محمود فرازنده:
عضویت در پیمان مودت سمبل اقبال جامعه بین‌المللی به ایران بود
مدیرکل آسیا و اقیانوسیه وزارت خارجه گفت: همکاری‌های ایران با پیمان آ.سه.آن یک بعد قدرتمند همکاری‌های اقتصادی در کنار زوایای فرهنگی و سیاسی را با خود داشته و دارد.
به گزارش گروه روی خط رسانه خبرگزاری برنا، به نقل از اعتماد، تلاش‌های جمهوری اسلامی ایران پس از سه سال به نتیجه رسید. ایران در حال بازگشت به آغوش جامعه جهانی است و روزهای تحریم و انزوای تحمیلی به پایان رسیده است. توافق هسته‌ای ایران و ١+٥ در حالی که پسوند «هسته‌ای» را یدک می‌کشد اما چه در سال‌های تحمیل و تشدید تحریم‌ها و چه در روزهای تعامل بر تمامی ابعاد اقتصادی و سیاسی ایران تاثیرگذار بود و همچنان هم تاثیرگذار است. برجام، با وجود کارشکنی‌هایی که طرف مقابل در اجرای کامل و صد در صدی آن انجام می‌دهد اما توافقی ضروری بود که البته برای بازگشت به شرایط عادی اقتصادی و سیاسی پیش از تحریم‌ها کافی نیست. با این همه وزارت امور خارجه ایران با تمام قوا در کوتاه‌ترین بازه زمانی تلاش می‌کند کشور را از فواید این توافق هسته‌ای بهره مند کند. ظریف هم بر طرف مقابل برای تعهد به عهد فشار می‌آورد و هم تلاش می‌کند با یارگیری‌های هوشمندانه بازگشت به گذشته را برای مخالفان برجام پرهزینه کند. روز دوشنبه، ابراهیم رحیم‌پور، معاون آسیا و اقیانوسیه و مشترک المنافع وزارت امور خارجه خبر از موافقت کشورهای عضو اتحادیه جنوب شرق آسیا موسوم به «آ.سه.آن» با الحاق ایران به پیمان مودت و همکاری‌های جنوب شرق آسیا داد. چهل و نهمین اجلاس وزرای امور خارجه آ سه آن در لائوس در حال برگزاری بود که وزیران امور خارجه اندونزی، فیلیپین، سنگاپور، تایلند، ویتنام، برونئی، لائوس، مالزی، میانمار و کامبوج اعلام کردند که موافق پیوستن ایران به پیمان مودت و همکاری آ.سه.آن (تاک) هستند. خبر کوتاه بود و در میان هیاهوهای رسانه‌ای نیز گم شد اما این پیوستن نتیجه سه سال تلاش، شکست خوردن و باز تقویت اراده ایران بوده است. ١٠ روز پیش از موافقت با این الحاق بود که رییس دستگاه دیپلماسی کشورمان دست به قلم شد و به همتاهای خود در ١٠ کشور آ.سه.آن و دبیر کل آن نامه نوشت. ظریف در این نامه از همتاهای خود خواست که با اجماع به حضور ایران رای مثبت بدهند. روز دوشنبه این درخواست وزیر امور خارجه ایران با استجابت کامل روبه‌رو شد. اجماع حاصل شد و درهای آ.سه.آن به روی ایران گشوده شد. از ابتدا قرار بود که برجام مولود گشایش‌های اقتصادی باشد که در سایه آن ایران بتواند به مصرف‌کننده صرف بودن پایان دهد و حرفی برای گفتن در عرصه اقتصادی منطقه‌ای و بین‌المللی داشته باشد. اکنون با این الحاق زمینه برای تعامل بیشتر به‌خصوص اقتصادی میان ایران و این اتحادیه فراهم شده است. محمود فرازنده، سفیر پیشین ایران در اندونزی و مدیرکل آسیا و اقیانوسیه وزارت امور خارجه، سکاندار طرح مساله الحاق ایران به پیمان مودت و همکاری‌های جنوب شرق آسیا بوده است. به یمن پیوستن ایران به این پیمان گفت‌وگویی کوتاه با وی در خصوص اهمیت اقتصادی و سیاسی این اتفاق داشتیم. متن این گفت‌وگو به شرح زیر است:
نخستین گام‌ها برای عضویت در پیمان مودت و همکاری جنوب شرق آسیا در چه زمانی برداشته شد؟
نخستین درخواست برای عضویت در این پیمان در سال ١٣٩٢ توسط نخستین سفیر آکردیته ایران در پیمان آ.سه.آن که بنده مسوولیتش را برعهده داشتم، به اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا ارایه شد و از آن سال به بعد، این مساله هم در تهران و هم در نمایندگی‌های ایران مورد پیگیری قرار گرفت. سال گذشته، مساله عضویت ایران در پیمان مودت و همکاری در اجلاس کشورهای عضو پیمان آ.سه.آن مطرح شد اما بنا به دلایلی مانند عدم اجماع کامل میان اعضا برای پیوستن ایران، مساله عضویت ایران به تعویق افتاد. آنها در آن زمان ملاحظاتی را مطرح می‌کردند که بخش عمده‌ای از آن، مرتبط با مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه ١+٥ بود که خوشبختانه با به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته‌ای و دستیابی به برجام، بار دیگر مساله عضویت ایران در پیمان مودت و همکاری کشورهای جنوب شرق آسیا در اجلاس کارشناسان ارشد آ.سه.آن و سپس اجلاس وزرای امور خارجه آ.سه.آن مطرح شد و شاهد بودیم که با درخواست جمهوری اسلامی ایران، با اجماع کامل موافقت شد.
