سهم ۹۵ درصدی صادرات شیرین‌بیان ایران

به گزارش گروه خبر خبرگزاری برنا، حسین کمالی سروستانی دبیر اتحادیه تولیدی صادراتی شیرین‌بیان ایران طی نشستی که در12بهمن ماه 1394 با ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی وفناوری ریاست جمهوری داشت، جنبه‌های مختلف ویژگیهای گیاه شیرین بیان ،صنعت، صادرات، فرصت ها، چالش‌ها و راهکارهای آنها در زمینه پودروعصاره شیرین‌بیان را توضیح داد و اظهار کرد: گیاه شیرین بیان در دو عرض جغرافیایی نیمکره شمالی رویش دارد. این گیاه در کشورهای چین، افغانستان، آسیای میانه، ایران، ترکیه، سوریه، ایتالیا رویش تجاری دارد و صادرات آن به صورت گسترده انجام می شود.

وی افزود: رشد عمده این گیاه در کشور ما در گندمزارها و مزارع است که به صورت علف هرز و به صورت خودرو توسط کشاورزان برداشت شده و در اختیار کارخانه‌های تولید پودر و عصاره شیرین‌بیان قرار می‌گیرد.

دبیر اتحادیه تولیدی صادراتی شیرین‌بیان ایران، پراکندگی گیاه شیرین‌بیان را در استان‌های فارس، کرمانشاه، همدان، لرستان، آذربایجان، اصفهان، اردبیل، کرمان، خراسان شمالی و رضوی بیان کرد.

وی در توضیح ریشه این گیاه گفت: ریشه گیاه شیرین‌بیان اندامی مورد استفاده برای تولید صنعتی است و میزان آن بسته به شرایط آب و هوایی، بارندگی و مقداری که هرساله برداشت می‌شود متفاوت است.

به گفته کمالی، خشک‌سالی سال‌های اخیر در کاهش برداشت ریشه گیاه شیرین‌بیان نقش داشته است.

وی در خصوص صادرات ریشه خام گیاه شیرین‌بیان گفت: در سال 1314 ریشه خام گیاه شیرین بیان به میزان 161 تن به کشور هند صادر شد. این روند تاسال 1351ادامه داشت .در سال 1344 اولین کارخانه تولید وصادرات پودر وعصاره شیرین بیان ایران تاسیس شد.

دبیر اتحادیه تولیدی صادراتی شیرین بیان ایران، افزود: در سال 1344 شرکت شیرین‌بیان زرقان در فارس تأسیس شد. سال 1350 تأسیس شرکت شیرین دارو و سال 1351 بهره برداری از شرکت ریشمک صورت گرفت.

وی این سه شرکت را شرکت‌های پیشرو در تولید پودر و عصاره شیرین‌بیان ایران دانست و گفت: به دلیل خاستگاه ریشه شیرین‌بیان این شرکت‌ها در استان فارس شکل گرفته‌اند. چرا که ریشه شیرین‌بیان حجیم است و حمل و نقل آن هزینه بالایی دارد. در نتیجه ترجیحادر نزدیکی مبادی تولید کارخانه های آن احداث می‌شود.

14 کارخانه فعال ایران در فرآورده‌های شیرین‌بیان

کمالی آخرین وضعیت کارخانه‌های مربوط در حوزه شیرین‌بیان را 14 کارخانه عنوان کرد و ادامه داد: 18 هزار و 350 تن ظرفیت تولید سالانه پودر و عصاره شیرین‌بیان توسط این کارخانه ها است.

به گفته وی، تعدادی نیز در سال آتی به بهره‌برداری می‌رسند. پس رقم اعلام شده کف ظرفیت تولید فعلی محسوب می‌شود.

دبیر اتحادیه تولیدی صادراتی شیرین‌بیان ایران، توضیح داد: نزدیک 70 درصد ظرفیت پودروعصاره شیرین‌بیان ایران در استان فارس واقع شده است و باقی در استان‌های کرمانشاه، اصفهان، کهکیلویه وبویراحمد و کرمان هستند.

