پرونده قطور

به گزارش گروه روی خط رسانه های خبرگزاری برنا، دو هفته نامه جامعه پویا در شماره 18 خود به بررسی پروژه مسکن مهر پرداخته است و گزارش تحقیق و تفحص مجلس را مورد بررسی قرار داده است؛ در این شماره آمده است : گزارش تحقیق و تفحص از مسکن مهر که در سال‌های مجلس نهم در حال آماده‌شدن بود و در ماه‌های آغازین مجلس دهم هم اعضای کمیسیون اصل 90 مشغول جمع‌بندی نهایی آن بودند، روز یکشنبه 25 مهر در صحن علنی مجلس قرائت شد؛ گزارشی که تهیه آن بر مبنای «شکایات واصله به کمیسیون اصل 90» در سال 89 آغاز شد و نتیجه آن در مهر سال 95 جز چند نکته تأمل‌برانگیز، چیزی جدیدتر از آنچه در همه این سال‌ها از ایرادهای مسکن مهر شنیده‌ایم نداشت؛ اما حالا و بعد از قرائت این گزارش می‌دانیم که از 1.983.356 واحد دارای قرارداد ساخت، 400.972 واحد به میزان 20 درصد و 1.582.384 واحد به میزان 80 درصد تکمیل شده؛ از واحدهای تکمیل‌شده تعداد 1.249.306 واحد به متقاضیان تحویل شده و 83.063 واحد آماده تحویل است. همچنین 250.015 واحد تکمیل‌شده به دلایل مختلف از جمله فقدان متقاضی، فقدان خدمات روبنایی و زیربنایی و... قابل تحویل نیست.

آمار تکان‌دهنده زیرساخت‌ها در گزارش دیوان

در گزارش دیوان محاسبات که بهمن سال گذشته نوشته شده، واحدهای بدون متقاضی مسکن مهر این‌گونه تفکیک شده‌اند: «واحدهای مازاد (فاقد متقاضی) مسکن مهر به تعداد کل 88.501 واحد به ترتیب در شهرهای بالای 25.000 نفر به تعداد 48.150 واحد (55 درصد)، در شهرهای زیر 25.000 نفر به تعداد 7.351 واحد (8 درصد) و در شرکت عمران شهرهای جدید به تعداد 33.000 واحد (37 درصد) هستند». همچنین در این گزارش میزان زمین‌های اختصاص‌یافته به مسکن مهر 20.462 هکتار بیان شده و درباره بودجه‌ای که برای ساخت این مسکن‌ها هزینه شده، در گزارش دیوان محاسبات آمده است: «از مبلغ 38.222.577 میلیون ریال اعتبار مصوب به طرح مسکن مهر از محل منابع عمومی (از سال 1386 لغایت 1394) مبلغ 18.733.000 میلیون ریال تخصیص و هزینه شده است». یکی از بخش‌های مهم در گزارش دیوان محاسبات، وضعیت عملکرد دستگاه‌های اجرائی در ارائه خدمات روبنایی است؛ براساس این گزارش در موضوع مدرسه از تعداد 1.645 واحد مصوب مورد نیاز، تعداد 142 مورد (9 درصد) اتمام یافته، در موضوع کلانتری از تعداد 99 واحد مصوب مورد نیاز، تعداد 16 مورد (16 درصد) اتمام یافته، در موضوع مسجد از تعداد 454 واحد مصوب مورد نیاز، تعداد 49 مورد (11 درصد) اتمام یافته و در موضوع مراکز بهداشتی و درمانی از تعداد 183 واحد مصوب مورد نیاز، تعداد 15 مورد (8 درصد) اتمام یافته است. همچنین براساس این گزارش «درخصوص انحراف از قوانین و مقررات تعداد 6 فقره پرونده به مبلغ 49.454 میلیون ریال (نزدیک به پنج میلیارد تومان) بابت موضوعات پرداخت یارانه در محل غیرمعین، هزینه‌های آماده‌سازی بدون مجوز قانونی، مکان‌یابی عجولانه و غیراصولی، عقد قرارداد مازاد بر سقف مجاز و واگذاری دو قطعه زمین تجاری بدون تشریفات قانونی و... جهت اقدام قانونی به دادسرای دیوان محاسبات کشور ارسال شده است».

از پیمانکاران ضعیف تا واحدهای بی‌متقاضی در گزارش سازمان بازرسی

دیوان محاسبات، تنها نهادی نیست که از گزارش‌های آن در این تحقیق و تفحص استفاده شده است. گزارش سازمان بازرسی کل کشور که در اسفند سال گذشته به کمیسیون اصل 90 مجلس ارائه شده، یکی دیگر از منابع مورد استناد بهارستان‌نشینان در این تحقیق و تفحص بوده. سازمان بازرسی کل کشور در گزارش خود مهم‌ترین مشکلات طرح را این‌گونه اعلام کرده است:

- واگذاری اراضی نامناسب برای احداث مسکن مهر (خارج از محدوده، در دامنه کوه، شیب نامناسب و...)، به‌دلیل ضعف مطالعه در مکان‌یابی اراضی که در نهایت باعث بالارفتن هزینه‌های آماده‌سازی و قیمت تمام‌شده مسکن مهر شده است.

