چرا سیف مقابل آمریکایی‌ها محکم ایستاد؟

برخی، این صحبت‌ها را دلیلی بر ناکارآمدی برجام عنوان کردند و برخی دیگر با ارائه تحلیلی جامع‌تر، این سخنان را تابع فضای مذاکرات و در راستای دیپلماسی رسانه‌ای دانستند.

اما موافقان می‌گویند حرف‌های سیف در جهت حداکثر کردن دستاوردهای برجام بوده و روی صحبت رئیس کل، طرف‌های مذاکره‌کننده بوده است. برخی از این موافقان اظهار کرده‌اند به‌خاطر اینکه این سخنان در یک فضای کاملا دیپلماتیک صورت گرفته باید تاویل و تفسیر، سود و زیان آن نیز به شکل دیگری صورت گیرد. به گفته آنها، این حرف‌ها برای حداکثری کردن آثار برجام است؛‌ برای مثال سیف در بخشی از سخنانش به برخی از نتایج مثبت برجام اشاره و در ادامه اضافه کرده است که این دستاوردها «در ۳ ماه کافی نیست.»

بنا بر اظهارات این گروه از اصحاب نظر، سیف در این قسمت از سخنانش تاکید می‌کند که به هیچ‌وجه ارزش این معاهده را تخفیف نمی‌دهد و چند نمونه از نتایج مثبت برجام را برمی‌شمارد. ولی الله سیف گفته مسائلی نظیر اسناد رهنمودی OFAC ، سفر‌های اخیر به دیگر کشورها در راستای تشویق همکاری‌های اقتصادی و یا مجوز‌های صادره برای ترغیب به مشارکت در تجارت و سرمایه‌گذاری در ایران، همه از جمله دستاوردهای مثبت برجام بوده‌اند.

این اظهارات سیف به‌رغم اینکه برخی از رسانه‌های منتقد دولت که با برجسته کردن تنها بخشی از سخنان او قصد نشان دادن ناکارآمدی برجام را دارند، براساس شرایط مذاکرات با طرف مقابل بوده است. بدیهی است مطابق رویه‌های مالوف در دیپلماسی سیاسی و اقتصادی در یک بستر مذاکراتی طرف‌های مقابل هرکدام برای کسب حداکثری منافع از این‌گونه اظهارات برای دست بالا قرار دادن و سنگین کردن موازنه و فضای دیپلماسی به نفع خود، استفاده می‌کنند.

البته چیزی که مشخص است، اینکه ایالات‌متحده آمریکا در متن برجام به کرات متعهد شده است که رفع تحریم‌ها را به گونه‌ای انجام دهد که در رابطه با وضعیت اقتصادی ایران اثربخش باشد. مقصود از اثر بخشی این است که ایران از همان ابتدا صراحتا اعلام کرده بود که به رفع تحریم‌ها روی کاغذ قانع نیست و خواستار آن است که تحریم‌ها عملا آثاری را که از آنها انتظار می‌رود، محقق کنند.

ایران خواستار آن بود که منابع مالی و وجوه خود را در هر جای دنیا بتواند مورد استفاده قرار دهد یا اینکه آنها را به جای دیگر منتقل یا با آنها سرمایه‌گذاری کند. بخش عمده‌ای از درآمد دولت ایران از فروش نفت است. در فروش نفت عمدتا نرخ دلار آمریکا به‌عنوان مبنای محاسبه مدنظر قرار می‌گیرد. حتی اگر قرار باشد که پرداخت به ارز دیگری باشد، محاسبات و تعهدات به دلار آمریکا انجام می‌شود. بنابراین، اگر داشتن حساب‌های دلاری حتی در بانک‌های غیرآمریکایی برای ایران ممنوع باشد، رفع تحریم‌های ایران به سختی می‌تواند اثربخش باشد و این نکته‌ای است که توجه به آن می‌تواند در روشن شدن مفهوم سخنان مقامات ایرانی که در این روزها بر محقق نشدن تمامی آثار برجام تاکید کرده‌اند، موثر باشد.

در نهایت اینکه آمریکا در برجام به صراحت پذیرفته است که دولت ایران بتواند اسکناس دلار را خریداری کند. وقتی دولت ایران بخواهد اسکناس دلار آمریکا را خریداری کند، باید به نحوی از انحا بتواند پرداخت بهای آن را انجام دهد و اگر قرار باشد هر گونه معامله‌ای که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم منتج به ارائه خدمتی از سوی یک بانک آمریکایی به یک شخص ایرانی یا یک شخص طرف قرارداد با یک شخص ایرانی شود، ممنوع باشد، آنگاه خرید اسکناس دلار توسط دولت ایران عملا غیرممکن خواهد شد.

روشن است که بهای اسکناس دلار آمریکا در نهایت ولو با چند واسطه به دولت آمریکا پرداخت می‌شود و در این مسیر، قطعا بانک‌های آمریکایی به‌طور غیرمستقیم به ایران ارائه خدمت خواهند کرد. اگر چنین خدمتی مطلقا ممنوع باشد، این بند از برجام نیز بی‌معنا خواهد بود. حال آنکه یکی از قواعد اولیه تفسیر آن است که متون باید به‌گونه‌ای تفسیر شوند که از آنها معنایی عقلایی حاصل شود. با توجه به همه این موارد، نمی‌توان پذیرفت که در برجام معاملات دلاری ایران مطلقا ممنوع قلمداد شده باشند و ایران در حال حاضر، تنها خواستار آن چیزی است که آمریکا در برجام به آن متعهد شده نه اینکه خواسته‌ای جدید و فراتر از برجام را مطرح کرده باشد.

سیف در شورای روابط خارجی آمریکا چه گفت؟

ولی الله سیف که برای شرکت در اجلاس بهاره صندوق بین المللی پول و بانک جهانی در واشنگتن به سر می برد در شورای روابط خارجی آمریکا از عمل نکردن طرفهای توافق برجام به تعداتشان انتقاد کرد. سیف که بهتر از هر کسی زیر و بم گشایشها و گره های بین المللی بانکی را می داند گفت؛ « آنچه اتحادیه اروپا و آمریکا براساس تعهدات توافق هسته ای انجام داده اند بسیار ناچیز است. و حتی باعث نشده که وجوه مسدود شده ایران در دسترس قرار گیرد.» رئیس کل بانک مرکزی به موثران سیاست خارجی آمریکا با صراحت یادآوری کرد که اگر بانک های خارجی از ترس جریمه آمریکا با ایران تعامل نکنند، دیگر برجام بی معنی است.

سخنان رئیس کل بانک مرکزی ایران بلافاصله واکنش سخنگوی کاخ سفید را در پی داشت. جاش ارنست گفته: «دسترسی به نظام مالی آمریکا جزئی از برجام نیست و این موضوع تحت بررسی نیست.»

سخنگوی کاخ سفید با بیان اینکه درک ماهیت مکانیسم‌های ارتباطات ایران و شریکان تجاری خارجی‌اش با بانک‌های آمریکا موضوعی «بسیار فنی» است، مدعی شد اظهارات سیف، رئیس بانک مرکزی ایران اشتباه بوده است.

آنچه از سخنان سخنگوی آمریکایی بر می آید، این است که ایران نمی تواند از دلار در معاملات بین المللی استفاده کند و یا به ذخائر ارزی دلاری که در زمان تحریم در بانک های خارجی مسدود شده است، دست پیداکند.