خاطراتی از آیت الله طیب مبنی بر نگارش تفسیر «اطیب‌البیان»

به گزارش خبرگزاری برنا از قم، مرتضی نجفی قدسی مدیر دارالقرآن علامه طباطبایی ، با درج یادداشتی پیرامون آیت‌الله طیب، صاحب تفسیر اطیب البیان ، به بیان خاطراتش از این عالم ربانی پرداخت که در ادامه می‌خوانید؛

بسم الله الرحمن الرحیم

مرحوم آیت‌الله طیب از علمای بزرگی است که سال‌ها از محضر عالمان شهیر اصفهان، قم و نجف اشرف، حضرات سیدابوالحسن اصفهانی، ضیاء‌الدین عراقی، شیخ محمدحسین اصفهانی(کمپانی)، شیخ عبدالجواد بلاغی، شیخ عبدالکریم حائری، حسین قمی، میرزا اصطهبانی، سیدمحمد‌باقر درچه‌ای و دیگر علما آن عصر و زمان کیل فیض کرده و به درجات اجتهادی نائل آمده بود.وی پس از مراجعت از نجف اشرف در شهر اصفهان سکنی گزیده و به تدریس علوم دینی و تروجی و تبلیغ معارف قرآن و اهل‌بیت(ع) می‌پرداخت.

یکی از توفیقات اینجانب، دیدارهای متعددی است که با این عالم ربّانی داشتم و بعضی خاطرات را مستقیما از خود ایشان استماع کرده‌ام، مرحوم آیت‌الله طیب در مقدمۀ تفسیر اطیب‌ا‌لبیان در جلد یکم در انگیزه خود از نگارش تفسیر آورده‌اند که : «دیر زمانی در خاطرم خطور می‌نمود کتابی در تفسیر قرآن بنگارم و روی این اندیشه، حوزه‌های تفسیری تشکیل داده و جزوه‌های متفرقی در این باب به رشته تحریر درآورده بودم و از طرفی قصور باع و قلت استعداد و اشتغالات درسی و گرفتاری‌های دنیوی مرا از اقدام به این امر منع و بلکه مأیوس می‌‌کرد تا اینکه در شب سه‌شنبه، پنجم جمادی‌الثانی سال 1380 هجری قمری، مطابق با 22 آبان‌ماه 1339 شمسی در محضر بعضی از علما، به مجلس سوگواری حضرت صدیقه طاهره(س)، موفق شده و در ضمن توسل، حالت وجدی در خود دیدم و از آنجا به منزل مراجعت کرده و در عالم رؤیا خدمت حضرت ثامن‌الحجج(ع) و حضرت ولی‌عصر (عج) مشرف شده و پس از مذاکراتی که بین آن دو بزرگوار راجع به زوّار شد، حضرت ولی‌عصر(عج) پس از عنایاتی و ترضیه خاطری نسبت به حقیر و مروجین دین، مرا امر به نوشتن تفسیری فرمود و وعده به من دادند. بعد از آنکه از خواب بیدار شدم، صدق رؤیای من ظاهر شد و وعده نصرت حضرتش تحقق یافته و من به نگارش و تألیف این کتاب، به یادی حضرت رب‌الارباب و حضرت حجت با تمام کوشش و اهتمام اقدام نمودم».

تأکید بر این رؤیای صادقه در جلد هفتم و چهاردهم

در مجلات هفتم و چهاردهم این تفسیر نیز مجدداً اشاره به این رؤیای صادقه شد و از دستور حضرت صاحب‌الامر(عج) نسبت به نگارش این تفسیر سخن گفته‌اند.

امّا آنچه که بنده مستقیماً همین قضایا را با اضافاتی از معظم له شنیدم چنین بود که وی فرمودند «بعد از توسلی که در آن شب به حضرت صدیقه طاهره(س) داشتم، بسیار منقلب بودم و به قول مراجعت کردم و با همان حالت تأثر عمیقی که از مجلس روضه داشتم، خوابیدیم و در عالم رؤیا دیدم که حضرت ثامن‌الحجج(ع) و امام زمان(ع) در داخل بقعه مقدسه حضرت رضا(ع) در کنار یکدیگر نشسته‌اند و با هم مشغول صحبت هستند، از جمله صحبت‌های آن دو بزرگوار که من شنیدم این بود که حضرت ولی‌عصر(عج) از حضرت ثامن الحجج(ع) پرسیدند این زائران حرم شما زیادند، آیا ما حوائج همه اینها را باید رسیدگی کنیم؟! حضرت رضا(ع) در جواب فرمودند: بله، همه اینها باید به حوائجتان رسیدگی شود! پس از این مکالمه به ناگاه هر دو بزرگوار روی مبارکشان را به سوی من کردند و من هم عرض سلام و احترام کردم و آنگاه حضرت ولی‌عصر(عج) به من فرمودند: ما دوست داشتیم یکی از شما تفسیری بر قرآن بنویسد، اگر شما اهتمام کنید، خوب است، بنده هم عرض کردم دستور می‌فرمائید، امتثال امر می‌کنم و به محض اینکه از خواب بیدار شدم، وضو گرفتم و نمازی خواندم و مشغول نوشتن تفسیر شدم که الحمد الله در 14 جلد به اتمام رسید».