اشاره کردید که در نشست سال گذشته به دلیل برخی ملاحظات، با درخواست ایران موافقت نشد. در یک سال گذشته و به خصوص پس از توافق هسته‌ای، چه تلاش‌ها و ابتکارهای جدیدی توسط وزارت امور خارجه برای عضویت ایران در پیمان مودت و همکاری صورت گرفت؟
در طول یک سال گذشته، تلاش‌های بسیاری در قالب رایزنی‌های منطقه‌ای چه در داخل و چه در خارج از کشور صورت گرفت. نخستین اقدامی که در تهران به این منظور صورت گرفت، تشکیل کمیته آ.سه.آن بود. این کمیته کار را برای پیشبرد عضویت ایران در پیمان مودت تسهیل می‌کرد و ما راحت‌تر و بهتر می‌توانستیم درخواست‌مان را مورد پیگیری قرار دهیم. از سوی دیگر، با کلیه نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در کشورهای عضو پیمان آ.سه.آن رایزنی‌ها و مکاتباتی را انجام دادیم و پیگیری‌های لازم به عمل آمد. در این راستا، جناب آقای دکتر ظریف در هفته‌های پایانی سال گذشته سفری را به برخی کشورهای جنوب شرقی آسیا و حوزه آ.سه.آن انجام دادند که در تمامی مذاکرات‌شان با مقامات عالی این کشورها چه در سطح وزیر امور خارجه و چه در سطح روسای جمهوری، مساله عضویت جمهوری اسلامی ایران در این پیمان مطرح شد. در نهایت، جناب آقای دکتر ظریف حدود یک ماه پیش نامه‌ای را خطاب به وزرای امور خارجه کشورهای آ.سه.آن نوشتند و مجددا موضوع علاقه‌مندی ایران برای عضویت در پیمان مودت و همکاری آ.سه.آن را مطرح کردند. در این نامه وزیر امور خارجه از اعضا خواستند تا از عضویت ایران حمایت کنند که خوشبختانه با اجماع کشورهای عضو آ.سه.آن با این درخواست موافقت شد.
آیا عضویت در پیمان مودت و همکاری آ.سه.آن نیازمند اجرای پیش‌شرط یا لازمه‌هایی برای عضویت بوده است تا رعایت این مساله عضویت ایران در این پیمان را تسهیل کند؟
این پیمان اصولا بر اساس توافق اجماعی میان کشورهای آ.سه.آن شکل گرفته است و امور آن نیز در این چارجوب پیش می‌رود. ما در سال‌های گذشته نیز شاهد بودیم که کشورهایی بوده‌اند که قصد عضویت در این پیمان را داشته‌اند ولی سال‌های بیشتری را هم نسبت به ایران در صف انتظار برای کسب اجماع و تایید اعضای پیمان بوده‌اند. ساختار اتحادیه آ.سه.آن مجموعه‌ای دیگری از کشورهای منطقه را نیز در کنار خود دارد؛ به عبارتی، اتحادیه آ.سه.آن کشورهایی مانند ژاپن، امریکا، نیوزلند، استرالیا، چین و... را در مجموعه ساختاری‌‌اش راه داده است. در این چارچوب، عدم مخالفت کشورهای عضو آ.سه.آن و همچنین عدم حساسیت و عدم مخالفت شرکای اصلی تجاری آ.سه.آن می‌تواند عامل موثری برای کسب موافقت با عضویت کشور دیگر محسوب شود. خوشبختانه ما مخالفت جدی را از سوی اعضای آ.سه.آن و شرکای اصلی‌شان شاهد نبوده‌ایم. آ.سه.آن با ٦٢٥ میلیون نفر جمعیت، ٨/٨ جمعیت را دارد و هفتمین اقتصاد جهان محسوب شود. در مجموع می‌توان عضویت ایران در پیمان مودت و همکاری آ.سه.آن را نشانه‌ای از ناکارایی سیاست ایران‌هراسی و تلاش عده‌ای در جهت تخریب وجهه بین‌المللی ایران تلقی کرد.
