تامل بر سه اصل برای بقای توافق هسته‌ای

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری برنا، متن کامل مقاله صالحی در گاردین به شرح زیر است:

فعالیت برای دستیابی به توافق ها با غرب، تجربه ای متفاوت برای ایران بوده است. برخی کشورهای غربی پس از تعامل هایی که به سختی بدست آمده اند، توجه اشان به سبب انگیزه های کوته بینانه سیاسی یا وسوسه های پر سود بازیگران منطقه ای منحرف می شود از تعامل خارج و موجب می شوند وضع به حالت قبل باز گردد.

تعدادی از این تغییرات، بویژه در زمان تعامل با آمریکا، برای ایران اتفاق افتاده است. تازه ترین مورد از پیشرفتی که به سختی بدست آمده است و من معتقدم هنوز هم می توان آن را از شکست نجات داد، توافق تاریخی هسته ای مشهور به «برنامه جامع اقدام مشترک» است. این توافق، سال 2015 میان ایران و اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل بعلاوه آلمان - گروه پنج بعلاوه یک- بدست آمد. اکنون پرسش مهم در برهه فعلی این است: ما چطور می توانیم این توافق را نجات دهیم و آن را از این دور باطل خارج کنیم؟

من معتقدم تمرکز بر سه اصل، این امکان را به همه بازیگران می دهد تا در این مسیر باقی بمانند. این اصول عبارتند از:

نخستین مانع اصلی بر سر راه تعامل ایران و غرب، ریشه در «سردرگمی امنیتی» دارد. بازیگران باید برای خودشان و دیگران مشخص کنند آیا به دنبال قدرت برای امنیت هستند یا صرفا قدرت را برای قدرت می خواهند.

منافع حاصل از تعامل، به طور قطع با اصل اول، به شکل بهتری تامین می شود. رفتن به دنبال قدرت نظامی فراتر از آنچه نیازهای امنیتی واقعی ایجاب می کند، موجب بوجود آمدن سوء ظن هایی در میان دیگران می شود و خطر بی ثباتی را به همراه دارد. مثلا، فروش تسلیحات نظامی آمریکا به برخی مشتریان سنتی منطقه ای در خاورمیانه  و زیاده روی آشکار همان بازیگران منطقه ای در خریدهای تسلیحاتی، فقط به علت ثروت فراوان نفتی، تحریک کننده اند.

این وضع بویژه در زمانی بوجود می آید که همزمان، با تلاش های دفاعی ملی ایران که تا حدودی به سبب این روند بوجود آمده است، مخالفت می شود و این تلاش ها، تضعیف می شوند. این انتظار که ایران در مورد تاثیر بی ثبات کننده چنین رفتاری بی تفاوت باشد، واقع بینانه نیست.

اصل دوم، به واقعیت عینی در برابر آنچه این روزها «واقعیت های جایگزین» نامیده می شود ارتباط دارد. ایجاد واقعیت عینی در وضعیت حال، احتمال تعامل مثبت را تقویت می کند. شناخت واقع بینانه از قابلیت های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی کشورها، موقعیت منطقه ای‌شان، بررسی صحیح نیازهای مشخص و طرز تلقی آنها از تهدید، به پیشبرد و تقویت درک صحیح از بازیگران و رفتارهایشان کمک می کند.

برعکس، واقعیت های جایگزین، به طور قطع ، بحران هایی غیر ضروری بوجود می آورند و نیز تعامل مثبت و سازنده را غیر ممکن می کنند.

عقایدی مانند «برخورد تمدن ها»، «جنگ شیعه و سنی»، «دشمنی عرب و عجم» و «محور اسرائیل و اعراب بر ضد ایران»، همگی مواردی از واقعیت های جایگزین هستند که برای اهدافی پنهانی بوجود آمده اند.

بررسی جامع وضعیت تاسف بار جهان بویژه منطقه خشونت بار و بحران زده ما، به ما می گوید همگی نیازمند ایجاد فرهنگی از پایبندی به تعهدات هستیم. این اصل سوم است. در نبود اداره موثر جهان، اتکاء به این نوع فرهنگ ، مبنایی کارآمد برای تعامل واقعی بوجود می آورد.

غفلت از این اصول یا بی توجهی عمدی به آنها،  به رفتار پر هرج و مرج بازیگران مختلف و تشدید بیشتر تنش و مناقشه می انجامد و در نهایت، همه بازنده می شوند.

من از طرف ایران، هدایت بخش فنی برنامه جامع اقدام مشترک را با گروه پنج بعلاوه یک به عهده داشتم. من با اطمینان می توانم بگویم در بررسی نهایی، سرنوشت این توافق که به سختی بدست آمد، به عزم غرب و پایبندی به اصولی که ذکر شد بستگی دارد.

بی توجهی به نگرانی های امنیتی واقعی ایران از طریق تغییر عمدی توازن نظامی و امنیتی منطقه یا گسترش ایران هراسی در منطقه و فراتر از آن، تعامل را به خطر می اندازد.

احترام نگذاشتن به تعهدات مشخصی که برنامه جامع اقدام مشترک تعیین کرده است نیز همین نتیجه را دارد و همه ما به پله اول باز می گردیم. متاسفانه، آنطور که اوضاع منطقه اکنون پیش می رود، رسیدن به وضعیت تازه ای از توازن ممکن است در آینده نزدیک، در دسترس نباشد.

اگر شرکای ما در این توافق هسته ای به سه اصلی که اشاره کردم تعهد جدی داشته باشند، ما به طور قطع شاهد گسترش، تعمیق و نهادینه شدن تعاملی خواهیم بود که به طور متقابل، سودمند خواهد بود. این وضع به پیشبرد آرمان برقراری صلح و امنیت منطقه ای و بین المللی کمک می کند.

نتیجه انتخابات اخیر ریاست جمهوری در ایران ، بیانگر خواست و آرزوی آشکار مردم ایران برای دستیابی به این هدف است. بنابراین، زمان آن است که همه مخاطبان ما قدر این پیام را آنطور که منظور آن بوده است درک و بر همین اساس عمل کنند. تعامل، یک خیابان یک طرفه نیست و ما نمی توانیم به تنهایی آن را طی کنیم.

ما تاکنون گام های محکمی در جهت تعامل سازنده با هدف دستیابی به اهداف مشترک برداشته ایم. این گام ها با اقدامات و اشاره های واقعی متقابل می توانند تقویت شوند. ‌آن زمان مهم فرا رسیده است.