ضمناً آیت‌الله طیب پس از نگارش تفسیر مجددا در عالم رؤیا خدمت حضرت ولی‌عصر(عج) شرفیات می‌شوند که این مطلب را نیز در یکی از جملات اطیب‌البیان چنین آورده‌اند که «در شب جمعه گذشته، شب 13 ذی‌ا‌لحجه، در عالم رؤیا خدمت حضرت بقیة‌الله الاعظم(عج) مشرف شدم و از حضرت سندی بر این تفسیر (تأئیدی) تقاضا کردم، کاغذ مرحمت فرمودند، عرض کردم امضا خود شما را طالبم، حضرت نقطه‌ای در آن صفحه گذاشت که آن نقطه نور می‌داد! امیدوارم این تفسیر منظور نظر آن حضرت باشد و وسیله سعادت شود».

موارد مذکور و غیر مذکور همه مؤید آن است که نگارش این تفسیر توفیق الهی بود و این عالم بزرگ پس از تحصیلات طولانی در حوزه‌های علمیه و تهذیب نفس توانسته است از مصادیق حدیث شریف«أَلْعِلْمُ نُورٌ یَقْذِفُهُ اللّه ُ فِى قَلْبِ مَنْ یَشآءُ» قرار گیرد و قلب پاکش قابلیت تابش نور الهی را داشته باشد و از الهامات غیبی هم مستفیض گردد، کما اینکه در جلد دهم پرسش و پاسخی بین وی و حضرت سلیمان پیغمبر(ص) در عالم رؤیا بوده است که نمایانگر قابلیت مؤلف این تفسیر در پذیرش فیوضات الهی است.

بیان 10 گفتار در علوم قرآنی در آغاز تفسیر اطیب‌البیان

اجمالاً تفسیر اطیب‌البیان بسیار تفسیر گرانبهایی است که به عنایت حضرت رضا(ع) و امام زمان(عج) نگاشته شده است و مملو از معارف قرآنی است. مؤلف در شروع این تفسیر ابتلا به بیان 10 گفتار در علوم قرآنی می‌پردازند که عبارتند از:

گفتار اول؛ در بیان فضیلت قرآن و جوب تمسک به آن

گفتار دوم؛ در بیان عدم تحریف قرآن و توجیه اخبار تحریف

گفتار سوم؛ در تفسیر قرآن و روش مفسرین و کتب تفسیری

گفتار چهارم؛ در اختلاف قرائت قرآن و تحقیق کلام در سیاهی قرآن

گفتار پنجم؛ در فضیلت قرائت قرآن و حفظ و تعلیم و تعلم آن

گفتار ششم؛ در بیان قرآن و وجوه اعجاز آن

گفتار هفتم؛ در وجوب احترام قرآن و حرمت هتک آن

گفتار هشتم؛ در بیان شفاعت قرآن

گفتار نهم؛ در کیفیت نزول قرآن و مراتب نزول

گفتار دهم؛ در بیان استعاذه و حقیقت آن و بحثی درباره مستعیذ و مستعاذ به و مستعاذ منه

پس از مباحث فوق، نثر تفسیر وی که نسبتاً ساده و روان و قابل استفاده برای عموم است، آغاز می‌شود و البته در برخی موارد با واژگان عربی و فارسی همراه است.

آیت‌الله طیب عمر با برکتی داشتند 1370- 1272 شمسی و قریب 100 سال شمسی و بیش از 100 سال قمری زندگی کردند و آثار علمی و تألیفی خوبی از خود به یادگار گذاشتند که از جمله آنها کتاب «کلم‌الطیب» در اصول عقاید و تفسیر 14 جلدی تفسیر« اطیب‌البیان» است که مورد استفاده بسیار از طلاب علوم دینی، محققان و قرآن‌پژوهان است.

مرقد این عالم ربانی در مسجد کازرونی خیابان میر اصفهان، همان مسجدی که سال‌ها اقامه نماز جماعت و وعظ و خطاب داشتند، است. خدایش رحمت کند و ما را قدردان علمای گذشته و حال بگرداند.

أُوْلَئِکَ لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ کَرِیمٌ

مرتضی نجفی‌قدسی؛ مدیر دارالقرآن علامه طباطبایی