروپایی نمی دانند، مانند خطیب تبریزی، ناصر خسرو، حکیم نظامی، یاقوت حموی و مسعودی.

اما عده ای، کردی را لهجه ای از زبان فارسی و گروهی دیگر آن را زبانی مستقل می دانند.

1000 سال پیش از میلاد مسیح، آریایی ها به زبان اوستایی تکلم می کرده اند که پدر تمام زبان های مادی، پارسی و هندی بوده است، زبان کردی هم از ریشه های زبان اوستایی است.

مجموعه این مشخصه در تاریخ این سرزمین و در قالب اماکن دینی و مذهبی که از پس اعصار و قرون هنوز باقی هستند ظهور و بروز پیدا کرده است و امروزه بازدیدکنندگان داخلی و خارجی از برخی اماکن ملی ثبت شده استان در میراث جهانی یونسکو، گواهی بر همزیستی مسالمت آمیز مردمان این خطه از ایران با سایر ادیان، مذاهب و قومیت هاست.

در مطلب پیش رو دو نمونه از آثار تاریخی استان آذربایجان غربی که مربوط به اقلیت های دینی است مورد معرفی قرار می گیرد.

قره کلیسای چالدران

قره کلیسا از بناهای مذهبی متعلق به ارامنه است که در جنوب ماکو و 20 کیلومتری شمال شرقی چالدران در کنار روستایی به همین نام واقع شده اس ، قره کلیسا به عنوان نهمین میراث تاریخی - فرهنگی ایران در سی و دومین کمیته میراث جهانی یونسکو در کبک کانادا ثبت جهانی شد.

قره در زبان آذری به معنی سیاه است و وجه تسمیه این نام سیاه بودن قسمتی از کلیساست ، ظاهرا ساختمان اصلی کلیسا تماما از سنگ های سیاه ساخته شده بود که پس از بازسازی ، قسمتی از سنگ ها با سنگ های سفید جایگزین شده است ، به احتمال زیاد این عمل به صورت عمدی انجام شده تا آیندگان از شکل و ظاهر اولیه کلیسا مطلع باشند

تاریخ آن به روایت خورناستی مورخه ارمنه به اوایل دوره مسیحیت می‌رسد، این كلیسا از معتبرترین و پرنقش و نگارترین كلیساهای ارمنیان در ایران است و از شهرت جهانی برخوردار است .

در چهارم مرداد هر سال برابر با 26 ژوئن میلادی ارمنیان جهان برای زیارت كلیسای طاطائوس مقدس به ایران می آیند كه به همراه آنها تعدادی از سفرای كشورهای مسیحی در ایران نیز در مراسم زیارت كلیسای طاطائوس شركت می‌كنند.

در همین روز ارمنیان از شهرهای تبریز، ارومیه، تهران، اصفهان، قزوین و سایر شهرها به صورت گروهی و خانوادگی به قره کلیسا می آیند ، علاوه بر ارمنیان، خانواده هایی از آشوریان و به ندرت خانواده های کاتولیک هم در این جشن شرکت می کنند.

یکی از آداب پسندیده در طول زیارت سه روزه ، آیین های غسل تعمید کودکان و نوجوانان ارمنی در این کلیسا است. زیرا عده ای براین عقیده اند که تعمید کودکانشان در نخستین کلیسای حضرت مسیح و محل شهادت حواری آن حضرت، همراه با خیر و برکت است.

گروهی نیز فرزندانشان را با نذر و نیت در آنجا غسل تعمید می دهند و به همین خاطر سن غسل تعمید گیرندگان گاه به 15و 20سال هم می رسد.

این کلیسا در دوره های مختلفی، به دلایل مختلف ویران و مجدداً بازسازی شده است در سال 1230 میلادی (616 هجری) هنگام حمله چنگیز، قسمت بزرگی از این کلیسا ویران شد، ولی هنگام اقامت هلاکوخان مغول در آذربایجان، خواجه نصیرالدین طوسی به مرمت آن همت گماشت.

این کلیسا یک بار نیز در زلزله ای که در سال 1319 میلادی اتفاق افتاد ، ویران شد و بنا بر روایت آندرانیک هویان، سندی درباره تعمیر آن به وسیله زکریای قدیس در سال 1329 در دست است. این کلیسا در سال 1691 میلادی با سنگ های سیاه ، در سال 1810 به وسیله اسقف ماکو، به نام سیمون بزنونی با نصب سنگ های سفید و در زمان قاجار به وسیله عباس میرزا تعمیر شد.

همچنین مقبره ساندوخت چالدران نیز در حومه این شهر در جنوب غربی قره كلیسا قرار دارد ، بنای یاد شده در قرن 14 میلادی همزمان با احداث بنای قره كلیسا ، احداث شده است ، مصالح بكار رفته در آن سنگ های مكعبی تراشیده شده می باشد و طاقهای استفاده شده در آن از نوع رومی است و ملات مورد استفاده در آن نیز ماسه آهك می باشد .

این مقبره دارای سالن اصلی و اتاق محراب می باشد و تحت نظر شورای خلیفه گری دیوارهای جانبی و ساقه گنبد آن بازسازی و احیا شده است.

کلیسای زوز زور

این کلیسا در مجاروت روستای بارون شهرستان چالدران ، در دامنه شیب تند کوه و در ساحل رودخانه زنگمارقرار دارد.

کلیسای زور زور بین سال های 1315-1314 م توسط ذکریا اسقف اعظم کلیسای طاطائوس مقدس ساخته شد ، این کلیسا بنایی کم حجم و منفرد است و شباهت زیادی به نمازخانه دارد.

این کلیسا یکی از مراکز مهم دینی و فرهنگی است و زیر نظر هوانس یرز نقاش معروف به زور زور تسی اداره می شد، بنای کلیسای طرحی صلیبی دارد و ساختمان آن در نمای خارجی و داخلی دارای سنگ های تراش دار منظم به صورت خط کشی و فاقد بند ملات است.

کلیسا به لحاظ معماری مشابه دیگر آثار دیرهای ارامنه است ، جبهه داخلی آن دارای چهار طاق باقوس های بیضی شکل و چهار نورگیر کوچک در چهارضلع و گنبدی به صورت عرقچین است.

این کلیسا در سال1367 شمسی با احداث سد بارون در معرض آب گرفتگی قرار گرفت؛ از این رو به محل مرتفعی در همان ناحیه انتقال یافت. این محل در ارتفاع حدود صد و ده متر و به فاصله ششصد متری محل بر روی برآمدگی صخره قرار دارد. انتقال این بنا یک اتفاق مهم در حفظ و نگهداری از میراث فرهنگی ایران محسوب می شود ، با انتقال بنا به محل جدید هیچ تغییری در بنا صورت نگرفت، بلکه بسیار زیباتر و دقیق تر باهمان مصالح بازسازی شد.