خشکی دریاچه ارومیه منطقه آذربایجان را بیابانی می کند

به گزارش برنا آذربایجان غربی ، پرویز آراسته، درباره بیابان زایی پس از خشکی دریاچه ارومیه، افزود: بیابان زایی یکی از مهم ترین پیامدهای زیست محیطی قرن حاضر است که اگر چه کاهش نزولات آسمانی در نواحی اقلیمی گوناگون یکی از عوامل بیابان زایی محسوب می گردد، بی شک نقش عامل انسانی سرعت روند بیابان زایی را بسیار تسریع بخشیده بطوری که کنترل آن را با مشکلاتی مواجه و برگشت پذیری را اگر نگوییم غیرممکن لااقل بسیار دشوار ساخته است؛ در ایران هم بیابان زایی به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی کشور، نوع اقلیم و میزان نزولات آسمانی به میزان فراوان و دوره بازگشت های بسیار کوتاه، طولانی و متناوب در حال اتقاق افتادن است، بیابان ها و مناطق بیابانی ایران حدود 40 میلیون هکتار از اراضی ایران را دربرگرفته که 12 میلیون هکتار آن اراضی و تپه های ماسه ای است و همچنین بارندگی در ایران یک سوم میانگین بارندگی جهان است که متاسفانه به دلیل قرارگرفتن بر روی کمربند خشکی تبخیر آب 3 برابر میانگین جهانی است.

وی در ادامه تصریح کرد: روزگاری اگر منطقه آذربایجان به همراه دریاچه ارومیه اقلیم خاصّی را برای خود داشت، امروزه شرایط محیطی آن به کلی تغییر کرده و دریاچه جای خود را به یک عرصه خشک و بایر با بستری پوشیده از نمک داده است. اگر خشک شدن دریاچه ارومیه موجب از بین رفتن ویژگی های ارزشمند این دریاچه شده، موضوع مهم دیگر پیامدهای بسیار منفی بر جای مانده از پسروی آب و خشک شدن دریاچه است که در نوبه خود بسیار خاص و خارج از تصور است؛ همچنین بیابان زایی نه از نوع افت شدید سفره های آب زیرزمینی و یا شور شدن تدریجی اراضی بالادست، بلکه از نوع شکل گیری و پیدایش تپه های ماسه ای در بستر دریاچه ارومیه که شاید تصور آن دور از ذهن است، به میزان زیاد و در مساحت وسیعی در غرب و شرق دریاچه و حتی در اطراف جزایر دریاچه ارومیه در حال شکل گیری و تکامل بوده و به شدت در حال افزایش است.

آراسته درباره اینکه بیابان زایی در بخشی های از دریاچه ارومیه در حال رشد است، گفت: دریاچه ارومیه در وضعیت نرمال از مساحت 5700 کیلومتر مربعی برخوردار بوده که در طی سالهای گذشته متاسفانه به دلیل کاهش شدید در آب ورودی به دریاچه، بخش زیادی از عرصه آبی خشک و بستری از رسوبات نمکی و در بعضی جاهای لجن و رسوبات دریاچه بر جای مانده اند که بسیار مستعد فرسایش بادی است؛ حاشیه شمال غربی دریاچه ارومیه یکی از این مناطقیراست که فاجعه ای زیست محیطی در آن در حال شکل گرفتن است. در این ناحیه تپه های ماسه ای شکل گرفته و روند بیابان زایی به صورت گسترده در تمامی جهات و به خصوص با گسترش دامنه غربی خود و با پیشروی به سمت حاشیه روستاها، با سرعتی بسیار زیاد در حال شکل گرفتن است که تغییرات آن کمتر از یکسال هم قابل مشاهده است.

وی در ادامه مطلب فوق خاطر نشان کرد: ماسه های موجود در تپه های ماسه ای حاشیه غربی دریاچه ارومیه از نوع بسیار ریز بوده و نسبت به تپه های ماسه ای دیگر نقاط جهان و ایران مرکزی، قطر متوسط کمتر و حسّاسیت بالاتری به بادبردگی داشته و خطری مهم در این منطقه به حساب می آیند؛ به دلیل مدت زمان طولانی تر دوره خشکی اطراف دریاچه نسبت به قسمت های مرکزی تر آن، تپه های ماسه ای در حواشی دریاچه و مناطق مسکونی بزرگ تر و میزان ماسه بیشتری را دارا است البته این منطقه نیازمند روش های اصلاحی به خصوص روش های کنترلی، در وهله اول کنترل پهنه های ماسه ای فوق و در وهله دوم حفظ بستر دریاچه و جلوگیری از و تشکیل تپه های ماسه ای است؛ این کار نیازمند برنامه ای جامع و کاملا علمی با اعتماد به دستگاه های اجرایی و علمی آذربایجان غربی به همراه حمایت سایر دستگاه های اجرایی بوده تا به بهترین شکل و به نحو احسن بتوان از بروز چنین فاجعه زیست­ محیطی جلوگیری کرد.

آراسته تصریح کرد: ذرات تشکیل دهنده تپه های ماسه ای، فاقد هرگونه چسبندگی و حدّ آستانه پایینی داشته و به راحتی توسط بادهای با سرعت فرسایندگی کم، جابه جا می شوند؛ بر طبق بررسی های به عمل آمده نوع تپه ها در حال شکل گیری به شکل تپه های طولی بوده که وجود دو باد غالب با قدرت تقریبا یکسان را نشان می دهند؛ ماسه‌زارهای موجود در منطقه جبل کندی در حال حاضر یکی از مناطق بحرانی از لحاظ فرسایش بوده و به‌عنوان مهم‌ترین کانون ریز گرد در محدوده نزدیک به شهر‌های ارومیه و تبریز است. حرکت شن‌های روان و ماسه‌زار‌های این محدوده به سمت روستا‌های کهریز جدید، جبل کندی، سلطان‌آباد، ماکو کندی و بسیاری از روستا‌های دیگر زندگی مردم منطقه را با تحدید جدی روبرو ساخته است؛ ازاین‌رو بر روی این منطقه و در راستای تثبیت ریز گردها و کاهش سرعت باد در محدوده موردنظر برای جلوگیری از حرکت شن‌های روان به سمت زمین‌های کشاورزی و مناطق مسکونی دو پروژه برای تثبیت بیولوژیک منطقه جبل واقع در شمال غربی دریاچه ارومیه با اعتبار 38 میلیارد ریال از محل اعتبارات کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه در سال 93 مصوب گردیده که در دست اجرا است.

سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی درمورد مشخصات دو پروژه در رابطه مقابله با پیامد های خشکی دریاچه ارومیه اذعان کرد: یکی از این پروژه ها، تثبیت بیولوژیک با گونه های درختی و درختچه های مقاوم به شوری و کم آبی، همانند گز و قره داغ بوده که با اعتبار 30 میلیارد ریال در حال اجرا است؛ در این پروژه محدوده با ابعاد 8 کیلومتر به موازات مرز پارک ملی دریاچه ارومیه و به عمق 500 متر در عمق با کشت گونه های گز و قره داغ برنامه ایجاد کمربند سبز و باد شکن که بتواند جلوی حرکت ماسه بادی را سد کند در دست اجرا است که هم اکنون نزدیک به 50 درصد پیشرفت فیزیکی دارد و همچنین پروژه دوم که بصورت پایلوت و با اعتبار 8 میلیارد ریال مالچ پاشی در کانونهای ریزگرد در محدوده پارک ملی دریاچه ارومیه و در مساحت 45 هکتار است.