«شیخ جبرئیل» رها شده به دست قضاوقدر

زمانی که بقعه الله الله بر روی مقبره شیخ صفی‌الدین اردبیلی جد خاندان صفوی احداث می‌شد؛ مقبره مشابهی برای پدر شیخ صفی‌الدین در سه کیلومتری اردبیل در قریه‌ای به نام کلخوران احداث شد.

گفته می‌شود این دو بنای تاریخی با تونل‌های زیرزمینی به یکدیگر و به تعدادی از خانه‌های قدیمی اردبیل راه دارند و اهمیت راهرو سازی به لحاظ حفاظت از بنا و ساکنان آن در شرایط حساس و بحرانی بوده است.

هر چند حال ناخوشی در بقعه ثبت جهانی شده شیخ صفی‌الدین اردبیلی مشاهده می‌شود، اما در قریه کلخوران که امروز به یکی از محلات شهر اردبیل تبدیل شده نیز وضعیت بنای تاریخی که زمانی از آن به عنوان دومین بنای اصلی تاریخی اردبیل یاد می‌شد، چندان مطلوب نیست.

 در این بنا نه تنها خبری از ترمیم و مرمت نیست بلکه نگه‌داری اولیه آن حتی در حد یک فضای سبز داخل شهر اردبیل نیز مورد توجه قرار نمی‌گیرد.

وضعیت نامطلوب محوطه و ساختمان‌ها

کلخوران از زمان حیات شیخ صفی‌الدین بر او و اولادش وقف شده و مهم‌تر آنکه واقفان به استناد کتاب تاریخی و مستند «اردبیل در گذرگاه تاریخ» نوشته بابا صفری از نوادگان چنگیز و فرزندان هلاکوخان مغول بوده‌اند که بر ممالک ایران سلطنت می‌کردند.

بقعه شیخ جبرئیل که این قریه را بنام شیخ کلخوران شهره کرده است به استناد کتب تاریخی یا در زمان سلاطین صفوی ساخته شده یا در زمان شیخ صدرالدین پسر شیخ صفی و همزمان با گنبد الله الله بقعه شیخ صفی احداث شده است.

کی از مهم‌ترین ایراداتی که در بنای تاریخی شیخ جبرئیل مشاهده می‌شود، مرمت‌های غیراصولی است.

بطوریکه حفره‌های متعددی در گچ‌بری‌ها ایجاد شده و محل لانه گزینی پرندگان است  و با این وجود رسیدگی نمی‌شود.

برای ترمیم گچ‌بری‌ها استفاده دفعتی و شتاب‌زده از رنگ و گچ به کررات مشاهده می‌شود و مهم‌تر از همه اینکه حتی مرمت غیراصولی نیز مدت‌ها است متوقف شده است.

در محوطه بقعه نمونه‌های متعددی از سنگ‌قبرهای چند صدساله مشاهده می‌شود که نمونه‌هایی از آن در پشت بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی نیز وجود دارد.

با این وجود نه تنها طرح و برنامه‌ای برای ساماندهی سنگ‌قبرها مشاهده نمی‌شود بلکه به شکل ناشیانه و فاقد سلیقه در محوطه بقعه پخش شده‌اند.

گفته می‌شود تعدادی از این سنگ‌قبرها متعلق به شهدای جنگ چالدران است و تعدادی نیز به شخصیت‌های بزرگ و تاریخی تعلق دارد.

در محوطه بقعه معروف به باغ شیخ برخی افراد مهم سیاسی و مذهبی دفن شده‌اند که مهم‌ترین آنها مقبره کوچک با سر در بسیار کوتاه و کم‌عرض سید حمزه پسر امام موسی کاظم و برادر امام رضا (ع) است.

دو مقبره آجری دیگر نیز با طاقهای ضربی در داخل محوطه وجود دارد که مقبره شمال شرقی محل دفن سید عوض الخواص جد چهارم شیخ صفی و مقبره شمال غربی محل دفن سید احمد اعرابی جد پانزدهم وی است.

هر چند زمانی عنوان می‌شد موزه تعزیه اردبیل در محوطه بقعه دایر خواهد شد اما در مجموع وضعیت رسیدگی و نگاه داشت این اثر تاریخی نامطلوب است.

مسئولان میراث فرهنگی کمبود اعتبار را بهانه اصلی سرعت لاک‌پشتی طرح‌های مرمت عنوان می‌کنند انگه‌داری فضای سبز و بهداشت این بقعه به اعتبارات کلان نیاز ندارد و نباید وضعیت بقعه به شکلی باشد که بازدیدکننده برای دور بعدی تمایلی به بازدید نداشته باشد.