اهمیت پیمان مودت و همکاری جنوب شرق آسیا چیست؟ وزنه این پیمان در چه مولفه‌هایی نهفته است؟
ساختارهای مختلفی جهت تعامل با آ.سه.آن تعریف شده است. آ.سه.آن در ابتدا با پنج کشور در ١٩٦٧ شکل گرفت. آنها برای تعامل با کشورهای مختلف منطقه و شرکای‌شان قالب‌های مختلفی را تعریف کرده‌اند. یک قالب، تعریف این شرکا به عنوان شرکای گفت‌وگویی است. سپس برخی کشورها در قالب شرکای گفت‌وگوی بخشی به آ.سه.آن پیوستند. با این حال، کشورهای آ.سه.آن پس از آنکه علاقه‌مندی بسیاری از کشورها برای ارتباط‌گیری و عضویت در این پیمان را مشاهده کردند، برای خود دستورالعملی را از لحاظ ساختاری تعریف کردند. نخستین شرط برای ورود همکاری با آ.سه.آن چه از نظر شریک گفت‌وگویی و چه همکاری‌های ساختاری پیوستن به این پیمان است. این پیمان در حقیقت دارای پنج فصل و ٢٠ ماده است که در آن مبانی مودت و همکاری اعضا با یکدیگر تعریف می‌شود. به طور مثال در ماده ٢ این پیمان، به مسائلی چون احترام متقابل به استقلال، حاکمیت ملی، تمامیت ارضی و هویت ملی کشورها اشاره شده است و کشورها به اصول دیگری مانند عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر و حل اختلافات از طریق روش‌های مسالمت‌آمیز، عدم استفاده از زور و تهدید در روابط با یکدیگر و همکاری موثر میان همدیگر متعهد شده‌اند. همچنین در ماده ١٨ پیمان مودت و همکاری، شرایط پیوستن دیگر کشورها به این پیمان مطرح شده است. این ماده بیان می‌کند که هدف این پیمان، تشکیل جامعه‌ای عاری از تضاد و تنش برای همکاری‌های اقتصادی در متن این توافق است.
به نظر می‌رسد پیمان مودت و همکاری آ.سه.آن بیش از هر چیز جنبه سیاسی و مبتنی بر صلح و همکاری است ولی از نظر اقتصادی، عضویت ایران در این پیمان چه دستاوردهای اقتصادی را می‌تواند برای کشورمان به همراه داشته باشد؟
همکاری‌های ایران با پیمان آ.سه.آن یک بعد قدرتمند همکاری‌های اقتصادی در کنار زوایای فرهنگی و سیاسی را با خود داشته و دارد. شما آگاه هستید روابط ایران با کشورهای حوزه آ.سه.آن قدمتی دیرینه دارد و به صدها سال و حتی هزاره‌های قبل پیش بازمی‌گردد. ما با این کشورها روابط اقتصادی و همکاری‌های سیاسی و فرهنگی - سنتی داشته و داریم ولی در دهه‌های اخیر آ.سه.آن در حال حرکت برای تشکیل یک جامعه است. این جامعه دارای مختصات و مشخصات ویژه اقتصادی مختص به خود است که طی آن، مسائلی همچون تسهیل تردد شهروندان اعضای آ.سه.آن، برداشتن تعرفه‌ها و اقدامات متعدد دیگر برای تقویت بنیه اقتصادی کشورهای عضو این اتحادیه درنظر گرفته شده است. در آینده نیز هرگونه همکاری ایران با کشورهای عضو آ.سه.آن هم دارای ابعاد دوجانبه است و هم می‌تواند در چارچوب تعریف همکاری‌های بلندمدت جامع با پیمان آ.سه.آن مورد توجه قرار بگیرد. از جمله این همکاری‌ها، اجرای پروژه‌های مشترکی است که می‌تواند یک طرف عضو شرکت‌ها و مجموعه‌های چندملیتی شود. هم‌اکنون در مجموعه آ.سه.آن شرکت‌های چندملیتی فراوانی وجود دارند که از لحاظ اقتصادی می‌توانند ابعاد گسترده‌تری از نظر تولید در یکی از کشورها و توزیع آن در مجموعه آ.سه.آن در بر داشته باشند. همچنین کشورهایی که مورد تعامل و همکاری با آ.سه.آن هستند، می‌توانند از نظر همکاری‌های اقتصادی مورد تعامل با ما هم قرار بگیرند که این مسائل همگی فرصت‌های جدیدی هستند که برای تحقق آنها باید تلاش‌های لازم را داشته باشیم.
