مشارکت همگانی برای حفظ سمندر لرستانی

این منطقه در یکی از ایستگاه‌های راه آهن لرستان واقع شده است. تا دهه 60 هجری شمسی شهبازان به لرستان پیوسته و بعدها در تقسیم‌های کشوری به خوزستان ملحق شد و اکنون به شهرستان اندیمشک ملحق است. با توجه به اندمیک بودن این گونه جانوری، خطراتی مثل محدودیت زیستگاه، صید بیش ازحد برای خرید و فروش (به ویژه در ایام نوروز)، تغییر کاربری و آلودگی منابع طبیعی و تخریب زیستگاه‌‌ها این گونه زیبا را تهدید می‌کند.

در سال 89 و در پانزدهمین نشست متعهدان کنوانسیون منع تجارت جهانی گونه‌های در معرض خطر«سایتیس»، سمندر لرستانی درضمیمه شماره یک کنوانسیون گنجانده شد و آن کنوانسیون تجارت جهانی آن را ممنوع اعلام کرد. تقسیم‌های کشوری و جغرافیایی موجب تغییر لقب لرستانی برای سمندر نشد.

بنا بر این القاب نامأنوس و بیگانه مانند امپراتور که واژه‌ای غیرایرانی است و شهرت‌های ساختگی نمی‌تواند وارد فرهنگ زاگرس شود. سال‌هاست علاوه بر عوامل دیگر، صید و قاچاق، در محو سمندر لرستانی از صحنه منطقه نقش دارد. ثبت جهانی سمندر لرستانی با همین نام است و زیستگاه اصلی آن در جنوب خرم‌آباد قرار دارد. بنا بر این، این جاندار فقط یک نام دارد و آن هم «سمندر لرستانی» است.

هدف ما بر این اصل استوار است که مفرغ، بلوط و سمندر از مواریث کهن زاگرس به شمار می‌آیند و پیوند دیرینه ای با مردم این دیار رمزآلود دارند. پایش و سرشماری که شامل آمارگیری از زیستگاه‌ها، بیومتری و کنترل زاد و ولد می شود، می‌تواند به حفظ این گونه جانوری کمک کند.

همچنین بررسی آب زیستگاه‌ها، اندازه گیری دمای منطقه و دمای آب در فصول چهارگانه و ارائه راهکار به سازمان‌های مرتبط و دعوت از دو زیست شناسان و دانشجویان برای کسب معلومات در مورد سمندر از دیگر اقداماتی است که به حفظ بقای این گونه جانوری کمک خواهد کرد. حفاظت از زیستگاه‌ها به کمک مردم و فراخوان برای عشایر منطقه و فراهم کردن زمینه برای کاهش صید و قاچاق هم از دیگر راهکارهایی است که نقش مهمی در حفاظت از سمندر لرستانی دارد.

ایجاد ارتباط میان انجمن‌های مردم نهاد( سمن ها) برای ترمیم زیستگاه‌ها هم از مواردی است که می‌تواند به حفاظت از سمندر لرستانی کمک شایان توجهی کند. تشکیل کلاس‌های آموزشی محیط زیست در مناطق مرتبط با زیستگاه‌ها و رایزنی در مورد استفاده نکردن از آب زیستگاه برای کشاورزی و حضور نیافتن مستقیم در آب منطقه هم از مواردی است که می‌تواند به حفاظت از این گونه اندمیک کمک کند.

دعوت از همه علاقه‌مندان علمی و دو زیست‌شناسان و دانشجویان زیست شناس داخلی و خارجی برای مطالعه گونه اندمیک سمندر لرستانی در زمینه تضمین بقا مهم است. رایزنی و مشورت با سازمان محیط‌زیست در شهرستان‌ها و استان‌های مرتبط و سازمان محیط زیست کشور برای ایجاد صنعت اکوتوریسم(بوم گردی) داخلی و خارجی در مورد زیستگاه‌های سمندر طبق اصول و قوانین بوم گردی هم از دیگر مواردی است که در زمینه حفاظت از سمندر لرستانی تأثیرگذار است.

حمایت ازعناصر زیست محیطی وظیفه ملی و جهانی است و باید همه در این امر مشارکتی جدی داشته باشند.

علی پارسافرد

فعال حفظ گونه سمندر لرستانی