وی وضعیت صادرات کل عصاره شیرین بیان ایران را در ده سال 84 تا 93 به این صورت توضیح داد: در 4سال اخیر مقدارصادرات میانگین شش هزار و ششصد تن را داشته‌ایم، اما هرساله با کاهش صادرات مواجه بوده ودرسال93 به رقم 5900تن رسیده است. ارزش مالی این معاملات هم از 44 میلیون دلار در سال 90 به 33 میلیون دلاردرسال 93 رسیده است.

کمالی بیان کرد: از سال 90 تا امروز روند کاهشی در این زمینه وجود داشته است. در سال جاری نیز به نظر می‌رسد این روند تا امروز پیشرفتی نداشته است.

وی ایجاد 14 شرکت در این حوزه را با مواد اولیه موجود در کشور نامتناسب دانست و گفت: تعدادی از شرکت‌ها بنا به ضرورت به واردات ریشه شیرین بیان روی آورده‌اند و بر اساس آن سعی کرده‌اند بخشی از ظرفیت‌ها را پوشش دهند تا به دنبال آن صادرات تولید هم صورت بگیرد.

سهمیه 95 درصدی صادرات شیرین‌بیان

دبیر اتحادیه تولیدی صادراتی شیرین‌بیان ایران، سهم صادرات پودر وعصاره شیرین بیان کشور را 95 درصد فرآورده تولیدی بیان کرد: 14 شرکت موجود در این حوزه عمده محصول خود را به صورت پودر و فرآورده حاصل از شیرین‌بیان به کشورهای دیگر صادر می‌کنند.

وی جایگاه ایران را در حوزه شیرین‌بیان مناسبت دانست و افزود: گیاه شیرین‌بیان بعد از زعفران، بین کل گیاهان دارویی ایران در رتبه دوم قرار دارد. حتی اگر از بخش خودرو این مسئله را بررسی کنیم گیاه شیرین‌بیان رتبه اول رابه خوداختصاص داده است.

کمالی باتوجه به این جایگاه درصادرات پودرعصاره شیرین بیان ایران درخواست کرد نگاه ویژه‌ای در زمینه سیاست گذاری‌ها، برنامه ششم توسعه و به خصوص سند ملی گیاهان دارویی صورت گیرد.

وی تاکید کرد: اتحادیه شیرین بیان ایران آمادگی دارددرصورت حمایت سازمانهای مسئول ، بخش عمده‌ای از اهدافی که برای گیاه شیرین بیان وفرآوری آن در سند ملی گیاهان دارویی در نظر گرفته شده است رامحقق کند.

به گفته دبیر اتحادیه تولیدی صادراتی شیرین‌بیان ایران، در چهارمین کنگره ملی گیاهان دارویی کشور، چهار گیاه به عنوان گیاه ملی معرفی شدند که یکی از آنها شیرین بیان بود. موارد دیگر انار، زعفران و گل محمدی بودند.

وی سال 83 را زمان تشکیل اتحادیه شیرین‌بیان معرفی کرد و گفت: این اتفاق حرکت با ارزشی محسوب می‌شود. چرا که صادرات امر پیچیده و سختی است و ما هر دو کار را با هم انجام دادیم. هم تولید صنعتی پودر وعصاره شیرین‌بیان و هم صادرات آنهاکه دو چالش بزرگ هستند.

کمالی تأثیر پذیری تولید داخلی را از سیاست‌های داخلی مانند اثرات قانون هدفمندی ،افزایش نرخ سوخت و غیره بیان کرد. همچنین در صادرات با روند رقابتی دشواری درسطح جهانی مواجه هستیم که سیاستهای داخلی مستقیمابرروی حفظ ویا کاهش آن تاثیر گذاراست.

وی گفت: اگر بازار صادرات از دست برود، رقیبان به راحتی اجازه بازگشت دوباره نخواهند داد. بنابراین درخواست ما این است که باتوجه به جایگاه جهانی ایران، به‌صورت ملی و بین‌المللی وباهماهنگی اتحادیه برای گیاه شیرین‌بیان وفرآوری آن برنامه‌ریزی شود.

