آداب و سنن مردم لرستان در شب یلدا

 به گزارش خبرگزاری برنا از لرستان ،شب یلدا یا در اصطلاح گویش لری «شو چِلهَ» یا «شو قارّه» یکی از رسوم و آیین‌های ایران کهن است که همواره مردمان این کشور در طولانی‌ترین شب سال یعنی شب اول زمستان با بیدار ماندن در کنار هم تا صبح این شب را پاس می‌داشتند. 

در شب یلدا بسیاری از پشت بام منازل این شهر مملو از جوانان و نوجوانانی است که با شور و شوق فراوان عبارت “امشو اول قاره” (امشب شب یلدا است) را در شهر طنین انداز کرده و حال و هوای خاص شب یلدا را دو چندان می کنند.

در این شب نوجوانان و جوانان با تاریک شدن هوا به پشت بام منازل همسایه رفته و شالی را به حیاط منزل آویزان می کنند و با سردادن شعار جمعی “امشو اول قاره، خیر د هونت بواره، نون و پنیره و شیره، کیخا حونت نمیره” از صاحبخانه می خواهند تنقلات شب یلدا را در شال آنها بریزد.

تهیه گندم، کنجد و شاهدانه که به اصطلاح عامیانه به آن “گندم شادونه” می گویند، نخود، کشمش، پسته، بادام، گردو و انواع شیرینی های محلی از جمله تنقلاتی است که مردم این دیار در شب یلدا از آنها استفاده می کنند.

غذای مخصوص مردم لرستان در شب یلدا بوقلمون، گوسفند، سبزی پلو ماهی و خورشت سبزی است. بنا به سنت دیرینه، اغلب خانواده های لرستانی شب یلدا را در کنار بزرگان طایفه به ویژه پدربزرگ ها و مادربزرگ های خود سپری می کنند.

شب یلدا تنها یک دقیقه طولانی‌تر از شب‌های قبل و بعد از آن است، اما همین یک دقیقه بهانه‌ای شده، برای یک رسم کهن و یک آیین ماندگار که در آن خانواده‌ها در شب سرد زمستان با دور هم جمع شدن و خوردن نوشیدنی، میوه و شیرینی این شب را به سحر می‌رسانند.

گردهمایی اقوام دورهم و ایجاد فضایی  سراسر از محبت، عشق و دوستی در بین خانواده شاید نمادی باشد از اتحاد و مقاومت  در مقابل طولانی‌ترین شب سال در سیاهه سرد زمستان.

* پاسداشت شب یلدا در لرستان

این مراسم باشکوه که می‌توان آن را پس از عید نوروز یکی از جشن‌ها و آیین‌های ماندگار ایران کهن دانست در سرزمین لرستان نیز با شکوه هرچه تمام در بین خانوادهای این قوم بزرگ برگزار می‌شود به نحوی که در این شب همه اقوام و فرزندان در منزل بزرگ و پیر خانواده جمع و سنت صله رحم را به جا می‌آورند.

در شب یلدا رسم بر آن بوده که غذایی فاخر طبخ و اعضای خانواده تا سحر با خوردن انواع میوه و شیرینی و تنقلات ذخیره شده از فصل برداشت در کنار هم لذت ببرند و خود را سرگرم بازی‌های دسته جمعی و بومی کنند.

* «چارشو دُر کنی» « مَتَل خونی» از رسوم کهن لرستان در شب یلدا

از رسوم این شب در استان لرستان می‌توان به مراسم «چارشو دُر کنی» اشاره کرد؛ که این مراسم با شرکت نوجوانان و جوان‌ها برگزار می‌شد به نحوی که بچه‌ها از پشت بام خانه‌ها با آویزان کردن چادر، شال یا گلونی از صاحب خانه تقاضای شیرینی و تنقلات مخصوص این شب را می‌کردند و صاحب‌خانه نیز چند گردو، بادم، میوه یا مقداری نخودچی کشمش و از این دست تنقلات در آن چادرهای آویزان شده، قرار می‌دادند.

این کار از سوی بچه‌ها همراه شعر خوانی بود و آنها زمزه می‌کردند: «اِمشو اول قاهارهَ خیر دِ حونت بَواره ** نون و پَنیر و شیره کیخا حونَت نَمیره».

شوهنومه خونی (شاهنامه خوانی) و متل‌گویی (قصه تعریف کردن) از دیگر رسوم مردم لرستان در این شب است که اغلب توسط بزرگان فامیل برای جمع حاضر صورت می‌گرفت و در این بخش بزرگ فامیل با لحنی جذاب و محلی قصه‌های کهن را برای جمع تعریف می‌کرد و این کار مورد استقبال اعضای خانواده به خصوص کودکان قرار می‌گرفت.

* مصرف گندم برشته و انار سرخ در شب یلدا

محمد دارایی در خصوص این مراسم به برناگفت: از گذشته در لرستان شب یلدا با نام‌های شب چله و شب قارّه نیز یاد می‌شود، شبی که در آغاز چله گَپَ (یعنی اول دی ماه) است.

وی ادامه داد: در این شب مردم دور بزرگ فامیل جمع می‌شوند و دیدار تازه می‌کنند و میزبان نیز با میوه‌هایی مثل انار و آجیل مخصوص این شب یعنی گندم برشته و شاهدانه از آنها پذیرایی می‌کند.

یعقوب لک ادامه داد: در گذشته کدوی حلوایی را در آتش باقی مانده تنور می‌پختند و در شب یلدا در کنار سایر تنقلات استفاده می‌شد.

* صله رحم بهترین دست آورد شب یلدا

وی با بیان جمع شدن خانواده در کنار هم بهترین دستاورد، این رسم بوده است، گفت: متاسفانه این روزها دیگر خانواده کمتر به سر می‌زنند و شاید این رسم فرصت مناسبی باشد، برای نزدیک‌تر شدن خانواده به هم دیگر.

در ادامه یک بانوی میان‌سال در این خصوص به خبرنگار برنا، گفت: شعرخوانی به خصوص حافظ‌خوانی یکی از مراسم‌های این شب بوده است که توسط بزرگ خانواده اجرا و سایر اعضا از آن بهره‌مند شده و لذت می‌بردند.

* قاشق‌زنی و چهل سرو از رسوم محلی لرستان در شو چِلهَ

مهین شهناززاده ادامه داد: مراسم قاشق زنی، چل سرو (فال گرفتن)، شب نشینی و مصرف آجیل مخصوص نخودچی و کشمش به همراه گندم برشته و گندم شیر از مراسم‌های این شب در قدیم بوده است که همواره صفا بخش مجالس ما بودند.

وی تاثیر حفظ این رسوم را با اهمیت دانست و گفت: کشور ما از نظر فرهنگی بسیار غنی است و حفظ این دست سنت‌ها می‌تواند در حفظ و ترویج سبک زندگی ایرانی بسیار تاثیرگذار باشد.

این شهروند خرم آبادی  خاطرنشان کرد: در این شب تازه عروس‌ها و دخترهای خانواده بی‌نصیب نبوده و بزرگان خانواده و فامیل هدیه‌هایی را به آنها می‌دادند که این رسم همواره در برخی از نقاط کشور و بخصوص استان ما همچنان به چشم می‌خورد.

* چه لذتی دارد، شو چِلّهَ پای کرسی تَشی با لحاف مخملی

فراموش نکنیم، این شب تاریخی که با رسوم کهن متعددی همراه است، فرصتی برای دور هم جمع شدن فامیل و انجام سنت صله رحم است و چه زیباست خاطره جمع شدن دور کرسی چوبی با لحافی مخملی آن هم در کنار بزرگان.