با وجود دستیابی به برجام شاهد تداوم یک فضای روانی هراس همکاری با ایران به دلیل اقدامات امریکایی‌ها هستیم. فکر می‌کنید الحاق ایران به پیمان‌ها و معاهدات بین‌المللی شرق آسیا تا چه اندازه می‌تواند بر کاهش آن فضای روانی و ایجاد رغبت برای همکاری با ایران از سوی سرمایه‌گذاران غربی منجر شود؟
به نکته مهم و حایزاهمیتی اشاره کردید. کلیه کشورهای شرق آسیا چه آنها که دارای همپیمانی و روابط ویژه با غرب هستند و چه آنها که مستقل عمل می‌کنند و تحت نفوذ و سیطره دیگران نیستند، علاقه‌مند به توسعه مناسبات اقتصادی با ایران هستند زیرا اقتصاد ایران با اقتصاد این کشورها غالبا مکمل یکدیگر است و رقابتی و متضاد نیستند. آنچه ایران دارد، مورد نیاز آنها است و آنچه آنها دارند، مورد نیاز ما است. من اگر بخواهم در خصوص ظرفیت‌ها و توانمندی‌های همکاری اقتصادی ایران با این کشورها مثالی بزنم، می‌توانم به روابط ایران و اندونزی اشاره کنم. حجم مناسبات اقتصادی تهران و جاکارتا در سال ٢٠١٠، ٦٠٠ میلیون دلار بود و این حجم از مناسبات تجاری و روابط اقتصادی در سال ٢٠١٢ به مرز دو میلیارد دلار ارتقا یافت که حاصل تلاش‌های دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران بود. می‌خواهم بگویم که استعداد رشد روابط میان طرفین وجود دارد و دامنه این استعداد هم گسترده است. متاسفانه پس از تحریم‌های گسترده و تهدیدهای مداوم ساختار و سیستم‌های اقتصادی امریکایی سطح مناسبات اقتصادی ما و این کشورها کاهش یافت. با این حال، یکی از مناطقی که نسبت به دیگر کشورها و مناطق، استقبال فراوانی برای همکاری با ایران از خود نشان داده و می‌خواهد از فضای ایجاد شده در پی توافق هسته‌ای استفاده کند و مناسباتش را در دوران پسابرجام افزایش دهد، منطقه شرق و جنوب شرق آسیا است. این علاقه‌مندی در قالب سفر روسای جمهوری این کشورها به تهران و اعطای خطوط اعتباری ده‌ها میلیارد دلاری و تمایل به سرمایه‌گذاری و مشارکت با ایران قابل مشاهده است. این نشانه‌های علاقه‌مندی حتی نسبت به کشورهای غربی هم بیشتر است. کشورهایی جنوب شرق آسیا در دوران تحریم فشارهای بسیاری را تحمل کردند و در معرض تهدید و تحریم‌های مختلفی به دلیل همکاری با ایران بودند ولی در دوره جدید و در فرآیند پسابرجام شاهد هستیم که موانع قانونی بین‌المللی برداشته شده و بر این اساس می‌توان به آینده‌ای امیدبخش برای همکاری‌های بلندمدت اقتصادی امیدوار بود.
تا چه اندازه عضویت در پیمان مودت آ.سه.آن می‌تواند راه را برای عضویت ایران در نهادهای اقتصادی بین‌المللی مانند سازمان شانگهای هموارتر کند؟
پروژه ایران‌هراسی و تبلیغات سوء علیه کشورمان در سال‌های گذشته، خوراک رسانه‌ای برخی از شبکه‌ها بوده که نشات‌گرفته از برخی ساختارها و کشورهایی است که همگان با آن آشنا هستند. چنین اجماعی میان ١٠ کشور نشانه اقبال جامعه بین‌المللی برای همکاری با ایران است و بیانگر کاهش شدت نفوذ ایران‌هراسی است. به عبارتی، اینکه یک اتحادیه با حجم گسترده همکاری و مناسبات مختلف با عضویت ایران در آن موافقت کند، نشانه‌ای از شکست پروژه‌های ایران‌هراسانه و نزاع‌طلبی در منطقه است.
تا چه اندازه تلاش‌های وزارت امور خارجه برای عضویت ایران در نهادهای بین‌المللی مختلف مانند پیمان آ.سه.آن را نشانه ذکاوت و آینده‌نگری دستگاه دیپلماسی کشورمان می‌دانید. ما در ١٠ سال آینده با مساله برجام و موضوع احتمالی بازگشت‌پذیری تحریم‌ها روبه‌رو هستیم. تا چه اندازه این عضویت‌ها می‌تواند موجب هزینه‌مند شدن بازگشت تحریم‌ها شود؟
بعد از درخشش در جام دیویس؛
معاون صنایع دستی کشور در اجلاس آسیا و اقیانوسیه:
نظر شما
اخبار برگزیده
پرونده ویژه
تبلیغات متنی