دبیر اتحادیه تولیدی صادراتی شیرین بیان ایران، تاکید کرد: بازار داخلی هر کششی داشته باشد ما پاسخگو هستیم و استقبال می‌کنیم. ماآمادگی داریم با فرهنگ‌سازی افرادوشرکتها را در جهت مصرف بیشتر پودر وعصاره شیرین‌بیان چه به صورت صنعتی وچه درطب سنتی ترغیب ‌کنیم.

کمالی با اشاره به این که سالیانه حداقل یکی از شرکت‌های حوزه شیرین‌بیان به عنوان صادکننده نمونه ملی انتخاب می‌شوند افزود: این نکته نشان‌دهنده جایگاه این شرکت‌ها است که باید شرایط لازم وشایسته ای راداشته باشند.

کاربردهای گیاه شیرین‌بیان

به گفته وی، گیاه شیرین‌بیان در طب سنتی، صنایع دارویی، غذایی، آرایشی بهداشتی، سیگار و سایر کاربردهامصرف دارد.

دبیر اتحادیه تولیدی صادراتی شیرین‌بیان ایران، این طیف ازمصرف را بیانگر اهمیتی دانست که این گیاه درسطح جهانی دارد وماهنوزجای کاربسیاری دراین خصوص وفرآوری مراحل بعداز پودروعصاره داریم وافزود: واقعیت این است که بیش از 40 سال است که ما توانسته‌ایم پودر عصاره شیرین‌بیان را تولید کنیم.

وی گفت: به نظر می‌رسد بایدعزمی داشته باشیم که به بهبوداین روندکمک نماییم .اگر حمایت ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی را به دنبال داشته باشیم، می‌توانیم تولیدفرآورده‌های دیگر که ارزش بیشتری داردرا در دستور کار قرار دهیم.

کمالی بیان کرد: به لحاظ دانش و تجربیات موجود،شناخت خوبی در کارخانه‌های تولید فرآورده‌های شیرین‌بیان ایران وجود داردکه حمایت به ویژه ازنظر امورپژوهشی وبهبودفنآوری موجودبرخی فرآورده های بعدی ، ستاد فوق ضروری است. به خصوص بخش دارویی این گیاه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

کاربرد دارویی گیاه شیرین‌بیان

وی در توضیح کاربرد دارویی گیاه شیرین‌بیان باتوجه به اطلاعات یکی ازتولیدکنندگان ژاپنی گفت: خصوصیات دوازده گانه ای که طیف گسترده‌ای از ویژگی‌های این گیاه را نشان می‌دهد، گویای تنوعی از ترکیبات شیمیایی است که در گیاه شیرین‌بیان وجود دارد.

دبیر اتحادیه تولیدی صادراتی شیرین‌بیان ایران گفت: این گیاه اهمیت جهانی دارد کشورهای بسیاری بر روی گیاه شیرین‌بیان تحقیقات گسترده صورت داده‌اند. عمده این کشورها امریکا، چین، ژاپن ،کشورهای اروپایی وغیره هستند که همگی به نوعی مصرف‌کننده گیاه شیرین‌بیان هستند.

وی ادامه داد: ما می‌توانیم با استفاده از این تحقیقات، انرژی خود را صرف بخشی کنیم که از طریق آن ارزش‌افزوده بالاتری به دست می‌آید.

فرصت‌های گیاه شیرین‌بیان در ایران

کمالی فرصت‌هایی که گیاه شیرین‌بیان در ایران دارد را به این صورت بیان کرد: رویش یکی از بهترین واریته های شیرین‌بیان جهان با توجه به شرایط اقلیمی مناسب در ایران، قدمت صنایع پودر و عصاره شیرین‌بیان ایران و تجارت جهانی آن، ارزآوری صنعت شیرین‌بیان و موقعیت شاخص آن در میان گیاهان دارویی ایران (پس از زعفران).

وی دیگر فرصت‌های این گیاه را امکان تولید داروهای گیاهی و استفاده در طب سنتی، وجود متخصصین صنعت شیرین‌بیان، وجود بازار مناسب جهانی برای محصول پودر عصاره شیرین بیان ایران و دیگر فرآورده‌های مرتبط با حمایت و برنامه مشخص دانست.

