مرگ کودکی، آنچه بین طناب دار دست و پا می زند

 گروه اجتماعی خبرگزاری برنا: در چند هفته ای که گذشت، اخبار مختلف خبر از خودکشی سه نوجوان در استان‌های مختلف کشور می داد، خبرهایی که با خودکشی «شوان» پسر بچه 10 ساله اهل اشنویه شروع شد و بعد از آن به پسر بچه ششم ابتدایی در محله خلیج فارس تهران رسید و با خبر پرتاب دختر نوجوان 14 ساله  اهوازی از طبقه پنجم آپارتمان به پایان رسید. انتشار این اخبار حکایت از این دارد که خودکشی دیگر مختص به دنیای بزرگسالان نیست و با قدرت هر چه تمام تر به دنیای ظریف کودکان و نوجوانان حمله می کند.

کودکان لرستانی، راس تیر خودکشی

فاطمه دانشور، عضو شورای شهر تهران، مهر ماه امسال اعلام کرد از سال ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۳ تعداد ۱۱۱ کودک در ایران اقدام به خودکشی کرده‌اند. به گفته وی، این کودکان بین هشت تا ۱۳ سال سن داشته‌اند و خودکشی آن‌ها به شیوه مسمومیت بوده است. وی افزوده: ۵۹ نفر از این کودکان پسر و ۵۲ کودک نیز دختر بوده‌اند. لازم به ذکر است ارائه چنین آماری در مورد خودکشی کودکان ایرانی، برای نخستین بار است که اعلام می‌شود .این آمار بر اساس پژوهش مؤسسه رحمان به دست آمده است.

به گفته دانشور، «انواع آسیب‌های اجتماعی وارد شده بر کودکان، بدسرپرستی و مشکلات روانی» از دلایل عمده خودکشی کودکان بوده است.

همچنین بر اساس این گزارش، بیشترین خودکشی در کودکان بین کودکان لرستانی بوده است که اکثر آن‌ها با خوردن «گچ» خودکشی کرده‌اند.

افسردگی و الگو برداری، عاملان اصلی خودکشی در کودکان و نوجوانان

سمیرا یزدانی، دکترا روانشناسی دانشگاه تهران، در گفت و گو با خبرنگار برنا در خصوص عوامل بروز خودکشی در بین کودکان و نوجوانان، گفت: خودکشی در این گروه سنی، دلایل مختلفی دارد، یکی از این دلایل، افسردگی دوره کودکی است. در دسته بندی اختلالات خلقی دوره کودکی، افسردگی دوره کودکی جای می گیرد اما نمی توان تنها عامل بروز خودکشی در کودکان را به دلیل این اختلال خلقی دانست.

وی افزود: اغلب اوقات، رفتاری از سوی کودکان، به دلیل الگوبرداری انتخاب می شود، یعنی در اطراف کودکان، اتفاقی رخ داده یا حرف‌هایی زده شده که کودک با دیدن و شنیدن آن ها، از آن رفتار و حرف‌ها الگوبرداری اجتماعی کرده است. به طور کلی بر اساس  شرایط یادگیری اجتماعی، می توان گفت یکی دیگر از عوامل خودکشی در نوجوانان، علاوه بر افسردگی دوره کودکی، دیدن صحنه های خشونت و خودکشی است.

این روانشناس ادامه داد: خودکشی در دوره نوجوانی، بیشتر از بزرگسالی نمود پیدا می کند، به لحاظ کمی، بازه سنی 11 تا 18 سالگی دوره نوجوانی محسوب می شود و افراد در این گروه های سنی آسیب پذیر هستند. به همین دلیل اطرافیان، جامعه و مسئولان آموزشی در مدارس، باید مراقب اینکه چه برچسبی بر آن ها می زنند، باشند.

یزدانی بیان کرد: مادران افسرده ای که اقدام به خودکشی می کنند، سبب می شوند، فرزندانشان، از آن ها الگوبرداری کنند. در کشور ما آمار خودکشی به شکل دقیق، ارائه نمی شود تا بتوانیم بدانیم، از بین تعداد افراد خودکشی کرده، چه تعداد، کودک و نوجوان هستند. همچنین در خصوص روش‌های انتخابی برای خودکشی، مردان شیوه های خشن‌تری را انتخاب می کنند که به مرگ منتهی می شود.

جای خالی روانشناسان متخصص در مدارس

یزدانی، روانشناس، در ادامه در خصوص انواع اختلالات خلقی و توجه مدرسه با آن ها، افزود: به طور کلی، دو دسته اختلال خلقی داریم، درونی سازی شده و بیرونی سازی شده، مدارس به اختلالات خلقی بیرونی سازی شده که منجر به بروز خشونت و بیش فعالی در کودکان و نوجوانان می شود توجه می کند، اما به دسته دیگر اختلالات مثل افسردگی توجهی نشان نمی دهند.

وی، در ادامه ضمن تاکید بر نقش مدارس بیان کرد: مدارس ما اضطراب زا هستند، به طوری که حتی در سنین برگسالی نیز این اضطراب همراه افراد است. در خصوص برگزاری امتحانات، نیز مدارس به سبک اضطرابی عمل می کنند، با اینکه در سال‌های اخیر نحوه  اداره کردن مدارس به سمت تعدیل، متمایل شده است اما هنوز هم اضطراب در بچه ها نهادینه می شود. اجرای سیستم ارزشیابی کیفی، که در راستای تعدیل نظام آموزشی اضطرابی انجام شد، خوب است اما کافی نیست چرا که از طرف والدین هنوز هم این شیوه کمی، برداشت می شود.

وی افزود: شرایط اضطرابی مدارس، در مواردی باعث ناکامی دانش آموزان می شود که با دامن زدن خانواده ها به این ناکامی شرایط برای دانش آموزان دشوار شده و در نتیجه آن فرد درگیر با افسردگی می شود و متاسفانه مدارس در تشخیص افسردگی نوجوانی ضعیف عمل می کنند.

این روانشناس ادامه داد: مسائل اقتصادی نیز در ناکامی و اقدام به خودکشی کودکان و نوجوانان، تاثیر گذار است، در مدارس بچه ها در حال مقایسه خود با سایر همکلاسی ها هستند و همین اتفاق سسب ایجاد حس حقارت در کودکان می شود اما عوامل اقتصادی به تنهایی عامل ایجاد کننده روحیه خودکشی در نوجوانان نیست، اما جز عوامل تاثیر گذار به شمار می رود چرا که یک عامل ناکامی محسوب می شود. همچنین وقتی شرایط  اقتصادی خانواده ها مساعد نباشد، درنتیجه برای درمان افسردگی توانایی لازم مالی را ندارند.

سمیرا یزدانی، در پایان گفت: باید به پیشگیری توجه کرد، اینکه بعد از وقوع چند مورد خودکشی به دنبال علت آن باشیم، اقدام خوبی است اما مهم تر از آن این است که به دنبال پیشگیری باشیم. سلامت روان از دوره کودکی شکل می گیرد که متاسفانه مدرسه ها روانشناس متخصص ندارند و اگر هم کسی به عنوان روانشناس یا مشاور در مدارس مستقر است، تخصص آنچنانی ندارد.