- ضعف خدمات زیربنایی و روبنایی لازم از جمله آب، برق، فاضلاب، بیمارستان، مدرسه، فضای سبز و... .

- برخی نیازسنجی‌های انجام‌شده برای استان‌ها با واقعیت موجود (از قبیل تعداد متقاضیان یا واجدین شرایط و...) مطابقت ندارد.

- ضعف فنی و اجرائی در عملکرد پیمانکاران و مجریان طرح مسکن مهر و گاهی پایین‌بودن کیفیت ساخت‌و‌سازها در پروژه‌های مسکن مهر مشاهده شده است.

- متقاضی‌نداشتن تعداد 66852 واحد از پروژه‌های مسکن مهر که در نتیجه سهم آورده متقاضیان از هزینه‌های اجرای تأسیسات زیربنایی پروژه‌های مزبور را افزایش داد.

- عدم نصب انشعابات آب، برق، گاز و فاضلاب برخی از پروژه‌هایی که به اتمام رسیده‌اند باعث شده است بهره‌برداری از واحدهای ساخته‌شده را عملا با مشکل جدی مواجه کند.

روایت مرکز پژوهش‌ها    از    واگذاری پروژه‌ها

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس هم به مشکلات مشابهی اشاره می‌کند؛ اما در این گزارش به یک نکته بسیار مهم و قابل پیگیری هم اشاره شده است: «فارغ از بررسی نحوه انتخاب و یا انعقاد قرارداد با پیمانکاران و یا حتی فارغ از بررسی جایگزینی و اجرای عملیات توسط پیمانکاران دست دوم و یا حتی دست سوم، رعایت معیارها، استانداردها و کیفیت طراحی و ساخت‌وساز در اغلب این‌گونه شهرهای جدید با ابهامات عمده‌ای مواجه بوده است». نحوه واگذاری پروژه‌ها به پیمانکاران همواره یکی از نقاط مبهم مسکن مهر بوده که اکنون با این توصیف ارائه‌شده از سوی مرکز پژوهش‌ها، تردیدهای جدی‌تری درباره احتمال وقوع تخلف در این حوزه مطرح می‌شود. مرکز پژوهش‌ها، بلافاصله بعد از این بند آورده است: «ضعف عمده در اعمال نظارت عالیه سازمان‌های متولی بر روند ارجاع و اجرای عملیات آماده‌سازی و همچنین ساخت‌وسازها موجب بروز مشکلات عدیده و حقوقی و حتی افتتاح برخی از پرونده‌های قضائی شده است». یکی دیگر از نکات تأمل‌برانگیز در گزارش مرکز پژوهش‌ها، «عدم اطلاع شفاف از قیمت تمام‌شده ساخت واحدهای مسکونی» است. در ادامه این گزارش و در بخش نظرات نمایندگان نیز، یکی از نقاط ضعف مهم پروژه، این‌گونه بیان شده: «ساخت مسکن مهر ‌بی‌رویه به تعاونی‌های مسکن واگذار شده است که از کمترین تجربه برخوردارند، همچنین عدم نظارت کافی اعم از نظام مهندسی و سازمان ملی زمین و مسکن درخصوص ساخت که به‌دلیل گسترش آن خصوصا در طراحی و ساخت، ضعف‌های زیادی وجود دارد». این عدم نظارت و واگذاری پروژه به پیمانکاران بی‌تجربه، همسو با انتقادهای مرکز پژوهش‌ها می‌تواند نقطه آغاز پیگیری نحوه واگذاری این پروژه‌ها باشد، پروژه‌هایی که به عقیده نمایندگان تهیه‌کننده تحقیق و تفحص، باعث حاشیه‌نشینی فرهنگی شده و از نظر اجتماعی تبعاتی را به‌دنبال خواهد داشت.

 کارنامه وزارت مسکن دولت یازدهم در مسکن مهر

در فصل دیگری از گزارش کمیسیون اصل 90 هم به مستندات ارائه‌شده از سوی وزارت مسکن و شهرسازی اشاره شده؛ مروری بر این آمار برای پی‌بردن به اینکه در این مدت و با عنوان مسکن مهر چه اتفاقی در کشور افتاده، جالب است. در این قسمت از گزارش می‌خوانیم:

- مجموع قراردادهای منعقدشده از شروع اجرای طرح مسکن مهر با بانک‌های عامل 000/215/2 واحد بوده که کار ساخت 000/912/1 واحد اتمام یافته و 000/303 واحد به‌صورت نیمه‌تمام در مراحل مختلف ساخت قرار دارد.