چالش‌های پیش روی گیاه شیرین‌بیان

به گفته دبیر اتحادیه تولیدی صادراتی شیرین‌بیان ایران، چالش‌های این گیاه در ایران به این صورت است: کمبود و روند رو به کاهش ریشه شیرین‌بیان (ماده اولیه)، افزایش قیمت ریشه شیرین‌بیان ناشی از افزایش نهاده‌های مرتبط مانند سوخت تراکتور، دستمزد کارگر، حمل‌ونقل به کارخانه، انبارداری و غیره.

وی دیگر چالش‌ها را این موارد توضیح داد: افزایش قیمت تمام‌شده ریشه خارجی. این اتفاق به دلیل ناهماهنگی سیاست‌های داخلی مانند اخذ ضمانت چهار برابر حقوق ورودی و قرار دادن ریشه در گروه کالایی 10 برای ورود موقت رخ داده است. همچنین بالا بودن سود بازرگانی، افزایش نرخ ارز ،بالابودن مبنای نرخ گذاری گمرک ایران و غیره از جمله این موارد است. همچنین رقابت‌های جهانی نیزدر این امر مؤثر است.

کمبود سرمایه در گردش مورد نیاز برای تأمین ریشه شیرین‌بیان، عدم وجود طرح‌های الگویی کشت گیاه شیرین‌بیان ایران، کمبود نگاه جامع‌نگر (در قالب میز ملی و غیره) با توجه به سهم ایران در بازار جهانی، عدم وجود بسته حمایتی برای حفظ و گسترش صادرات، عدم تمرکز فروش و بازاریابی در بازارهای جهانی از جمله موارد دیگری است که کمالی در بحث چالش‌ها به آن اشاره کرد.

وی ادامه داد: پایین بودن سطح تکنولوژی پاره‌ای از صنایع تولید پود و عصاره شیرین‌بیان، کمبود منابع مالی برای شروع و تکمیل فعالیت‌های تحقیقاتی پیرامون کشت و فرآوری ریشه شیرین‌بیان، عدم وچودحمایت برای انتقال فناوری روز،مشکلات ناشی از انتقال ارز و عدم ثبات نرخ ارز نیز چالش‌های حوزه شیرین‌بیان ایران است.

راهکارهای چالش‌های موجود در حوزه شیرین‌بیان

دبیر اتحادیه تولیدی صادراتی شیرین‌بیان ایران، راهکارهایی برای چالش‌های موجود ارائه داد که به این شرح است: کمک به ایجاد پژوهشکده فرآوری محصولات ارزشمند دارویی و صنعتی از شیرین‌بیان ایران، زراعی قلمداد کردن گیاه شیرین‌بیان توسط وزارت جهاد کشاورزی و تخصیص بذر و سایر نهاده‌ها برای کشت و احیا آن، پرداخت تسهیلات بانکی مشابه سایر اقلام زراعی، سرمایه گذاری برای انتقال فناوری‌های نوین آبیاری برای کشت و احیا گیاه شیرین‌بیان به منظور استفاده بهینه از منابع آبی موجود و بومی کردن آنها،حمیت ازانقال فناوری روزبرای فرآورده های دارای ارزش افزوده.

وی دیگر راهکارهایی که در این حوزه می‌توان برشمرد را این موارد بیان کرد: تخصیص زمین به کارخانه‌ها برای کشت گیاه شیرین‌بیان،ترویج کشت گیاه شیرین بیان باتوجه به تجارب مشخص داخلی وخارجی اتحادیه شیرین بیان ایران، کمک به اصلاح سیستم بازاریابی از طریق تأسیس شرکت مشترک بازاریابی و فروش با مدیریت اتحادیه شیرین‌بیان ایران، کمک اطلاعاتی و پرداخت بخشی از هزینه‌های مشاوره و تحقیق بازار برای تأمین مواد اولیه به صورت مشترک از منابع خارجی، اقتصادی کردن مسیر ورود ریشه شیرین‌بیان از خارج از کشور، مشارکت دادن اتحادیه در تصمیمات کلان صنعت فن‌آوری شیرین‌بیان (در قالب میز ملی و سایر جلسات مشابه ستاد توسعه فناوری‌های گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی).