یاد سعدی در شیراز زنده شد

در آغاز این نشست، کورش کمالی سروستانی، رییس مرکز سعدی‌شناسی با موضوع سعدی «هویتِ فرهنگ‌ساز شیراز» به سخنرانی پرداخت و گفت: بعد از سعدی، روایت شیراز متفاوت می‌شود. سعدی در ادبیات فارسی دو نقطه آفرین داشت و ادبیات فارسی به پیش و بعد از سعدی تقسیم می‌شود. از قضا شیرازِ بعد از سعدی با شیرازِ قبل سعدی متفاوت است و شیراز قبل از سعدی روایتی جغرافیایی و تاریخی دارد و شیراز بعد از سعدی روایتی فرهنگی و ادبی.

این سعدی‌پژوه در ادامه متذکر شد: سعدی و شیراز چنان به هم تنیده‌اند که این دو را نمی‌توان از هم جدا کرد. سعدی به این شهر هویت داده است، البته در کنار بزرگان دیگری همچون حافظ.

کمالی سروستانی سپس به ارائه شاهدهایی از شعر سعدی در این زمینه پرداخت و گفت: سعدی دلباخته این دیار است و ماجرای حب وطنش آشکار است. او بیش از 40 بار از شیراز یاد می‌کند.

رییس مرکز اسناد فارس در پایان به کم‌کاری سینما، موسیقی و دانشگاه در زمینه توجه به سعدی پرداخت و گفت:‌ کارنامه چاپ کتاب در سال ۹۵ در زمینه‌ سعدی و سعدی‌پژوهی در قیاس با سال‌های پیش سیر نزولی داشته است.

در ادامه برنامه، «اصغر دادبه» با موضوع «رندی در نگاه سعدی» سخنرانی کرد و گفت: بازهم این را تکرار می‌کنم که اگر سعدی نبود، حافظ نبود. ولی اگر حافظ نبود، سعدی بود. وقتی که اساس سعدی است و از آن طرف، رندی با حافظ در این باقه قرین است و از آن طرف رندی با حافظ قرین هم هستند. این رندی چه وضعیتی داشته که به آنجا رسیده است؟

این استاد ادبیات متذکر شد: این واژه که از آن سوی « تاریخ بیهقی» کاربرد داشته در معانی مثبت و منفی به کار رفته است. یک کاربرد لغوی داشته که در این کاربرد همواره منفی بوده است. در «تاریخ بیهقی»، «بوستان و گلستان» رندی لغوی و منفی است. امروز هم  همینطور است. اما آن صورت دومی که دارد به صورت یک اصطلاح خود را نشان داد و معنی مثبت شد. سنایی که از خیلی جهات پیشتاز است مثل خود سعدی از این واژه  با کاربرد لغوی‌اش استفاده می‌کند. در عین حال قالب هم در حد زیادی تعیین‌کننده است. یک واژه ممکن است در یک قالب خاص یک‌جور دربیاید و در قالب دیگری جور دیگری دربیاید.

دادبه افزود: سنایی در مواردی که رندی هم لغوی است و هم در متون حکمی و تعلیمی آن را به کار می‌برد، بدون تردید معنای منفی دارد. در بوستان و گلستان هم همینطور است، اما همان صورت منفی وقتی در مقدمه قصاید غزل‌گونه یا غزل‌های سعدی قرار می‌گیرد دگرگون می‌شود.

این پژوهشگر در ادامه گفت: چرا تا می‌گوییم رندی، حافظ در ذهن‌مان می‌آید و مثلا سنایی و خیام نمی‌آید؟ زیرا رندی در حافظ به یک مکتب تبدیل می‌شود. یک رندی مفهومی و یک رندی داریم که عنوان پیدا می‌کند و برایش تابلو می‌زنند. رندی مفهومی را در سعدی می‌بینیم، اما این رندی در کار حافظ تشخص پیدا می‌کند.

پایان‌بخش قسمت نخست نشست علمی یادروز سعدی سخنرانی محمدجعفر محلاتی با موضوع «صلح در سپهر اندیشه سعدی» بود.

او سعدی را پل تمدنی دانست و گفت: در جایی که حمله مغعول یک گسست تمدنی نه تنها در ایران، بلکه در جهان اسلام ایجاد کرد، سعدی نقش پل تمدنی را داشت. سعدی در قرنی است که مغول‌ها حمله می‌کنند، اما به صورت واکنشی عمل نمی‌کند و درون‌گرا هم نمی‌شود؛ برای همین نقش تمدنی ایفا می‌کند که بسیار شگرف است. سعدی شاعر  بهار اندیشه و صلح در فصل خشونت مغول است، اما قدر سعدی خیلی شناخته شده نیست.

او در ادامه با بیان اینکه اخلاق صلح سه ساحت دارد، اظهار کرد:‌ این سه ساحت اخلاقِ جنگ، اخلاقِ بخشایش و اخلاقِ دوستی است. نمونه‌های این سه ساحت در شعر سعدی در قرن هفتم و وسط حمله مغول‌ها زمانی که جهان در فروریزی است دیده می‌شود. سعدی به هر سه ساحت اخلاق صلح نگاه ویژه دارد  و هر سه را می‌فهمد. این موضوع با توجه به تئوری‌های امروز بسیار جالب توجه است.

محلاتی در پایان به ارائه‌ی شاهد مثال‌هایی از شعر سعدی در این زمینه پرداخت.

هئیت رییسه نشست علمی یادروز سعدی فرح‌ نیازکار، سیروس رومی و صدرا ذوالریاستین بودند.