- از مجموع 000/912/1 واحد اتمام‌یافته، تعداد 715/488/1 واحد مسکونی تحویل متقاضیان مسکن مهر شده و 285/423 واحد به‌دلیل فقدان امکانات زیربنایی و روبنایی تحویل متقاضیان نشده است.

- از مجموع 154/10 میلیارد تومان اقساط وصول‌شده تاکنون، مبلغ 473/8 میلیارد تومان آن (83 درصد نسبت به کل) در دولت فعلی محقق شده است.

از ابتدای طرح مسکن مهر تاکنون، سند اعیانی 657/054/1 واحد که 204/530 واحد (50 درصد نسبت به کل) در دولت یازدهم از سازمان ثبت اسناد اخذ شده است.

- درخصوص افزایش مدت‌زمان بازپرداخت تسهیلات مسکن از 15 سال به 20 سال و همچنین افزایش تسهیلات فردی از 25 میلیون تومان به 30 میلیون تومان، موافقت شورای پول و اعتبار در این دوره صورت گرفته است.

- موافقت شورای پول و اعتبار جهت افزایش سقف کلی تسهیلات به 55 هزار میلیارد تومان و همچنین موافقت سایر بانک‌های عامل همانند بانک مسکن جهت یکسان‌سازی نرخ سود تسهیلات مسکن مهر به میزان 4، 7 و 9 درصد در این دولت اخذ شده است.

- از عمده‌ترین مشکلات طرح مسکن مهر (علاوه بر مشکلات تعاونی‌های مسکن به‌ویژه تعاونی‌های مسکن مشاغل آزاد و...)، عدم تأمین به‌موقع خدمات زیربنایی و روبنایی به‌دلیل محدودیت شدید منابع مالی است. برای تأمین بخشی از اعتبار این خدمات و به‌منظور تسریع در تکمیل و تحویل واحدها، علی‌رغم اینکه متولی تأمین خدمات زیربنایی، وزارت نیرو است، مع‌الوصف وزیر راه و شهرسازی دستور داده است از محل منابع این وزارتخانه (از طریق فروش یا تهاتر اراضی) مساعدت لازم صورت گیرد.

- به موجب نامه مورخ 27/2/94 وزیر راه و شهرسازی به استانداران سراسر کشور، تأمین یک‌سوم هزینه خدمات روبنایی (مدرسه، مسجد، کلانتری و مراکز بهداشت درمانی) از محل منابع داخلی این وزارتخانه (فروش اراضی دولتی) تقبل شده، مشروط بر اینکه دوسوم هزینه باقی‌مانده را استانداران از محل اعتبارات استانی تأمین نمایند.

- از مجموع واحدهای باقی‌مانده در دست ساخت (000/303 واحد)، کلاً 000/117 واحد فاقد متقاضی و 000/49 واحد نیز به دلایل مختلف در مراجع قضائی مطرح هستند که پس از تعیین‌تکلیف از طرف دادگاه‌ها، امکان زمان‌بندی اتمام آنها فراهم خواهد شد. الباقی به تعداد 000/137 واحد در صورت همکاری بانک مرکزی و متقاضیان تا پایان سال جاری کار ساخت آنها به اتمام خواهد رسید.

- جهت حل مشکل واحدهای فاقد متقاضی مسکن مهر به ترتیب مصوبات مورخ 19/11/94 و 12/3/95 هیئت دولت درخصوص ثبت‌نام متقاضیان بدون رعایت شروط چهارگانه و نیز فراهم‌نمودن تمهیدات لازم برای واگذاری واحدهای بدون متقاضی به پیمانکاران، شرکت‌ها و طرف‌های قرارداد و سایر خریداران صادر گردیده است.

- از مجموع 1071 شهر تاکنون پروژه‌های 675 شهر صرفاً از نظر ساخت به اتمام رسیده است، درصورتی‌که از این تعداد تنها 391 شهر به‌طور کامل خاتمه یافته و پروژه مسکن مهر در آنها بسته شده است. اتمام کامل سایر شهرهایی که عملیات ساخت آنها خاتمه یافته، منوط به تأمین خدمات زیربنایی و روبنایی توسط دستگاه‌های متولی است.

- در 284 شهر باقی‌مانده، پروژه‌ها از لحاظ ساخت به اتمام رسیده و به علت فقدان امکانات زیربنایی و روبنایی، پرونده آنها به‌طور کامل بسته نشده و منوط به تأمین خدمات مذکور است.

در این گزارش همچنین به «وجود 49000 فقره پرونده در مراجع قضائی» به‌عنوان یکی از موانع پیش‌روی تکمیل و تحویل واحدهای مسکن مهر اشاره شده است؛ پرونده‌هایی با سیل مشکلات پیش‌روی این مسکن‌ها که احتمالا در آینده بر تعداد آنها افزوده خواهد شد. پرونده‌هایی که هزینه مادی و معنوی آنها را هنوز کسی محاسبه نکرده و هنوز هم کسی به‌عنوان مسئول تخلفات این پروژه‌ها بازخواست نشده است.